Couppoging in Burundi, de adelaar is nog niet geland

Mijn vriend wist me te vertellen dat de demonstraties een stuk heviger waren geworden.

Ook wist hij dat er massa’s betogers waren afgezakt uit de omringende heuvels, dat er nu ook in het centrum werd betoogd en dat de hoofdstad zo goed als omsingeld was door de protesten.

De politie leekt het lastig te hebben om zich meester te maken van de zaak. Het was een moeilijk gesprek, want Jean Baptiste was onderweg in de betogende stad.

Een gewaarschuwd man

Jean Baptiste had ‘uit goede bron’ het dringende advies gekregen zo snel mogelijk de plaats te verlaten: er zou namelijk een poging tot staatsgreep plaatsvinden die dag.

Hij was eerder deze morgen aan het werk op een kantoor dicht bij de présidence, en had ‘uit goede bron’ het dringende advies gekregen zo snel mogelijk de plaats te verlaten: er zou namelijk een poging tot staatsgreep plaatsvinden die dag.

Jean Baptiste kan niet meer terug naar zijn eigen kamer in Bwiza, vlakbij Nyakabiga, één van belangrijkste haarden van protest. Dan maar bij zijn tante logeren in het iets rustigere Kabondo.

Even later passeert hij voorbij de gebouwen van de Nationale Radio en Televisie: het gonst er van de militairen…

De goede bron bleek gelijk te hebben toen rond één uur Reuters tweette dat een hooggeplaatste officier verklaarde niet meer te gehoorzamen aan de president, en dat hij daarmee niet alleen stond binnen leger en politie.

Rumeurs

We bellen opnieuw: nee, een officiële bevestiging is er nog niet, alleen rumeurs die circuleren, en nog meer mensen die de straat opkomen.

Burundezen zijn ondertussen aan hun zesde militaire coup (of -poging) toe in vijftig jaar tijd.

Tot we een paar minuten later opnieuw bellen. Het bericht wordt bevestigd: generaal Godefroid Niyombare, voormalig strijdmakker van Nkurunziza, maar nu dissident, verklaarde zonet op Radio Bonesha – de enige private radio die nog werkt – dat een comité voor het herstel van de nationale eendracht president Nkurunziza afzet en de regering ontbindt. Ze doen dit uit bezorgdheid over de mogelijke gevolgen van Nkurunziza’s cynisme, van zijn gebrek aan respect voor de grondwet en de Arusha-akkoorden en van zijn onwil om naar het volk te luisteren.

De demontranten vieren de overwinning, decibels van de vreugdetaferelen in Bujumbura maken het moeilijk om het gesprek verder te zetten. De militairen van Niyombare worden als bevrijders onthaald, zeker als ze Radio Publique Africaine, het private station dat symbool was geworden van verzet tegen het Nkurunziza regime en twee weken geleden uit de ether werd gehaald, opnieuw voor geopend verklaren.

Maar later op de dag wordt duidelijk: le coup n’est pas 100% consommé. Een groep Nkurunziza loyalisten uit het leger, waaronder de stafchef, bezet nog steeds de nationale omroepgebouwen. Burundezen zijn ondertussen aan hun zesde militaire coup (of -poging) toe in vijftig jaar tijd. Ze weten dat zolang er geen bericht komt op de nationale radio, de staatsgreep nog geen feit is.

Gevechten

De euforie lijkt weg te ebben als de nacht valt: er zouden onderhandelingen bezig zijn om de omroepgebouwen te ontzetten, maar die draaien voorlopig op niets uit.

Heel vroeg deze morgen word ik gewekt door Jean Baptiste’s WhatsApp berichten: er wordt zwaar gevochten bij de omroepgebouwen. In de loop van de voormiddag wordt duidelijk dat de putschisten nog lang niet gewonnen hebben.

Militairen getrouw aan Nkurunziza bezetten nog steeds de présidence, het nationale hoofdkwartier van de regeringspartij en de omroepgebouwen. Infrastructuur van de private media, onder andere RPA en Bonesha, zijn vernietigd door loyalisten, die volgens sommige berichten ook de luchthaven terug in handen hebben. De president, die volgens de meeste bronnen nog in Tanzania is, wordt terug actief op de sociale netwerken: ‘de situatie is onder controle.’

Deze voormiddag bel ik nog een paar vrienden. Ze blijven binnen en horen regelmatig geweerschoten – ook zwaardere kalibers. Na de middag worden de gevechten intenser.

Krachtverhoudingen

Veel van de vorige coups zijn zo goed als geweldloos verlopen. De coup die niet echt slaagde daarentegen, de moord op president Ndadaye in 1993, was het begin van een nieuwe burgeroorlog.

‘Er wordt een oorlog uitgevochten in de stad.’

Het is nog lang niet zeker of het deze keer ook zo ver komt. Niemand lijkt zicht te hebben op de militaire krachtverhoudingen die nu spelen. Wordt er momenteel een eindoffensief ingezet door de troepen van Niyombare, en wordt straks opnieuw gejubeld door de demonstranten? Of is dit het begin van een lange stand-off tussen loyalisten en putschisten, en mogelijk later tussen aanhangers van beide kampen onder de burgerbevolking?

Ik bel nog even naar Jean Baptiste. Het is opnieuw een moeilijk gesprek. De decibels komen deze keer niet van de vreugdetaferelen. ‘De onderhandelingen tussen de twee fracties zijn mislukt. Er wordt een oorlog uitgevochten in de stad en hier vlakbij aan de omroepgebouwen’, klinkt het gelaten. Zijn enthousiasme van gisteren is volledig weggeëbd.

Bij het begin van de betogingen, twee weken geleden, pleitte ik ervoor de onrusten in Burundi niet alleen als een potentiële veiligheidscrisis te bekijken, maar ook als een moment van democratische emancipatie voor een generatie na-oorlogse Burundese jongeren.

In de ontwikkelingen vandaag lijkt er opeens geen plaats meer voor het verhaal van die nieuwe generatie. Dit is de vorige generatie die aan zet is. Twee fracties van het leger, onder aanvoering van voormalige CNDD-FDD rebellen die slaags raken in Bujumbura, en veel onduidelijkheid over hoe dit zal uitspelen in het binnenland. Worden de worst case scenario’s dan toch werkelijkheid?