De kippenhokken van Sabcé

In Imiougou laat het zwaard van Damocles zich al vijf jaar goed voelen. De inwoners van dit dorp in de provincie Bam weten intussen wat de repercussies van de installatie van een industrieel mijnbouwproject zijn voor het dagelijkse leven van (voormalige) landbouwers- en veetelersfamilies.

De afvalstoffen worden via een netwerk van buizen verzameld in een soort stuwdam waar ze in de open lucht verdampen

Vanuit de hoofdstad rijden we langs een prachtig heuvellandschap noordwaarts om er de laatste etappe van ODJ’s karavaan mee te maken. Gaandeweg maken natuurlijke heuvels plaats voor wat lijkt op gigantische artificiële zandbergen. De huizen die opdoemen lijken in niets op die in de dorpen die we al voorbijreden. We naderen onze bestemming (dat voelen we zelfs aan onze prikkende ogen): Imiougou. 

We treffen er Bernard Sawadogo, 24 jaar en één van de trekkers van het ODJ-comité in zijn dorp. Hij is (zoals ongeveer elke Burkinabè) zoon van landbouwers en trok voor de komst van Bissa Gold tijdens het droge seizoen vaak naar de artisanale goudsite vlakbij, op zoek naar extra inkomsten voor hem en zijn familie. ‘Met de komst van de mijn werden niet enkel de velden, de goudsite en het werk van de huidige generatie van de kaart geveegd, maar ook meteen van de generaties die volgen.’

Kippenhokken

De komst in 2011 van industrieel goudmijnbedrijf Bissa Gold SA (Burkinese onderaanneming van het Russische Nordgold) dwong een kleine 3000 mensen uit de dorpen Bissa en Imiougou te verhuizen.

Sociale cohesie binnen de gemeenschap werd met de grond gelijk gemaakt. Beloftes die werden gemaakt rond werkgelegenheid, infrastructuur, gezondheids- en onderwijsinstellingen etc, zijn na 5 jaar nog steeds nauwelijks tot niet ingelost. 

Ondanks Bissa’s bewering de richtlijnen van de Wereldbank te volgen, ging dit proces niet gepaard met de nodige consultaties en transparantie. Landbouwgrond die vele generaties van voedsel heeft en nog kan voorzien werd vervangen door gelimiteerde en niet transparant berekende geldsommen.

Ruime woonerven werden ingeruild voor enkele krappe vierkante meters met al even krappe woningen (‘kippenhokken’ zoals de inwoners ze zelf noemen). Sociale cohesie binnen de gemeenschap werd met de grond gelijk gemaakt.

Vergoedingen zijn arbitrair en werden slechts vastgelegd voor 5 jaar. Verloren (fruit)bomen werden, ondanks een belangrijke bron van gevarieerde voeding en inkomsten, niet in rekening gebracht. Beloftes die aan het begin van deze periode werden gemaakt rond werkgelegenheid, infrastructuur, gezondheids- en onderwijsinstellingen etc, zijn na 5 jaar nog steeds nauwelijks tot niet ingelost.

‘De belofte van de mijn dat haar komst ook werkgelegenheid zou bieden voor jongeren van de getroffen dorpen, werd na de installatie praktisch doodgezwegen’, getuigt Bernard.

Werkkrachten komen uit alle hoeken van Burkina Faso en de wereld, maar in uiterst kleine getale uit de omgeving zelf. ‘In Imiougou werden slechts 3 jongeren aangenomen door de mijn.’ De lokale bevolking is vaak niet op de hoogte van rekruteringen, jobzekerheid is gering. ‘Gebrek aan de juiste opleiding’ is het al te vaak gehoorde argument. Tegelijk kwam de mijn pas na een viertal jaar op de proppen met het bouwen van de beloofde lagere school in het gedelokaliseerde dorp.

Ruime woonerven werden ingeruild voor enkele krappe vierkante meters met al even krappe woningen

Stof en Cyanide

Naast valse beloftes en arbitraire vergoedingen, heeft de goudmijn ook nefaste gevolgen voor de omgeving en de gezondheid van omwonenden. Het verpulveren van gigantische rotsblokken creëert stofwolken die ‘als de wind goed zit’ de bladeren van de bomen geheel rood kleuren. Dit stof bereikt echter niet enkel bladeren, maar ook de longen van omwonenden.

‘In het medisch centrum van Sabcé [de gemeente] stelde men de laatste jaren een verhoogd aantal patiënten met ademhalingsproblemen vast. De meerderheid van hen komen uit de dorpen die aan de industriële goudmijn grenzen,’ aldus Bernard.

Een recent gepubliceerde parlementaire enquête geeft aan dat het grondwater in de buurt van verschillende mijnen besmet is.

Diezelfde wind draagt vaak ook een indringende geur met zich mee. Goudontginning genereert een grote hoeveelheid toxische afvalstoffen, waaronder het extreem giftige cyanide. De afvalstoffen worden via een netwerk van buizen verzameld in een soort stuwdam waar ze in de open lucht verdampen en met de wind meegevoerd worden tot het nabijgelegen dorp.

Voor aangeraden overkapping werd niet gezorgd en ondanks de verplichte ondoordringbare onderlaag, werd het gevaar voor besmetting van omgeving en drinkwater niet geheel vermeden.

Een recent gepubliceerde parlementaire enquête geeft aan dat het grondwater in de buurt van verschillende mijnen (waaronder Bissa) besmet is. Daarnaast kunnen overstromingen of defecten ervoor zorgen dat aanzienlijke hoeveelheden van deze toxische afvalstoffen in de omgeving terechtkomen.

Er zijn genoeg voorbeelden van onvoorziene ‘ontsnappingen’ van dit gevaarlijke residu. Neem bijvoorbeeld het incident in de mijn Veladero in Argentinië, waar in 2015 1 miljoen liter cyanide-oplossing uit een niet goed aangesloten buis ontsnapte, met verregaande gevolgen voor omgeving en omwonenden. 

Het geduld is op

Na het verlopen van de termijn van 5 jaar heeft ook het geduld van de plaatselijke bevolking stilaan z’n einde bereikt. Ze komen steeds vaker en vuriger in opstand, niet het minst Bernard en zijn ODJ-kameraden. Zij weten door het organiseren van conferenties en debatten steeds meer mensen te mobiliseren en krijgen op cruciale momenten steun van de andere afdelingen uit de provincie en bij uitbreiding het land, alsook van geledingen van zusterorganisaties die strijden tegen corruptie (REN-LAC) en voor bescherming van de mensenrechten (MBDHP).

Het antwoord op de acties van de lokale bevolking is niet altijd even mild.

In hun uitgebreide eisenpakket gaan de jongeren onder andere in op het verlengen van compensatieregelingen na de 5 vastgelegde en intussen verlopen jaren; het creëren van werkgelegenheid voor jongeren en vrouwen binnen de mijn of door het aanbieden van infrastructuur en vormingen; het ondersteunen van landbouwers met materiaal en aangepaste kredieten; etc.   

Het antwoord op de acties van de lokale bevolking is niet altijd even mild.

Zo werden in de zomer van 2016, 22 jongeren gearresteerd nadat ze, bij wijze van protestactie, na 5 jaar en bij uitblijven van schadevergoedingen, hun velden en oude artisanale goudmijnsite opnieuw bezetten. Pas na 37 dagen kwamen ze vrij met voorwaardelijke straffen variërend van 4 tot 8 maanden voor het beschadigen van eigendom en het bezetten van terrein dat toebehoort aan Bissa Gold. Dit ondanks het gebrek aan overtuigende bewijzen. Het mijnbedrijf kon geen document voorleggen waarin de grenzen van haar terrein beschreven staan.

Bissa breidt uit

In 2016 opende Bissa een nieuwe site bij Bouly en begin 2018 voorziet het een volgende uitbreiding op te starten in Gaugré. De totale oppervlakte die gedekt wordt door Bissa’s onderzoeks- en ontginningsvergunningen bedraagt intussen meer dan 930km². Uitbreidingen lijken ook steeds dichter in de buurt van Bourzanga te komen, waar redelijk recente maar snel toenemende artisanale goudontginning aantoont dat de bodem wat te bieden heeft, en waar de vrouwenorganisatie (en partner van Broederlijk Delen) ADIF gevestigd is. 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Broederlijk Delen in Burkina Faso

    Vanaf februari 2016 noemt Lore Raport Ouagadougou een jaar lang haar thuis. Als campagnevrijwilliger voor Broederlijk Delen bereidt ze, ter plaatse, de vastencampagne van 2017 voor.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.