Haïti op weg naar een onzeker 2015

‘De weg naar de nood is nooit lang’, zegt een Haïtiaans spreekwoord. Zoals zovele lokale spreekwoorden, vertolkt het de praktische levenshouding van de Haïtianen. Elke dag brengt nieuwe uitdagingen met zich mee, die je met eigen kracht en creativiteit het hoofd moet bieden.

Problemen zijn nooit veraf, de overheid zelden dichtbij om haar bevolking bij te staan…

Er is heel wat veranderd sinds de aardbeving, en toch blijven veel vragen hangen…

In de eerste uren en dagen na de aardbeving waren het dan ook gewone Haïtianen die overlevenden vanonder het puin haalden, brokstukken opruimden, slachtoffers begroeven…

Vandaag, 5 jaar later, bouwen vele van deze gewone Haïtianen nog steeds van dag tot dag een bestaan op, met een wankele overheid en een kwetsbare economie die het moeilijk maken te voorspellen wat morgen zal brengen. Er is heel wat veranderd sinds de aardbeving, en toch blijven veel vragen hangen…

Politieke onzekerheid

12 januari 2015 markeert niet alleen de herdenking van de aardbeving, het is ook de dag waarop volgens de Haïtiaanse grondwet het parlement zal worden ontbonden. President Martelly slaagde er immers nog niet in om tijdens zijn ambtstermijn verkiezingen te organiseren. Dit leidde onder andere tot het vervallen van het mandaat van een derde van de senatoren, de politieke benoeming van 130 burgemeesters, en binnenkort dus ook de ontbinding van het parlement.

In de laatste maanden van het afgelopen jaar zwol het protest tegen de politieke impasse aan. Hevige straatmanifestaties brachten het openbare leven in de hoofdstad Port-au-Prince en in verschillende andere steden van het land herhaaldelijk tot stilstand. De politie zette steevast harde middelen om het protest te onderdrukken.

Haïtiaanse mensenrechtenorganisaties, waaronder de partnerorganisaties van Broederlijk Delen, verdedigden het recht van de bevolking op vreedzaam verzet, en klaagden het excessieve geweld en de inzet van traangas door de ordediensten aan. Het is betekenisvol dat in de gesprekken van alledag het begrip ’12 januari’ steeds vaker verwijst naar de mogelijke politieke aardverschuiving die 2015 met zich mee kan brengen, dan naar de reële aardverschuiving die in 2010 het land trof…

Vrije handel in een kwetsbare economie

Ondanks - of misschien eerder dankzij - de politieke instabiliteit, duwden president Martelly en de Haïtiaanse regering een agenda van neoliberale maatregelen door. Vooral de ontwikkeling van vrijhandelszones trad na de aardbeving op het voorplan als dé oplossing voor de economische malaise van het land. Haïti was ‘open for business’, besloot de internationale gemeenschap, en buitenlandse investeringen in exportgerichte industrieën zouden ervoor zorgen dat heel wat Haïtianen aan de slag konden als fabrieksarbeiders en een basisinkomen verdienen. “Tussen de rijst proeft ook een klein steentje wat vet”, zegt een Haïtiaans spreekwoord, een lokale interpretatie van het ‘trickle down’ principe…

De werknemers meldden dat het minimumloon wat ze ontvangen hen niet toelaat in hun basisbehoeften te voorzien.

Maar de werkomstandigheden in de vrijhandelszones zijn hard. Onlangs maakte een partner van Broederlijk Delen, het Platforme des Organisations Haïtiennes des Droits Humains, een grondige analyse van de arbeidsomstandigheden in de fabrieken op basis van enquêtes en gesprekken met de arbeiders en arbeidsters.

De werknemers meldden dat het minimumloon wat ze ontvangen hen niet toelaat in hun basisbehoeften te voorzien. Bovendien is de voorziening van sociale zekerheid gebrekkig en worden werknemers verhinderd zich in vakbonden te organiseren om hun rechten af te dwingen.

De vrijhandelszones versterken bovendien de afhankelijkheid van de Haïtiaanse economie tegenover buitenlandse markten. De goedkope textiel en andere producten die in de fabrieken worden vervaardigd komen niet op de lokale markt terecht, maar zijn voornamelijk voor uitvoer naar de Verenigde Staten bestemd. Op de lokale markt vind je dan wel weer goedkope handelswaar uit de Dominicaanse Republiek en de VS waartegen lokale producten niet kunnen concurreren. Het gebrek aan investeringen in lokale productie voor de lokale markt lijkt Haïti in een spiraal van afhankelijkheid te houden. In het noordoosten zijn de vrijhandelszones bovendien gebouwd op vruchtbare grond die door middel van investeringen in de landbouwsector zou kunnen bijdragen tot nationale voedselproductie…

Voedselzekerheid in het gedrang

Ayiti se tè glise – Haiti is drijfzand, zegt een spreekwoord, en het jaar 2015 kondigt zich aan als een jaar vol onzekerheden…

Hoewel Haïti een overwegend ruraal land is, zorgt een gebrek aan ondersteuning voor de Haïtiaanse boerenfamilies voor een ernstige bedreiging van de voedselzekerheid. In de 2^de helft van het jaar 2014 voerde het Platforme des Organisations Haïtiennes des Droits Humain, een partner van Broederlijk Delen, een grootschalig onderzoek naar de oorzaken en gevolgen van voedselonzekerheid in het land.

In ateliers en groepsgesprekken in verschillende departementen van het land, vertelden boeren over het gebrek aan krediet waardoor zij geen werktuigen kunnen aanschaffen om het land te bewerken. Ze spraken over gebrekkige wegen en marktinfrastructuur op het platteland die de verkoop van hun oogsten bemoeilijken. Bovenal riepen zij de overheid op meer technische en financiële steun te verlenen, zodat zij op een regelmatiger manier kwaliteitsvolle oogsten zouden kunnen vergaren en verhandelen.

Vijf jaar na de aardbeving staat Haïti nog steeds voor grote uitdagingen. Ayiti se tè glise – Haiti is drijfzand, zegt een spreekwoord, en het jaar 2015 kondigt zich aan als een jaar vol onzekerheden… De lokale mensenrechtenorganisaties zoeken de dialoog met de overheid voor een vorm van ontwikkeling die de noden en rechten van gewone Haïtianen respecteert.