Hoe wegen wegen op Butembo

Wil je weten hoe belangrijk een weg is voor het menselijk bestaan, kom dan naar Butembo. Als je er geraakt.

  • Facebook foto Butembo - Beni, a hell of a road, ook voor de maagd Maria Facebook foto

Butembo is een handelsstad bij uitstek. Verschillende families van commerçants hebben er zowat alle touwtjes in handen. De FEC (Fédération des Entreprises du Congo) van Butembo is incontournable. Geen enkele belangrijke beslissing in de stad kan worden genomen zonder hen erbij te betrekken. Dat maken ze ook duidelijk met een visueel statement: ze bouwen het hoogste gebouw van Butembo (zes verdiepingen) en daar kan dus niemand nog naast kijken.

Ook alle hotels behoren toe aan handelaars, die zich verrijkt hebben met de invoer van goederen uit Dubai of China als tweedehandswagens, batterijen of brommers. Op een kleintje na, dat van de oogarts van Butembo, die zijn hoogrenderende monopoliepositie toch ook weer in mercantiele activiteiten heeft weten omzetten. Het zit de Nande in het bloed.

Handel drijven in een gebied met opeenvolgende golven van onveiligheid is evenwel geen sinecure. Ongetwijfeld creëert dat ook opportuniteiten, voor wie alleen maar uit is op gewin. Jarenlang hebben de rebellen van de ADF-NALU beroep gedaan op lokale handelaars voor de toelevering van al wat ze nodig hadden. Zonder enige twijfel gebeurde dat onder de hoede van bepaalde overheden, die een graantje mochten meepikken indien ze zouden laten begaan. Geld staat boven moraal. Dat merk je hier aan alles, elke dag.

Maar de risico’s zijn niet min. Ook dat merk je elke dag. Een vrachtwagen die hout aanvoerde uit het Noorden voor de uitvoer via Kasindi brandde volledig uit door een granaataanval vlakbij Oïcha op 30 oktober. De chauffeur en zijn drie medereizigers lieten het leven. Meer zullen we daar nooit over te weten komen. Geen onderzoek, geen arrestaties. ‘Des présumés ADF-NALU’, en hop, de doofpot in. Terwijl het feitelijk wel eens om iets helemaal anders zou kunnen gaan. Want handelaars onderling zijn geen lieverdjes. Niets is zo handig om als dekmantel te gebruiken om een concurrent uit de weg te ruimen als onveiligheid.

Losgeld

Butembo is met de buitenwereld verbonden langs drie wegen, niet meer.

Uit het zuiden komt de weg vanuit Goma, die een heel stuk door het Virungapark loopt. In vogelvlucht 200 km, langs de weg 300. Heuvels leiden tot kronkelwegen. Dat is de weg waarop parkdirecteur De Merode is neergeschoten. De voorbije weken heerst er een ware ontvoeringsgolf. Tientallen minibusjes die voor het personenvervoer zorgen, vrachtwagens maar ook dienstwagens werden onderschept door coupeurs de route en sommige passagiers ontvoerd. In één week tijd zelfs een twintigtal personen. Er was een hele ploeg bij van een lokale ngo CEDERU.

Steevast wordt losgeld geëist, en steevast wordt dat betaald.

Steevast wordt losgeld geëist, en steevast wordt dat betaald. Snel zelfs. Voor de ngo-ploeg werd 10.000 $ neergeteld. Geen wonder dat het aantal ontvoeringen toeneemt. Als het zo makkelijk is om op korte tijd veel geld binnen te rijven, dan brengt dat anderen op ideeën. En wellicht zelfs militairen en politiemannen, die jaloers zijn op zo makkelijk geldgewin en hun wapens dan ook maar inzetten voor nog meer ontvoeringen.

Bewijzen zijn er niet voor, maar in de rode zone is er een verdacht hoge correlatie tussen de concentratie aan militairen die worden opgesteld om de weg te bewaken en het aantal ontvoeringen. Zei ik al dat geld boven moraal staat? Nog maar eens een voorbeeld.

Wie naar Goma wil reizen neemt dus toch maar beter het vliegtuig. Buzzy Bee heet de kleine luchtvaartmaatschappij die de verbinding maakt en aan klanten geen gebrek heeft. In de Dornier 228 van de sympathieke piloot-eigenaar Ted is er nooit een lege stoel.

Dan heb je de oostwaartse weg naar Kasindi. Vanuit Butembo klimt die eerst tot 2300 m hoogte om vervolgens af te dalen via Karuruma tot de Semulikirivier op 916 meter hoogte om tien kilometer verderop de grens met Oeganda te bereiken. Zoals de cijfers suggereren is dat een spectaculair mooie route maar door haarspeldbochten en steile hellingen totaal onbruikbaar voor vrachtvervoer. Enkel Toyota personenwagens met automatische versnellingen die gebruikt worden als taxi voor 6 passagiers (4 achterin en 2 vooraan) durven die weg aan. Zowat 12 kilometer ervan lopen doorheen een vertakking van het Virungapark. Jarenlang was het daar onveilig en dus een no-go area. Maar de laatste twee jaar zijn er geen belangrijke incidenten meer geweest en wordt de route dus steeds meer gebruikt voor personenvervoer. Je wint er twee uur tijd mee als je naar Oeganda gaat. Maar op Google maps zal je deze weg niet vinden.

Aderlating

En dan is er de hoofdader voor Butembo, de noordwaartse verbinding met Beni. Alle vrachtwagens die uit de Keniaanse haven Mombasa via Kampala en Kasindi koopwaar en brandstof aanvoeren hebben geen andere keuze dan de omweg via Beni te maken. Goed voor 128 km in plaats van de 48 kilometer via Karuruma.

Op die weg gaat het nu ook grondig fout. De FONER (national fonds voor wegenonderhoud) heeft daar jarenlang peage geïnd, maar met het geld nooit gedaan waar het eigenlijk voor bedoeld was: de wegen onderhouden. Je kan je maar voorstellen hoe snel de wegen in Congo ontaarden door de hevige regens als je het zelf hebt meegemaakt. Nu El Niño voor een extra zwaar regenseizoen zorgt, is iedereen in snelheid gepakt door de elementen. Op verschillende plaatsen is de weg totaal onbruikbaar geworden. Honderden vrachtwagens zitten vast, sommigen in de modder, anderen gekanteld, de meesten omdat hun doorgang geblokkeerd is. Personenwagens en terreinwagens kunnen er nog door glippen net nadat een vrachtwagen uit de modder werd gesleurd en vlak voor de volgende zich vastrijdt. Maar je moet toch wel wat geluk hebben. Ik had geluk: op drie uur heb ik de 52 km kunnen afleggen.

Maar de meesten hebben dus geen geluk, en dat merk je aan alles.

Vorig jaar kon onze collega Ndegho nog op één dag zijn standplaats Rethy in Ituri bereiken (400 km noordwaarts) mits hij vroeg genoeg vertrok. Nu heeft hem dat drie dagen gekost.

Op 23 oktober vertrok uit Butembo een container met gourmetkoffie, geproduceerd door de coöperatie van kleine gezinsboeren Kawa Kabuya, die we vorig jaar hebben helpen oprichten. Op 5 november is die de grens overgeraakt. Veertien dagen tijd om die 128 km af te leggen. Een gemiddelde van 9 kilometer per dag. En dan mogen we nog blij zijn: voor hetzelfde geld was de vrachtwagen gekanteld in een diepe plas en de koffie doordrenkt van modderwater. De harde inspanningen van de boeren om topkwaliteitskoffie te produceren zouden door de kortzichtigheid, tekortkomingen en geldverduistering van de staatsdiensten in één klap om zeep zijn geholpen. In Congo is de grootste vijand van de ondernemende burger de Staat.

Onvermogende klanten

Masumbuko, onze onderhoudsman en kok keek heel beteuterd toen hij geen kookbanaan meer kon vinden op de markt. Al jarenlang bereidt hij eens in de week zijn successchotel: bananen met erwten. En nu, voor de eerste keer in de tien jaar die hij voor Vredeseilanden heeft gewerkt, kon hij geen kookbanaan meer vinden op de markt. Die komen allemaal uit het lagergelegen en dus warmere Beni. En ik begrijp hem: erwten met aardappelen smaken maar half zo lekker.

Tientallen tankwagens staan tot aan hun assen in de blubber, ergens tussen Beni en Butembo.

De markten van Butembo lopen leeg. Er is geen nieuwe aanvoer meer. Ook niet van de ingevoerde spullen. De handel valt stil, voor Butembo is dat een gruwel. Geld circuleert niet meer. Niets meer te kopen of te verkopen. De psyche van handelaars kan hier niet mee om. Pessimisme slaat overal toe.

En dan raken de diesel- en benzinevoorraden op. Tientallen tankwagens staan tot aan hun assen in de blubber, ergens tussen Beni en Butembo. De prijs aan de pomp stijgt snel. Van anderhalve euro nu al naar 2 euro. En dit is nog maar het begin.

Radio Moto, de katholieke privézender, meldde geschokt een onvoorzien gevolg van de wegblokkade. Mbusa Musavuli Winning, de secretaris van de vereniging van chauffeurs van Congo ACCO, afdeling Butembo, luidde de alarmbel. Passagiers zijn niet voorbereid op een lang oponthoud in de modder, dat dikwijls dagen kan duren. Ze hebben geen proviand bij, en hun weinige geld raakt snel op. Voor een aantal onder hen zit er blijkbaar niets anders op dan zich te prostitueren om zich uit de nood te helpen. Dat er altijd en overal mannen klaarstaan om daarvan te profiteren (ook al lezen ze alle zondagen hun Bijbel), zal je geenszins verwonderen. Door de oproep van Winning kan je al vermoeden dat nogal wat chauffeurs hun onvermogende vrouwelijke klanten in natura doen betalen voor de verlengde rit. Geld en moraal, weet je wel…

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.