El Salvador: de moord op de jezuieten

Deze week was het alweer 21 jaar geleden dat een speciaal commando van het leger de Univeristeit van Midden Amerika (UCA) binnenviel en zes jezuïeten, hun werkneemster en haar dochter van 16 jaar vermoordden. Hoewel officiëel nooit uitspraak tegen de verantwoordelijken werd gedaan, is die massamoord nu opnieuw bij een spaanse rechtbank aanhangig. Hierover hier iets meer, met informatie uit de cyberkrant Contrapunto als achtergrond.

De ex president van El Salvador (1989-1994), Alfredo Cristiani, noemde de beslissing van “enkele officieren van het leger” om zes jezuïeten en twee werkneemsters van de Centraal Amrikaanse Universiteit (UCA) op 16 november 1989 te vermoorden, op het moment dat Cristiani hoofd van het leger was, een “stommiteit”.

Een lokale TV keten besprak met Cristiani, die nu voorzitter van de ARENA partij is, het offensief van de guerilla van 11 november 1989, dag waarop de guerrilla de Colonia Escalón bezette, in die tijd de woonwijk van de rijken en van de ambassades.

Midden in het offensief van de guerilla was er een ander offensief: dit van de media die altijd voor de regering waren (en nu voor de oppositie artij ARENA) en die van de regering zelf. De UCA, geleid door de jezuïeten, werd daarin beschuldigd een bolwerk van de guerrilla te zijn en tegelijk ook de spil van de wereldwijd verspreide bevrijdingstheologie.

In de vroege ochtend van 16 november, midden in het offensief van de guerrilla, ging een speciaal commando van het leger de campus van de universiteit binnen en vermoordde de 6 jezuïeten, hun werkneemster en haar dochter van 16 jaar. De meest bekende vermoorde jezuïet was Ignacio Ellacuría, rector van de universiteit en vooraanstaand theoloog en intellectueel.

Tijdens de rapportage in Kanaal 2, interpreteert ex president Cristiani de massamoord als een strategische vergissing. Daardoor werd, volgens hem, de nationale en internationale druk op het leger steeds groter en de eis om het gewapende conflict via onderhandelingen op te lossen, steeds sterker.

De ARENA partij en de verantwoordelijken van het leger van die jaren hebben steeds beweerd dat noch de legertop, noch de regering van de plannen voor de moord op de hoogte waren. Ze beweerden altijd dat het middenkaders van het leger waren die de beslissing hebben genomen.

In 1991 is het totaal onregelmatige proces daarover beëindigd. Twee van de zeven beschuldigde militairen werden veroordeeld, maar kwamen twee jaar later vrij, dank zij een amnestiewet die ARENA goedkeurde en die Cristiani, graag overigens, ondertekende.

In 2000, sprak een andere rechtbank iedereen vrij, omdat de zaak ondertussen “verjaard” was. Toen werden 14 hogere officieren en ex president Cristiani van de moord op de Jezuïeten beschuldigd.

Interessant is wel dat de rechters op dit moment verklaarden dat de Amnestiewet niet geldt voor dit soort misdaden. Ondanks deze uitspraak is men er nooit meer in geslaagd de zaak in El Salvador opnieuw te openen.

Omdat het in El Salvador niet meer kan hebben het Center for Justice and Accountability (CJA) en de Spaanse Vereniging voor Mensen Rechten (Asociación Pro Derechos Humanos de España) een aanklacht ingediend bij een rechtbank van Spanje. Hier worden de 14 hogere officieren opnieuw in beschuldiging gesteld.

Cristiani betrokken

Begin juli 2010 heeft een beschermde getuige, ex salvadoraans militar, voor de rechter verklaard dat de legertop van 1989 de beslissing heeft genomen om de jezuïeten te vermoorden. Alfredo Cristiani was toen president en hoofd van het leger en “interesseerde zich in de massamoord toen die bedreven was. Zo meldt de krant El Periódico uit Catalunya.

Een andere spaanse krant, El Mundo, publiceerde dezelfde dag de informatie dat eenmaal de beslissing genomen om de jezuïeten te vermoorden, de toenmalige minister van Rafael Humberto Larios, Cristiani heeft gebeld om hem over de beslissing te informeren. Cristiani, hoofd van het leger vanuit zijn functie als president, gaf geen tegenbevel.

De rechter Velasco, die de zaak in Spanje behandelt, zou binnenkort Alfredo Cristiani aan de lijst van de beschuldigden kunnen toevoegen, volgens de advokate van het Center for Justice and Accountability (CJA)

Zij noemde de verklaringen van ex president Cristiani als “een totaal gebrek aan respect” tegenover de families van de vermoorde mensen en tegenover alle salvadoranen.

Zij vindt dat Cristiani minstens veroordeeld moet worden voor nalatigheid en gebrek aan verantwoordelijkheid. Daarenboven heeft hij, na de feiten, voortdurend geprobeerd de waarheid te verdoezelen en de verantwoordelijken te beschermen. Hij heeft de salvadoranen en de hele wereld beduveld door leugens over de zaak te verspreiden.

Alsof dat alles nog niet genoeg was, zegt de advokate, “ Nu is hij nog meer vermetel en totaal respectloos door de zaak een ´stommiteit´te noemen. Degenen die hij jaren lang beschermd heeft noemt hij nu “stommelingen” in plaats van ´moordenaars´”. Wat Cristiani beter zou doen is de stommelingen met naam en toenaam noemen. Dan is alles meteen duidelijk.

Tot een volgende keer.

Groetjes van Rosa (Guadalupe) en Willibrord (Guillermo)