Angstcultuur in Brazilië

Ongelijkheid wordt in stand gehouden door angst, dit noemt men wel eens sociale apartheid in Brazilië.* Dit komt in Brazilië het best tot uiting door de beveiligde buurten en appartementsblokken. Hier wonen de Brazilianen uit de hoge middenklasse en de rijken.

Als een Braziliaan geld heeft, koopt hij eerst een huis en dan een auto. Zo leven ze op eilanden die verbonden zijn met rijbewijzen, auto’s en files.

Vroeger!*

De eilandjes van welvaart worden vaak omringt door buurten in armoede waar mensen volledig overgeleverd zijn aan het publieke transport.

Het is niet vreemd om te horen dat de Braziliaan uit de lage middenklasse en de favelas twee à drie uur in het openbaar transport zit om zijn dagelijkse taken te doen. Deze ongelijkheid moet blijven bestaan omdat anders de rijken geen goedkoop personeel meer hebben voor hun kleine klusjes.

Nu!

Sinds de PT (Partido dos Trabalhadores) aan de macht is, is het aantal armen gedaald van 47% naar 16%, zijn er bijna dubbel zoveel studenten die hun middelbare en universitaire studies afmaken en zijn er 80% meer mensen die formeel werken. Voor de Brazilianen is dit te wijten aan God, eigen arbeid of de overheid.

Het probleem is dat de angstcultuur blijft bestaan na de spectaculaire economische groei van Brazilië. Dit komt voornamelijk omdat, zoals in zoveel landen in Zuid-Amerika waar links aan de macht is, de structurele armoede niet wordt aangepakt. Omdat door brood en spelen de meerderheid vooruit gaat, maar niet de mensen die het brood nodig hebben.

Dat is het probleem met het Braziliaanse groeimodel. Dat het structureel niets zal veranderen, net zoals er in België altijd ‘een vierde wereld’ nodig is om de ‘vuile werkjes’ op te knappen, is er in Brazilië angst voor echte verandering. Omdat mensen in armoede een functie hebben. Angst doet mensen consumeren en hard werken om niet arm te worden.

Zolang de cultuur van de angst niet aangepakt wordt in Zuid-Amerika zal elk model voor economische groei falen. Omdat vertrouwen mensen creatiever maakt, creativiteit die belangrijk is in een steeds veranderende wereld. Het vertrouwen om los te laten en toe te geven dat je niet alles moet of kan controleren. Dat je kan rekenen op de andere als er iets fout gaat en dat je dus niet altijd alles op je eentje moet doen met in het achterhoofd de illusie onafhankelijk te zijn.

Viva la Ciudadania!

Tot Getulio Vargas was uitwisseling belangrijk, mensen werden niet betaald met geld dat hun eventueel vrij kon maken. Zo kregen de slaven in de plantages onderdak en onderwijs en geld bestemd voor de supermakt van de plantage.

Getulio Vargas voerde het recht op arbeid in waardoor iedereen kon werken voor een formele betaling waarmee men kon doen wat men wou. Fernando Henrique Cardoso die voor Lula aan de macht was integreerde Brazilië in de ‘Global Village’. Deze economische politiek werd door de PT verder gezet met aanvullende sociale programma’s. 

Zoals ik eerder zei, zijn er nu meer mensen in de formele arbeid dan onder Cardoso. Toch is het belangrijk dat iedereen een job krijgt. We zien nog steeds dat in Brazilië 9% van de populatie niet bereikt wordt en 6% als huishoudswerkers aan de slag zijn.

Deze mensen moeten dringend een eerlijke job krijgen om collectief een burgerlijke samenleving op te bouwen. Brazilië heeft nog een lange weg te gaan om al haar inwoners waardig werk te geven. En op die manier een minder ongelijke samenleving te vormen, een samenleving zonder angst.

*De Braziliaanse Maria Helena Moreira Alves beschreef voor het eerst de cultuur van de angst.

*De geschiedenis van Brazilië wordt in de tegenwoordige tijd geschreven omdat alles hier nog steeds naast elkaar bestaat… 

Bekijk Willemjan Vandenplas zijn ander werk op zijn website.