De strijd tegen Pluspetrol in Peru

Eindelijk was het dan zo ver.

Afgelopen week startten de gesprekken tussen de Peruaanse staat en de Quechua van de Pastaza, Achuar van de Corrientes, en Kichwa van de Tijgerrivier over mogelijke schendingen van hun collectieve rechten door de aangekondigde oliewinning in olieblok 192 in het hartje van de Peruaanse Amazone.

De situatie is uitzonderlijk: deze inheemse volkeren verdragen al meer dan veertig jaar oliebedrijven op hun territoria en willen geen nieuw contract vooraleer er duidelijke oplossingen komen voor de sociale, territoriale en milieuproblemen van het verleden.

De Kichwa van de Tijgerrivier eisten een autonome vergadering om de verdeel-en-heersstrategieën van Pluspetrol aan te klagen en om te benadrukken dat ze het eindakkoord van de multisectoriële commissie van maart dit jaar (nog) niet hebben goedgekeurd.

Deze multisectoriële commissie, die al sinds 2012 een dialoog gaande houdt tussen de inheemse organisaties en de staat, moest definitieve oplossingen brengen voor de humanitaire catastrofe en de natuurramp in het vroegere olieblok 1AB. De Kichwa oordelen dat het eindakkoord onvoldoende is, in tegenstelling tot de Quechua van Pastaza en Achuar van Corrientes, die oordeelden: beter iets dan niets.

Enkele overwinningen

De dialoog met de staat leverde wel enkele overwinningen op: zo werden in 2013 de bekkens van de Corrientes, Pastaza en Tijgerrivier officieel natuurrampgebied verklaard en werden de toegelaten standaardnormen voor bodemvervuiling opgetrokken.

Maar concreet is er voorlopig weinig veranderd: de inheemse volkeren drinken vandaag hetzelfde vervuilde water, kregen geen nieuwe landrechten toegekend, en ontvingen geen enkele vergoeding voor het jarenlange gebruik van hun land en water of voor de onherstelbare schade aan hun oorspronkelijke vis- en jachtgebieden en ecosystemen.

Furieus

De klok tikt. De sfeer is gespannen. Op drie maanden van het einde van Pluspetrol’s contract bestaat er grote onduidelijkheid over de ware toestand. Hoe vervuild is dit olieblok eigenlijk? Wat is de situatie van de installaties en pijpleidingen? Hoe groot is de sociale chaos en afhankelijkheid die Pluspetrol achterlaat?

‘Waar gaan we het nog over hebben als jullie de krijtlijnen van nog eens 30 jaar oliewinning al uitgetekend hebben, voor ons te raadplegen?’

Op de koop toe, enkele dagen voor de start van het consultatie proces, op 14 mei, lanceert Perupetro het nieuwe contract voor olie blok 192 op de internationale markt.

De inheemsen zijn furieus: het consultatieproces dreigt zo maar een formaliteit te zijn. ‘Waar gaan we het over hebben als jullie de krijtlijnen voor nog eens dertig jaar olieproductie al uitgetekend hebben, voor ons te raadplegen?’ klinkt het.

Het moge duidelijk zijn: de Peruaanse staat is wanhopig, het gaat om een van de belangrijkste producties van Peru.

Marathonvergadering

De Kichwa van de Tijgerrivier verschijnen met meer dan vijftig leiders aan de start van het consultatieproces in Iquitos, vrouwen en mannen. Het wordt een marathonvergadering van vier dagen. Staat en raadgevers, mannen en vrouwen, allen hopen we in de eerste plaats op een herstel van het vertrouwen.

De Kichwa eisen in de eerste plaats het vertrek van Pluspetrol. De moeder van mijn echtgenoot Jose bezorgt iedereen kippenvel wanneer ze hartverscheurend spreekt over het verlies van zeven kinderen, en over hoe dit bedrijf haar zoon folterde en gevangen zette.

Niemand begrijpt waarom de staat dit bedrijf – met hoofdzetel in Nederland, en hier in Peru voor 45% in handen van een Chinees bedrijf – opnieuw zou accepteren. De realiteit van olieblok 192, met zijn sociale conflicten, verouderde installaties en ongekende vervuiling, doen echter vrezen dat Pluspetrol wel eens de enige echt geïnteresseerde zal blijken. Bovendien verzwakt de huidige olieprijs de onderhandelingspositie van de Peruaanse staat. Dit zal hoogstwaarschijnlijk alweer ten koste gaan van de inheemsen en de ecosystemen in dit stukje Amazonegebied.

Territoriale rechten

Ten tweede eisen de Kichwa klaarheid over hun territoriale rechten. ‘Het consultatieproces dient niet om te palaveren over welke rechten we al dan niet hebben, maar om mogelijke schendingen van die rechten te bespreken’, zo klinkt het. Kichwa leider Apu Fernando Chuje dwingt een vergadering af op het hoogste politieke niveau, om voor eens en voor altijd duidelijkheid te scheppen. Die gaat door op 4 juni, voor de werkelijke consultatiebijeenkomsten.

‘Het consultatieproces dient niet om te palaveren over welke rechten we al dan niet hebben, maar om mogelijke schendingen van die rechten te bespreken.’

Daarenboven dwingt Apu Chuje, samen met de andere inheemse organisaties, af dat de eindakkoorden van het consultatieproces opgenomen zullen worden in het contract.

Hoe dat precies moet gaan is onduidelijk, want het contract werd reeds aangeboden op de internationale markt.

De einddialoog gaat vanaf 20 juli door in Iquitos. Presidente Ollanta wil een definitieve beslissing voor 28 juli, zodat hij een succesverhaal kan brengen tijdens zijn speech op de Peruaanse nationale feestdag. 

Intussen valt er in Peru weinig te vieren. Afgelopen zaterdag hief de regering in de provincie Islay alle burgerrechten op, nadat een vierde dode viel in de confrontaties tussen de politie en boeren van de Tambo vallei. Die boeren willen niks weten van het aangekondigde mijnproject Tía María en het mijnbedrijf Southern. Ze willen daar ook niet over palaveren met de regering in een rondetafelgesprek. Nee is nee, zo klinkt het.

In andere delen van Peru – zoals in Iquitos – regeren huurmoordenaars en afpersers. Zo ook in wijken van de hoofdstad: vorige week werd een schooldirecteur, die weigerde een afkoopsom te betalen aan een criminele bende, vermoord.

President Ollanta Humala, die vier jaar geleden beloofde naar het volk te luisteren, laat het land verder afzakken in een staat van chaos, ontevredenheid, onveiligheid en straffeloosheid. De weg naar nieuwe Fujimori’s wordt mooi geplaveid.