En toen ging het licht uit, Kerstmis in Honduras

Tussen de planken door kijkt een stel schuchtere ogen me aan. ‘Ik heb het zo moeilijk om dit te zien,’ vervolgt ze. ‘Dit is het huis waarin ik ben opgegroeid.’

Vandaag woont er nog steeds familie van haar. Met zes broers en zussen waren ze. Drie zijn er gestorven. Geweld. Een gebrek aan gezondheidszorg. Voor veel Hondurezen is het een dagelijkse strijd.

Haar moeder komt erbij staan, 83 jaar. Nog steeds gaat ze elke dag de straat op om kleinigheden te verkopen. Hier heeft men geen pensioen, geen toegang tot degelijke medische verzorging. Met wat ze dagelijks verkoopt, heeft ze genoeg om haar medicijnen te betalen. ‘Als ik mijn moeder niet in huis had genomen, wat zou er dan met haar gebeuren?’ De kranige grootmoeder kijkt op van de grond. ‘De straat op. Ze zou op straat ronddolen, tot het eind van haar dagen.’

De no go zone van Tegucigalpa

Het is kerstavond. Iedereen is in feeststemming. Iedereen vormt een familie. In dit huis hebben ze letterlijk niets. Maar het weinige dat ze hebben wordt gedeeld. ‘Jij bent nu familie,’ zegt haar nichtje me en ze omhelst me. Vol ongeloof staar ik naar de armoede en denk aan de speech van de president en zijn vrouw. Voor elke Hondurees een warme Kerstdag brengen, een Vida Mejor – zoals hun programma heet. Maar hier lijken die warme kerstwensen en mooie praatjes slechts gebakken lucht. Een onbereikbare droom.

Hier lijken de warme kerstwensen en mooie praatjes slechts gebakken lucht.

Doña Carmen kookt voor de hele familie, inclusief de buurjongen – quasi familie. Aan de telefoon had ze me gerust gesteld. ‘Als je bij mij bent, zal niemand je aanvallen. Ik zal je beschermen.’ Tegenover de residentiële wijk waar de medewerkers van de overheid wonen, is dit het vagevuur. Niet omdat de mensen er des duivels zijn. Wel omdat het leven er zo is. 

Dit is een van de armste wijken van Tegucigalpa. Armoede impliceert hier geweld. Ben je niet van de wijk, dan ben je hier ook niet welkom. Maar eens deel van de wijk, is iedereen familie.

Iedere ‘buitenstaander’ keek me huiverachtig aan toen ik over mijn volgende bestemming vertelde. ‘Deze wijk is een no go zone. Kom ik er, dan word ik overvallen.’ Toch zie ik hier mijn persoonlijke stelling bevestigd: er zijn maar weinig intrinsiek slechte mensen, maar de omstandigheden kunnen velen tot de grootste waanzin drijven.

Een duistere, warme Kerst

Het licht valt uit. Zoals dat wel meer gebeurt in Tegucigalpa, maar nog veel meer in deze wijken van de stad. ‘Que barbaridad,’ vloekt ze. Het vuur dooft. Het eten gaart niet langer. Kaarsen worden bovengehaald. Iedereen gaat de straat op. Boven op de heuvels zie je hoe de zone van lichtjes onderbroken wordt door een duistere leegte. We wachten, vertellen verhalen, luisteren naar elkaar. Geen licht, wel warmte.

Zijn wij ooit dankbaar wanneer er licht is?

De kaarsen branden snel op. Dus gaan we de straat op, op zoek naar nieuwe kaarsen. Plots gaat het licht weer aan. Vreugdekreten klinken door de straten. De blijdschap is ongezien. Ik vraag me af of wij dat soms beseffen. Dat het licht kan verdwijnen. Dat elektriciteit geen vanzelfsprekendheid is. Zijn wij ooit dankbaar wanneer we de lichtschakelaar overhalen en er licht is?

Het leven gaat verder. De muziek gaat aan. De stoof wordt opgezet. Het eten gekookt. De vreugde is van korte duur. Het licht valt weer uit. Nu voor lang. Een wandeling door de wijk toont ons de absurditeit van de situatie. Enkele blokken hebben geen elektriciteit, enkele huizen wel. Willekeur.

Kerstmis pur sang

Ondertussen zijn er steeds meer bommetjes – een Hondurese illegale gewoonte – in de straten. Luide knallen. Rook. Lichtflitsen. De kinderen halen hun hartjes op. Het deert hen niet of er elekriciteit is of niet. Ze amuseren zich, vieren Kerst. We geven het koken op. Het gaat niet over het eten, over de cadeautjes, over het materiële. Maar wel over het samenzijn. De warmte. De liefde. 

De tortilla’s die we eten zijn de lekkerste die ik heel deze reis al gegeten heb. Niet omdat ze anders gemaakt zijn, maar omwille van de sfeer. Dit is Kerstmis pur sang. Weg van de overdreven versiering, buitensporige feestmalen en al te grote geschenken. Weg van de hypocriete sfeer om voor één dag met iedereen rond de tafel te zitten om elkaar vervolgens een jaar lang amper te zien. Dit jaar zitten we rond een kaars – het Kerstsymbool bij uitstek. Ook al krijgt deze Navidad barbaridad als echo.

De knallen overstemmen plots elke conversatie. Het is twaalf uur! De straten lopen vol. Met mensen. Met rook en lichtflitsen. ‘Feliz Navidad,’ wordt er overal geroepen. Omhelzingen. Oprecht gemeende warmte. Wanneer de patrouillewagen van de militairen weer voorbijkomt, klinkt er medelijden met hen. Werken terwijl wij feesten. Que Barbaridad, Feliz Navidad!