Het dubbele beleg van Gaza

Vorige week was de wereld opnieuw getuige van een dreigende nieuwe escalatie in de Gazastrook. In Israël wordt ondertussen de mogelijkheid van een nieuwe militaire interventie in Gaza geopperd om een einde te stellen aan Palestijnse raketbeschietingen op Israël en de ‘escalatie in Palestijns geweld’. Zo’n militaire interventie zou niet alleen rampzalige consequenties hebben voor de burgerbevolking in Gaza, ze gaat vooral ook voorbij aan de basisoorzaak van Palestijnse raketbeschietingen: de Israëlische blokkade van Gaza. 

Tientallen raketten werden afgelopen woensdag vanuit Gaza afgevuurd op het zuiden van Israël. Dit nadat het Israëlische leger één dag eerder drie militanten van de ‘Islamitische Jihad’ (IJ) om het leven bracht tijdens een luchtaanval. De raketaanvallen werden woensdag onmiddellijk opgeëist door de IJ als “vergelding” voor de Israëlische luchtaanval, en de Israëlische regering beval nieuwe ‘vergeldings’luchtaanvallen op 29 locaties in de strook.

De Israëlische regering sprak onmiddellijk dreigende taal. Eerste Minister Netanyahu, tijdens een persconferentie met de Britse Premier Cameron, stelde dat “er lawaai zal zijn in Gaza, veel lawaai, indien het niet rustig is in het Zuiden”, terwijl de Israëlische buitenlandminister Lieberman verklaarde dat er “geen andere keuze is dan een volledige overname van Gaza”. Defensieminister Ya’alon besliste alle grensovergangen met Gaza volledig te sluiten, en stationeerde op donderdag reservetroepen aan het hek dat Gaza van de buitenwereld afsluit. Op zaterdag werden nog eens 9 raketten afgevuurd op Israëlisch grondgebied. Zowel de Palestijnse als Israëlische raketaanvallen maakten geen extra slachtoffers.

De Israëlische uitschakeling van drie Palestijnse militanten, de tientallen raketten die vervoilgens werden afgevuurd op Israël, en de Israëlische ‘vergeldings’aanvallen dreigen zo het staakt-het-vuren tussen Israël en de Palestijnse facties van november 2012 te doorbreken. Dit bestand werd ingesteld nadat de 8 dagen durende Israëlische militaire ‘Operatie Wolkkolom’ het leven kostte aan 167 Palestijnen, en 6 Israëli’s omkwamen door Palestijns raketvuur. Hoewel dit bestand grotendeels succesvol is gebleken, is er sinds begin 2014 opnieuw sprake van een toename van Palestijnse raketten op (vaak onbewoond) Israëlisch grondgebied.

De ‘on-ontwikkeling’ van Gaza

De recente escalatie in Gaza kan echter niet los worden gezien van de Israëlische land-, lucht- en maritieme blokkade van het gebied. Sinds 2007 wordt de Gazastrook afgegrendeld van de buitenwereld: het wordt niet voor niets de ‘grootste openluchtgevangenis ter wereld’ genoemd. Dit leidde tot een dramatische humanitaire situatie, en het ontstaan van een intensieve illegale ‘tunneleconomie’ aan de grens tussen Gaza en Egypte waarlangs levensmiddelen, medicijnen, brandstof en andere goederen Gaza binnengesmokkeld werden.

Hoewel de blokkade in 2010 ‘versoepeld’ werd, blijft er sprake van een  dramatische humanitaire situatie: een enorm water- en brandstoftekort, een tekort aan medicijnen, voedsel, en gas om te koken, een scherpe stijging van de werkloosheid, de instorting van de landbouw- en visserijsector, een niet-functionerend rioleringssysteem en vuilnisophaling, en een drastische achteruitgang in de kwaliteit van het onderwijs en de gezondheidszorg door frequente stroomonderbrekingen.

Sinds de militaire coup in Egypte in juli 2013 werden bovendien meer dan 1300 smokkeltunnels langs de Egyptische grens met Gaza vernietigd door het Egyptische leger. Het nieuwe Egyptische regime ziet Hamas en de Egyptische Moslimbroeders als twee polen van hetzelfde kwaad, waardoor er sprake is van een merkwaardig bondgenootschap tussen Caïro en Jeruzalem in het afgrendelen van de Gazastrook van de buitenwereld. De vernietiging van de smokkeltunnels verergerde de reeds precaire humanitaire situatie nog. Een dubbel beleg van Gaza voltrok zich zo.

Cijfers van het United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (OCHA) schetsen een rauwe realiteit: 57 percent van de bevolking in Gaza is ‘voedselonzeker’, 80 percent is afhankelijk van humanitaire hulp, en 35 percent van het beschikbare landbouwgebied en 85 percent van de beviste wateren is (deels) ontoegankelijk door Israëlische beperkingen. Sinds 2005 is het BBP per capita in Gaza gedaald met 17 percent, terwijl 90 percent van het drinkwater in Gaza ongeschikt is voor menselijke consumptie. Stroomonderbrekingen van 12 uur per dag zijn dagelijkse kost, en slechts 25 percent van de bevolking heeft elke dag (voor enkele uren) toegang tot stromend water. Recent gepubliceerde cijfers van het Palestinian Central Bureau of Statistics (PCBS) tonen dat de werkloosheid in Gaza in het vierde kwartaal van 2013 piekte tot 38,5 percent. De energiecentrale van Gaza is sinds zaterdag bovendien niet meer operationeel, waardoor inwoners van Gaza nu nog 6 uur per dag elektriciteit hebben.

Elke vorm van economische ontwikkeling in Gaza wordt ondertussen vakkundig de nek omgewrongen door de blokkade. 185 goederenvrachtwagens kregen in 2013 toestemming van de Israëlische autoriteiten om Gaza te verlaten, minder dan twee percent van het handelsvolume voor 2007. De Israëlische mensenrechtenorganisatie Gisha stelt dat in 2013  een gemiddelde van 4766 Palestijnen per maand Gaza mochten verlaten van de Israelische autoriteiten, vergeleken met 26000 Palestijnen per dag voor het uitbreken van de Tweede Intifada in 2000.

Een dramatische veiligheidssituatie

De veiligheidssituatie blijft ondertussen dramatisch, in de eerste plaats voor de inwoners van Gaza zelf. Sinds het begin van de blokkade stelde het Israëlische leger zogenaamde ‘access restricted areas’ in, ‘bufferzones’ langs de Palestijnse kant van het afscheidingshek tussen Gaza en Israël en langs de kust van Gaza. Hoewel toegang tot deze gebieden essentieel is voor de landbouw- en visserijsector en verschillende waterputten herbergt, wordt er geregeld op scherp geschoten op ongewapende Palestijnse burgers en vissers die het ‘wagen’ zich in of nabij deze zones te begeven. Israëlische gevechtsvliegtuigen en drones voeren daarnaast geregelde luchtaanvallen op ‘vijandige sites’ of ‘verdachte individuen’ in Gaza uit, waarop de Israëlische autoriteiten vervolgens de ‘collateral damage’ die vaak gepaard gaat met zo’n operaties ‘betreurt’.

Alleen al sinds het begin van 2014 werden zo 11 Palestijnen omgebracht door het Israëlische leger, terwijl 84 Palestijnen gewond raakten door Israëlisch legergeweld. Ter vergelijking: in heel 2013 werden 11 Palestijnen in Gaza om het leven gebracht door het Israëlische leger, en raakten 83 Palestijnen gewond. Een ‘escalatie in geweld’ sinds begin 2014, inderdaad.

Een vrijgeleide naar radicalisering?

Hamas, de Islamitische beweging die Gaza bestuurt, houdt zich ondertussen opvallend koest. Niet alleen ontplooide het in januari haar eigen veiligheidstroepen langs de Palestijnse kant van het hek om het afvuren van raketten door kleinere radicalere facties te verhinderen, in de Israëlische media werd de afgelopen maanden gewag gemaakt van geheime communicatiekanalen tussen Gaza City en Jeruzalem.

Hamas bevindt zich immers steeds meer in een regionaal isolement, terwijl de vernietiging van de tunneleconomie haar financiële levensader afsneed. Het lijkt voorlopig dan ook meer geïnteresseerd in overleven en het behoud van de status-quo. Bronnen in Gaza bevestigen dat het politieke leiderschap van Hamas vooralsnog een militaire escalatie met Israël wil vermijden, en nog steeds de militaire vleugel van Hamas en andere militante facties controleert.

De voortzetting van de blokkade werkt echter enkel en alleen in het voordeel van extremistische organisaties. Jongeren in Gaza, die ongeveer 29 percent van de bevolking uitmaken, bevinden zich in een hopeloze situatie en hebben geen enkel perspectief op beterschap. Het PCBS stelt dat 56,8 percent van de jongeren in Gaza werkloos was in het vierde kwartaal van 2013. Een ideale voedingsbodem voor radicalisering en extremisme, zo stelt ook Palthink for Strategic Studies, een Palestijnse denktank actief in Gaza. De afwezigheid van elk perspectief op een politieke oplossing, de dagelijkse realiteit van geweld en onderdrukking, onzekerheid over de toekomst, en gevoelens van hopeloosheid dragen sterk bij aan een algemene marginalisering en vervreemding van de maatschappij. Het voedt depressie, pessimisme en extremisme. “De belangrijkste factor in de toename van extremisme is de huidige blokkade”, aldus Palthink. Jongeren worden zo steeds meer in de handen gedreven van extremistische facties in Gaza.

Israëlische drones vliegen ondertussen 24/7 rond in het luchtruim boven Gaza, en hebben een enorme psychologische impact op de Palestijnse bevolking. Het voortdurende gezoem van de drones beïnvloedt het veiligheidsgevoel van de bevolking, waardoor hun psychologische immuunsysteem gecompromitteerd geraakt. Dit leidt tot een grotere kwetsbaarheid voor mentale aandoeningen, chronische trauma-geïnduceerde aandoeningen, en een verlies aan mentale energie. De impact hiervan op de psyche van kinderen kan niet onderschat worden, zoals onlangs nog uiteengezet door Ahmed Abu Tawahina, directeur van het Gaza Programma voor Mentale Gezondheid, aan al-Monitor.

Een ‘herbezetting’ van Gaza?

De dreiging van buitenlandminister Lieberman om Gaza te ‘herbezetten’ valt niet zomaar uit de lucht. De afgelopen maanden was er sprake van een toename van vijandige Israëlische retoriek aan het adres van Hamas. Eerste Minister Netanyahu waarschuwde reeds op 21 januari dat hij Hamas “erg snel een harde les zou leren”, terwijl defensieminister Ya’alon op 9 februari verklaarde “te weten hoe we (Hamas) een prijs kunnen laten betalen”. Minister van Strategische Zaken Steinitz verklaarde op 1 februari bovendien dat Israël de mogelijkheid van een invasie in Gaza en eliminatie van Hamas zou moeten bestuderen als er geen einde kwam aan het sporadische raketvuur. Afgelopen zaterdag leek ook defensieminister Ya’alon eveneens aan te sturen op een militaire interventie.

Dergelijke retoriek is niet enkel terug te leiden tot de recente toename in raketvuur uit Gaza. De afgelopen maanden berichtten de Israëlische media geregeld over een “militaire opbouw” van Hamas, en was er sprake van een succesvolle testlancering van een luchtdoelraket door Palestijnse facties. “Palestijnen kunnen nu het gevecht in de lucht aangaan. De tijd dat de Israëlische luchtmacht het initiatief had, dat het dacht dat het luchtruim boven Gaza wijd open staat voor (Israëlische) vliegtuigen, drones, helicopters en F16’s om vrijelijk te manoeuvreren van noord tot zuid, is voorbij en komt nooit terug”, aldus een Palestijnse commandant aan al-Monitor.

De Israëlische militaire superioriteit in Gaza dreigt zo bedreigd te worden. Waarnemers wijzen erop dat een eventuele interventie hierdoor zou kunnen dienen om de onderlinge militaire machtsbalans tussen Israël en de Palestijnse militante bewegingen te herstellen. Anderen opperen dat een escalatie in Gaza een welgekomen afleiding zou kunnen vormen voor de huidige vredesgesprekken, die op de rand van een mislukking staan.

Het is bovendien opvallend te noemen dat de escalatie van vorige week, die begon toen het Israëlische leger drie Palestijnse militanten uitschakelde, nauwelijks een week kwam na de ‘vangst’ van een schip dat Iraanse raketten zou hebben vervoerd naar Gaza, een gebeurtenis die door de Israëlische regering gretig werd aangegrepen als PR-stunt.

Wat met Hamas?

De rol van Hamas in de recente escalatie blijft ondertussen voer voor discussie. “De vergelding door de Islamitische Jihad komt niet zonder groen licht van Hamas. Hamas wordt financieel en economisch gewurgd, dus het lijkt me dat een van de opties voor Hamas om zichzelf los te wringen uit deze wurging een nieuwe cyclus van geweld met Israël is”, verklaarde Mkhaimer Abu Saada, professor Politieke Wetenschappen aan de al-Azhar Universiteit in Gaza City, aan de New York Times.

Het blijft echter onduidelijk waarom Hamas juist nu zou kiezen voor een escalatie. De nieuwe machthebbers in Caïro staken de afgelopen maanden hun haat tegenover Hamas, dat ideologisch gelieerd is aan de van de macht verdreven Moslimbroeders, niet onder stoelen of banken. “Gaza is next. We kunnen niet bevrijd worden van het terrorisme van de Moslimbroederschap in Egypte zonder het te beëindigen in Gaza”, aldus een anonieme hooggeplaatste Egyptische veiligheidsofficial tegen de Israëlische krant Haaretz in januari. Hamas lijkt dan ook geen belang te hebben bij een escalatie, gezien de nauwelijks verholen Egyptische honger en zoektocht naar een excuus om Hamas van de macht te verdrijven in Gaza.

De beweging staat bovendien geïsoleerder dan ooit te voren in de regio. Haar aarzeling om kant te kiezen in de Syrische oorlog leidde tot een breuk met het Assadregime, de Libanese Hezbollah, en Iran, Hamas’ voornaamste buitenlandse financierder. Voormalige bondgenoten zijn bovendien van de macht verdreven (de Moslimbroeders in Egypte), hebben te kampen met binnenlandse problemen (de regering-Erdogan in Turkije), of liggen op ramkoers met andere golfstaten (de nieuwe Qatarese Sheikh Tamim al-Thani). Hamas lijkt dus, in tegenstelling tot de laatste oorlog in November 2012, niet op overdreven veel steun van buitenlandse ‘patrons’ te moeten rekenen in het geval van een nieuwe escalatie. Dit kan ook de recente toenadering tussen Mohammad Dahlan, voormalig Fatah-bevelhebber in Gaza en beschermeling van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), en het Hamas-leiderschap verklaren. Via Dahlan en de VAE zou Hamas haar uiterst gespannen relatie met Egypte proberen te ontmijnen. Een militaire escalatie met Israël lijkt echter niet in zo’n strategie te passen.

Hamas wierp zich de afgelopen maanden bovendien op tot een relatief ‘betrouwbare’ partner voor de Israëli’s in het controleren van radicalere facties. Het ontplooide in januari haar eigen veiligheidstroepen vlakbij het afscheidingshek tussen Gaza en Israël om “individuele daden” van andere militante facties (waarbij het overigens onduidelijk is of dergelijke daden geautoriseerd werden door het leiderschap van die facties) te verhinderen. Afgelopen maand gonsde het bovendien van de geruchten dat Eerste Minister Haniyeh (Hamas) een geheime boodschap zou overgebracht hebben aan de Israëlische Premier Netanyahu, waarin hij gevraagd zou hebben terughoudendheid te tonen in Gaza en een escalatie te vermijden. De Israëlische regering verkoos niet te reageren, en Hamas ontkende met klem dergelijke boodschap overgebracht te hebben.

En de blokkade? Ze duurde voort

De Israëlische (en sinds kort ook Egyptische) blokkade van Gaza blijft de ultieme bron van menselijk leed in het gebied. Niet alleen voedt het anti-Israëlische sentimenten, radicalisering en raketaanvallen, het is in de eerste plaats een collectieve bestraffing van 1,8 miljoen Gazanen en een man-made humanitaire crisis. Zolang ze niet opgeheven wordt zal Gaza het toneel blijven van sporadische heropflakkeringen van raketvuur en geweld. Daar zal ook een nieuwe Israëlische militaire interventie niets aan veranderen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.