De ene zijn dood is de andere zijn houtskool

Midden tussen het methaanrijke Kivumeer en de Nyiragongo-vulkaan die bruist van geothermale energie, ligt de stad Goma die nog altijd hoofdzakelijk afhangt van houtskool voor zijn energiebevoorrading.

De weg van Goma naar Sake is erg karakteristiek. In tegenrichting zie je vooral fietsen.

Ofwel brengen ze grote stapels keurig geordende maniokbladeren achterop hun bagagerek richting stad, ofwel hoog op elkaar gestapelde zakken houtskool.

Beiden hebben met elkaar te maken. De bereiding van de bladeren vraagt veel energie. Sombe, zo heet het gerecht dat van maniokbladeren wordt gemaakt, moet lang op het vuur staan, onder meer om het giftige blauwzuur eruit te koken, de vezels wat malser te krijgen en de typische smaakstoffen vrij te maken.

Elektriciteit is er wel in Goma: die wordt aangevoerd vanuit de stuwdammen op de Ruzizi-rivier bezuiden Bukavu. Maar slechts weinig mensen koken op stroom bij gebrek aan geschikte apparaten. En er gaat geen dag voorbij zonder dat de stroom voor enkele uren uitvalt. De diepe wateren van het Kivumeer houden grote hoeveelheden methaangas gevangen die nuttig kunnen worden uitgebaat voor energievoorziening, maar de Congolezen hebben, in tegenstelling tot het ondernemende buurland Rwanda, er nooit in geïnvesteerd om deze hernieuwbare energiebron te ontsluiten voor de bevolking. Ontginning van geothermale energie in dit vulkaanrijke gebied klinkt hier nog als science fiction. Dus zijn en blijven het hout en houtskool die de energiebehoeften van het miljoen inwoners van Goma dekken.

Miljoenenbusiness

Dat hadden ook de Rwandese rebellen van het FDLR al zeer snel begrepen. De bomen van het nationaal park van de Virunga waren voor hen een gratis grondstof die ze jarenlang ongehinderd konden omzetten tot houtskool voor het stillen van de energiehonger van de alsmaar groeiende vulkaanstad. Het werd een miljoenenzaak voor hen, interessanter dan het uitbaten van sommige mijnen. Tot voor kort.

Het offensief van het regeringsleger tegen de FDLR-rebellen heeft hen verjaagd en de grote houtskoolmarkt van Sake waar ze gretig afzet vonden voor hun zwarte goud werd een tiental dagen geleden gesloten. Het effect was ogenblikkelijk. De prijs van een zak houtskool in Goma is omhooggeschoten van 25.000 naar 30.000 Congolese frank en zal ongetwijfeld nog verder stijgen.

Geplunderd door onbekenden

Voor de Congolese houtskoolbranders creëert dit een buitengewone opportuniteit, zo vernamen we van de leden van de coöperatieve onderneming CACOPROB. Met de steun van het WWF (om eco-houtskool te produceren) en van de Congolese NGO ONDE (voor het hernieuwen van hun boomaanplantingen) hebben ze begin dit jaar hun activiteiten hernomen. In 2013 waren ze failliet gegaan nadat de rebellen van de M23 hun complete houtskoolvoorraad hadden geplunderd. “Pillage par des inconnus” staat zedig geschreven op hun voorraadfiche, naast de kolom waarin het aantal zakken in één klap terugvalt op nul. Nu hebben ze weer moed gevat, en de eerste vrachtwagens met de houtskoolzakken van hun leden zijn al richting Goma vertrokken.

Zoals overal in Congo is ook hier het wegtransport een kwelling. Staatsdiensten waarvan de acroniemen even onbegrijpelijk zijn als hun bestaansreden, heffen gretig tol: FFN, CNPR, FONER en daarbovenop ook nog eens de chefferie en uiteraard het leger. Creepy kerels zijn dat: zonder uniform of kenteken onderwerpen ze elk voertuig aan hun controles waarvoor ze eigenlijk wettelijk gezien geen enkele bevoegdheid hebben. Voor de tol die ze heffen wordt geen enkel ontvangstbewijs teruggegeven. Het ergst van al is hun aanmatigende houding.

Je bent als burger volledig aan hun grillen overgeleverd, zonder enige vorm van verweer tegen hun willekeur. Iedereen die geen kiezerskaart heeft wordt aangehouden of moet een boete betalen. Er is nochtans geen kiesplicht in Congo, dus is ook niemand verplicht om een kiezerskaart te bezitten. De soldaten denken daar anders over en beschouwen de kiezerskaart als een identiteitskaart. Wie er geen heeft moet hen minstens 1000 CF betalen. Alle passagiers van alle taxi-busjes moeten uitstappen en hun kiezerskaart bovenhalen. Niemand komt tegen die illegale praktijk in opstand.

De houtskoolbranders troonden ons mee naar hun velden. Zoals altijd weerklonken overal kinderstemmen met “muzungu”-kreten. Eén van hen klonk me echter heel vreemd in de oren vanwege de ongebruikelijke invalshoek van het geluid. Ik moest lang kijken voor ik een klein kereltje op een tiental meter boven de grond op een flinterdun takje van een eucalyptus zag staan. Levensgevaarlijk! Geen enkele volwassene die ingreep.

Prioriteiten

In het dorp sprongen meteen de pylonen in het oog die overal in aanbouw zijn. Een nieuwe elektriciteitsleiding wordt aangelegd. Zal het dorp binnenkort van stroom worden voorzien? Neen, zo blijkt, de nieuwe leiding zal boven de hoofden van de bevolking rechtstreeks en uitsluitend leiden naar het melkveebedrijf van president Kabila zowat 25 kilometer verderop in Kirulirwe.

De toekomstige stroomvoorziening van het melkveebedrijf van de president

Een staatshoofd met als slogan “de revolutie van de moderniteit” moet uiteraard zelf het voorbeeld geven. Toch? Dat is puurweg een kwestie van prioriteiten, nietwaar meneer de president? Met belastingsgeld of privé-geld, dat heeft geen enkel belang, beiden hebben in zijn geval immers toch dezelfde oorsprong.

Façademilitanten

Op de terugweg naar Goma stopten we aan Lac Vert om onze picknick te nuttigen. Ons gezelschap bestond voor de helft uit NGO-mensen wiens organisaties in hun naam allen het woord natuur, ecologie of milieu hebben staan. En toch lag de aluminiumfolie waarin de hotelkeuken de sandwiches had verpakt in een mum van tijd overal verspreid op de grond aan het uitzichtspunt van Lac Vert. Idem dito met de plastic windsels die de blauwe stoppen van de waterflessen verzegelen.

Naturalisten en ecologisten bij de vleet, maar zichzelf veranderen?

Ik heb zelf alles terug opgeraapt onder het uitspreken van een hele litanie over hoe moeilijk het is om consequent door het leven te gaan, wat het verschil is tussen façademilitanten en zelfbewuste ecologisten die beseffen dat elke verandering begint bij jezelf. Dat de afval die ze zo kwistig achterlieten langer in de bodem zal blijven steken dan hun eigen ter aarde bestelde lichamen. Hun schaapachtige blikken verraadden dat ze er niets van begrepen, van die getikte muzungu.

Lac Vert

 

De kraterrand van Lac Vert wordt afgegraven voor bouwmaterialen en dat brengt het landschap onherstelbare schade toe

Het prachtige groene meer, een volgelopen visrijke vulkaankrater, zou binnenkort door de overheid worden ingericht voor toeristische uitbating, zo wordt gefluisterd. Maar tegelijk wordt één van de pieken van de kraterrand afgegraven voor bouwmateriaal voor Goma. Het unieke landschap wordt op die manier al verwoest nog voor er een poging wordt gedaan om het te valorizeren. Aangemoedigd door dezelfde overheid die alleen maar doet wat ze het best kan: belastingen heffen op de ontginning.

Het is op dagen als deze dat de vraag in me opwelt of het ooit nog wel goedkomt met Congo.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.