Gecompliceerd, ontroerend, emotioneel

De vijftienjarige Marie* was op weg naar huis van de markt toen ze verkracht werd door een groep voor haar onbekende mannen.

Toen ze dit thuis vertelde, zei haar vader tegen haar: ‘Je hebt de familie schande gebracht, jezelf schande gebracht, je zult nooit trouwen en dit is niet meer jouw thuis.’ Haar vader sloeg haar en zette haar het huis uit.

Marie ging naar Artsen zonder Grenzen, naar onze kliniek voor slachtoffers van seksueel geweld in Port-au-Prince. Ze kon nergens anders heen. Wij behandelden haar en zorgden ervoor dat ze niet ongewenst zwanger werd en hiv of een ander seksueel overdraagbare ziekte kreeg. Ook zorgden we voor een tijdelijke, veilige verblijfplaats. Terwijl ze daar verbleef, zorgden onze maatschappelijk werkers en psychologen verder voor haar. Zij kregen ook Maries vader zover dat hij haar daar bezocht. 

Er volgden, onder onze begeleiding, enkele intensieve sessies, waarin haar vader de kans werd geboden om uit te leggen waar hij zo bang voor was en waarom hij zo kwaad was. Na enkele dagen praten en onderhandelen verzoende Marie zich met haar vader. Ze mocht weer thuiskomen. Dat was voor ons een geweldige uitkomst. En ook voor Marie. Toen ze zich klaarmaakte om weer naar huis te gaan, gaf ze me een stevige knuffel. Ik kreeg er een brok in mijn keel van.

Dit is een bekend fenomeen: na een noodsituatie – of dat nu een natuurramp, de start van een oorlog of algehele instabiliteit is – neemt seksueel geweld drastisch toe.

Seksueel geweld is altijd al een groot probleem geweest in Haïti, maar voor de aardbeving in 2010 waren er veel organisaties die voorlichting en zorg gaven. Na de ramp nam het seksuele geweld toe. Dit is een bekend fenomeen: na een noodsituatie – of dat nu een natuurramp, de start van een oorlog of algehele instabiliteit is – neemt seksueel geweld drastisch toe. In Haïti zorgde de noodsituatie er echter ook voor dat de zorg voor slachtoffers er niet meer was. Een verschrikkelijke combinatie dus. 

Het is ruim vijf jaar geleden dat de aardbeving plaatsvond, maar veel mensen leven nog steeds onder precaire en overbevolkte omstandigheden in vluchtelingenkampen. Vrouwen lopen daar veel risico om slachtoffer te worden van seksueel geweld. En de zorg is nog steeds niet herbouwd. Daarom zette Artsen zonder Grenzen een project op, om medische en psychologische zorg te geven na seksueel geweld.

In onze kliniek zijn 24 uur per dag een arts en een psycholoog aanwezig. We zien veel patiënten in het weekend en ’s nachts, juist als andere, gewone klinieken gesloten zijn. Nieuwe patiënten krijgen, naast de medische zorg, altijd ten minste één psychologisch onderzoek en krijgen een vervolgbehandeling als dat nodig is.

Een van de belangrijkste dingen die we doen, is voorlichting geven en bewustzijn vergroten over seksueel geweld en de hulp die wij daarbij kunnen bieden. We hebben een geweldig team van voorlichters, dat veel goed werk verricht in samenwerking met buurthuizen, kerken en politiebureaus in de stad. Ook bezoeken we scholen. We hebben het met kinderen over seksegelijkheid en trainen leerkrachten in het herkennen van kinderen die slachtoffer zijn van seksueel geweld of dat dreigen te worden. 

Elk dossier was gecompliceerd, ontroerend en emotioneel.

Elk dossier was gecompliceerd, ontroerend en emotioneel. Meer dan een derde van onze patiënten waren vrouwen onder de achttien jaar. Meisjes dus. Soms waren de plegers van het geweld mensen die zij kenden, vaak ook niet. Het is erg aangrijpend om te moeten constateren dat zo veel kinderen slachtoffer zijn van seksueel geweld. Dat gevoel wordt zelfs versterkt door het feit dat veel jonge meiden van twaalf of dertien jaar niet zo goed begrijpen wat hen is aangedaan.

De moeders zijn vaak meer overstuur dan de slachtoffers zelf. Het zal vaak nog enige tijd duren voordat deze meisjes beseffen wat er is gebeurd. En dan zullen ze dat, ondanks alle zorg die wij bieden, de rest van hun leven met zich meedragen.

* Naam is vanwege privacyredenen veranderd.