Hoe aardbevingen een land op haar grondvesten doen daveren

Toch hoort de voormalige president van El Salvador niet thuis in het rijtje helden. Vijf jaar (van 1999 tot 2004) duurde de ambtstermijn van de ARENA-politicus (Nationalistische Republikeinse Alliantie).

Tijd genoeg om maar liefst 15 miljoen dollar (ca. 14 miljoen Euro) te verduisteren.

Begin 2001 werd El Salvador door twee krachtige aardbevingen getroffen. Het dodental overschreed de kaap van duizend. Het aantal gewonden en daklozen liep torenhoog op: een op de vijf huizen liep zware schade op. Als president vroeg Flores internationale hulp. ‘Zichtbaar aangedaan’, beschreven de kranten hem toen. Blijkbaar niet voldoende aangedaan om de Taiwanese donaties zonder schroom te verduisteren. Destination unknown.

Drie jaar later, begin 2014. Mauricio Funes, de president die de fakkel van Flores overnam in 2004 wijst publiekelijk een Judas aan. Flores zou de hulpfondsen in de partijkas van Arena hebben gestort. In afwachting van het onderzoek wordt Flores onder huisarrest geplaatst. Januari 2016. Flores wordt schuldig bevonden over de gehele lijn. 

Over de doden niets dan goeds

Dan gebeurt er dit. De amper 56-jarig oude Flores wordt binnengebracht in een privéziekenhuis. 31 januari 2016 bezwijkt hij aan de gevolgen van een hersenbloeding. Zaak gesloten. De verontwaardiging is groot. De toedracht van de feiten – een zoveelste corruptieschandaal – is al erg genoeg. De rechtszaak leek een lichtpunt, maar de plotse dood van de beschuldigde dooft het laatste sprankeltje hoop op rechtvaardigheid. Het ongeloof is groot. Het lijkt wel de ideale verdwijningtruc.

De rechtszaak leek een lichtpunt, maar de plotse dood van de beschuldigde dooft het laatste sprankeltje hoop op rechtvaardigheid.

Net voor de straf voltrokken wordt bezwijken of verdwijnen. Gerechtigheid komt er niet. Net zo min als rechtvaardigheid voor de doden en slachtoffers van toen, wegens veel te laat. Het aantal levens dat het gebrek aan hulp gekost heeft, is een rekensom die niet opweegt tegen het verdwenen geld.

Over de doden niets dan goeds, wordt er vaak gezegd. Ook hier in El Salvador. Publieke figuren uiten hun medeleven. De goedheid van de politicus wordt in de verf gezet. De rechtszaak neemt Flores mee in zijn graf.

Ik vraag me af waarom in Godsnaam doorheen de geschiedenis – en in Centraal-Amerika nog steeds (!) – mensen hun vermogen aan de Kerk geven. Hun ziel verkopen om na de dood de hemel te bereiken. Wat is het nut ervan, als de dood blijkbaar alle zonden uitwist. Of gaat dat alleen op voor enkele gepriviligieerde personen – zoals ex-president Flores. Een aflaat inbegrepen in de erfenis.

Gracias a Dios

Presidenten in Centraal-Amerika en natuurrampen. Het is een gouden combinatie. Letterlijk. Flores is niet de enige die zichzelf verrijkte met internationel donaties volgend op een natuurramp. 

Geografisch gezien is Centraal-Amerika ongelukkig gelegen. Doorkruist door een seismische zone bepalen actieve vulkanen het landschap, inclusief uitbarstingen en frequente aardbevingen. De Caraïbische Zee als voedingsbodem van orkanen. Zowel in het oosten als in het westen grenzend aan eenn oceaan, zodat El Niño en La Niña regelmatig het weer in de war sturen. Extreme droogtes of net extreme regen. Natuurrampen zijn onvermijdelijk en de klimaatverandering zal het er niet beter op maken.

Bij grote rampen worden er fondsen gecreëerd. Trekken internationale hulporganisaties erop uit om de slachtoffers te helpen. Eten. Onderdak. Medische Zorgen. Met de beste bedoeling wordt er geld ingezameld. Maar wat baten fondsen en middelen als ze blijven plakken aan de handen van de machthebbers. Als zij die alles al hebben hun eigen rijkdom verrijken ten koste van zij die niets hebben of alles net verloren hebben. Homo homini lupus est. De mens als wolf onder de mensen. Inhumaan. Onethisch.

Mens vs. natuur

‘Hij,’ roept hij uit, terwil hij woest naar het televisiescherm wijst,’ hij is de meest corrupte president die Nicaragua ooit gehad heeft.’ In beeld is ex-president Arnoldo Alemán. Orkaan Mitch, de grootse uit de geschiedenis van Centraal-Amerika doorkruiste zijn regeerperiode. Alleen al in Nicaragua vielen er naar schatting 3.000 doden. Meer dan een half miljoen mensen werd dakloos. Hij toont me de nieuwsbeelden van toen. Mensen verdrinken, grijpen zich vast aan wegstromende bomen. Huizen verdwijnen in hun geheel in de modder. Wind en regen trekken de laatste hindernissen – bomen, auto’s, mensen – de allesverwoestende stroom in. ‘Hij heeft al het geld van de hulpfondsen voor zichzelf gebruikt. En voor zijn entourage,’ ontzet schudt hij zijn hoofd. Tristesse. ‘Hoe kan je mensen zoiets aandoen? Je eigen volk.’

‘Hoe kan je mensen zoiets aandoen? Je eigen volk.’

Honduras deelde nog feller in de klappen van Mitch. Vijfduizend dodelijke slachtoffers. Een derde van de hoofdstad Tegucigalpa werd weggeveegd. Drie kwart van de infrastructuur van het land werd verwoest, bruggen, wegen, openbare gebouwen. Dagenlang noch drinkbaar water noch elektriciteit. Tot de epidemieën erop volgden. Orkaan Mitch had niet vermeden kunnen worden, het misbruik van macht en middelen dat erop volgde wel.

Buurland Guatemala verging hetzelfde lot. Niet met Mitch, maar net als El Salvador met een vulkaanuitbarsting. De oudkoloniale stad Antigua kreeg het zwaar te verduren. De bevolking nog zwaarder. Wederom vonden de donaties nooit hun weg naar de getroffen zones. Natuurkrachten zijn onversaagbaar, maar de aantrekkingskracht van geld naar de macht is dat blijkbaar ook. 

Al is dat niet alleen het lot van Centraal-Amerika. De mens en zijn honger naar geld zijn blijkbaar een even machtige – en vernietigende – natuurwet als de kracht van vulkanen en orkanen. Net daarom dat er onafhankelijke onderzoekscommissies nodig zijn, zoals CICIG in Guatemala, die belangeloos corruptieschandalen blootleggen. Als de beklaagden tenminste niet voor hun veroordeling (met de noorderzon) verdwijnen.