Fietsers in São Paulo geen kamikazes meer

São Paulo zet in op de fiets als duurzaam transportmiddel. In totaal zijn er in São Paulo voor 140 km fietsstroken aangelegd de laatste jaren. De hoogdag was 26 juni toen in hartje São Paulo op de ‘Avenida Paulista’ een fietsstrook werd ingehuldigd. Natuurlijk, zoals de Braziliaanse traditie wil, vond er ook een tegenbetoging plaats uit respect voor de auto.

Sinds kort is er een Bike Sampa systeem in voege waarmee je op verschillende plaatsen automatisch fietsen kan huren. Samen met de investering om het openbaar vervoer te verbeteren, bezorgde het initiatief São Paulo de ‘Sustainable Transport Award’ van het internationaal Beleidsinstituut voor Transport en Ontwikkeling (ITDP) samen met Rio de Janeiro en Belo Horizonte.

Het panorama van de fietser

Sinds de opening van de fietsstrook op de ‘Avenida Paulista’, de drukste straat van São Paulo, worden er ongeveer zeventig fietsers per uur geteld. Wat eigenlijk niet veel is op een bevolking van 11 miljoen inwoners.

Na een grondige studie van ‘Ciclocidade vzw’ over de demografie van de fietsende Paulista in 2015 blijk dat slechts 8% van de fietsers vrouwen zijn (in 2011 was dit 4%). De fietskoeriers zitten op 14% van de fietsen, skaters 6%, 3% staat op het conto van Bike Sampa en elektrische fietsen vormen 2% van alle fietsen.

De jeugd is niet aanwezig op drukke wegen.

Op vijf jaar tijd zijn er vijf keer minder fietsers die spookrijden en twee keer minder fietsers op het voetpad. Op vijf jaar tijd is het aantal gebruikers van een helm gestegen van 20 naar 40%. Dit onder andere dankzij sensibilisatiecampagnes van ‘Ciclocidade vzw’.

Op vijf jaar tijd is het aantal fietsers met 125% gestegen in São Paulo. Dit allemaal door fietsstroken in te voeren en fietsen veiliger te maken in de stad. De fietsstroken worden door 74% van de fietsers gebruikt.

Van het totaal aantal fietsers zijn er maar 3% kinderen en adolescenten. De jeugd is helemaal niet aanwezig op de drukke wegen, echter wel op fietsstroken die al even te vinden zijn in rustigere buurten en naast wegen richting scholen.

Profiel van de fietser

Het profiel van de fietser in São Paulo is een man van volwassen leeftijd. Nu ik al bijna twee maanden in São Paulo woon, is het me duidelijk op basis van mijn bescheiden empirisch onderzoek dat de Bike Sampa fietsen vooral in de rijkere buurten aanwezig zijn terwijl dat de doorsnee fietser iemand uit de lage klasse is. Het zijn voornamelijk mensen die het openbaar vervoer dus niet kunnen betalen.

Er is ook een groep jongeren die fietsen als een levenstijl zien. Terwijl de doorsnee Paulista vaker in de fitness te vinden is, zijn er toch meer en meer mensen die recreatief sporten op de fiets. Naar wat ik zie, zitten daar ook vrouwen tussen afkomstig uit de hogere middenklasse.

Motor voor verandering

De zaden zijn dus gepland voor een revolutie in het duurzaam transport in São Paulo. Burgemeester Haddad wil in ieder geval ‘Koning Auto’ minder aanwezig zien in het straatbeeld. Daarom worden belangrijke verkeersassen in het centrum van de stad afgesloten.

De fiets is zoveel meer dan een vervoersmiddel omdat je om te fietsen in de stad in zekere mate vertrouwen moet hebben. Als zwakke weggebruiker kan je veel risico’s uitsluiten, maar je moet toch ook nog altijd vertrouwen op de auto om je te respecteren.

De fiets kan niet enkel de stad aangenamer maken door het voorkomen van nog meer uitlaatgassen, het kan ook op sociaal vlak een motor voor verandering zijn. Fietsers zien zichzelf dan ook terecht als activisten die een gemeenschap hebben opgericht om duurzaamheid in de stad te promoten.

Willemjan Vandenplas is fotograaf, bekijk zijn werk op zijn website.