Het leven zoals het is: activist zijn in Peru

Het doel van de rit is deze keer Querrocoto, in Cajamarca. We zullen er de bevolking inlichten over La Granja, de kopermijn die het Engels-Australische Rio Tinto daar plant. Wie iets kent van mijnbouw, kent de naam Rio Tinto. Weinig fraaie adjectieven zijn verbonden met de sociale- en milieu-impact van deze grote mijnbouwmultinational, die in niet minder dan 40 landen actief is.

Het vertrek was chaotisch. Georganiseerd vervoer naar Querrocotillo is er slechts twee dagen per week. Dus moest er geld voor een chauffeur, auto en benzine gezocht worden. De mensen verwachten ons, we moeten er staan! Anderhalf uur na het geplande vertrek, hebben we voldoende geld voor benzine verzameld. We zoeken nog een jerrycan en vullen die met benzine: onderweg is er geen tankstation. Vervolgens halen we activist 3 uit een andere vergadering weg, en dat kost enige overtuigingskracht.

De rit duurt lang, we zitten dicht op elkaar, de gesprekken zijn heftig. De regering krijgt de schuld dat we 10 uur onderweg zullen zijn, omdat ze de weg tussen Pucara en Querrocotillo (die de rit inderdaad stevig zou inkorten) nog steeds niet aangelegd heeft. Ah, merk ik op, dat is toch net de weg die Rio Tinto belooft aan te leggen! Olie op het vuur! Enkele uren later wordt de weg opmerkelijk beter. Dit is het werk van het mijnbedrijf, hun wagens passeren hier ook, merkt José op. En inderdaad, enkele kilometers later komen we een bord tegen waarop Rio Tinto verkondigt dat ze de weg verbeteren.

Vervolgens houden we na 9u rijden vroeger dan gepland halt in Pacopampa. Het is hier dorpsvergadering, en dit is de perfecte kans om te praten over La Granja! Een kleine groep overtuigen is de beste voorbereiding voor de grote bijeenkomst van morgen, bsluiten de reisgezellen. Voor de onverwachte bezoekers het woord krijgen, passeren problemen als huisvuil en watergebruik de revue. Peruanen vergaderen altijd zeer lang, iedereen krijgt de kans om het woord te nemen en velen maken daarvan gebruik. Het is al bijna middernacht als het onderwerp mijnbouw aangekaart wordt. Er wordt hevig gereageerd, de mensen zijn ongerust. Enkelen vallen in slaap. Het is 2u als onze groep een bed krijgt bij verschillende gezinnen.

In Querrocotillo zelf is de opkomst laag: een zestigtal aanwezigen. Hebben we hiervoor zo lang gereisd? Opnieuw lijkt de bijeenkomst eindeloos lang, van 11u tot 16u30, zonder pauze. Jorge* spreekt als eerste en heeft het over de kracht van de Rondas Campesinas (boerenorganisaties) om hun gronden te verdedigen, niet alleen tegen diefstal, maar ook tegen mijnbouwprojecten. Vervolgens houdt Manuel* een gekleurde getuigenis over andere mijnbouwstreken, over de vervuiling, armoede, corruptie en verdeeldheid. Hermanos, zie dat dit hier niet gebeurt, is de boodschap. José* is de man van de cijfers! Er zijn meer dan 1. 000 ha. geconcessioneerd in de provincie van Querrocotillo, toont hij aan de hand van cijfers van de overheidswebsites. 25 van de 27 grootste mijnbouwbedrijven actief in Peru betalen geen royalties. Verder heeft hij het over de geringe hoeveelheid royalties die naar de provincie komen. Zouden jullie het accepteren, als van elke 100 aardappelen die jullie aanplanten, er maar 3 voor de provincie zouden zijn, en maar anderhalve voor jullie?

Heel wat aanwezigen weten niet dat Rio Tinto actief is op hun grondgebied. Uiteraard krijgen de aanwezigen de kans hun verwondering of kwaadheid te uiten. Hun bijdragen zijn ernstig bedoeld, de formele begroeting van alle aanwezigen en samenvatting van wat voorheen verteld werd, voor ze tot de (vaak korte) persoonlijke boodschap komen, is bijna amusant. De angst dat de chakras (akkers) verkocht of vervuild zullen worden, is duidelijk. De wil om meer dorpelingen te betekken bij het thema, ook. Een aantal campesinos uit teleurstelling over de lage opkomst uit hun caserío (gehucht). “Door de regen besloten de anderen af te haken, ik heb wel 5 uur gewandeld”, wordt op applaus onthaald. Er wordt een datum voor de volgende bijeenkomst vastgelegd, om dan concrete acties te plannen.

De uitnodiging voor het middageten (het is al 16u30) slaan we af. Op de terugweg is de stemming uitgelaten. Er is iets in gang gezet, de boodschap is overgekomen, nu moeten we zorgen dat deze groep goed georganiseerd raakt, het wordt nog veel werk!

Waarom Manuel begon met het verhaal van Jezus, de apostelen en Judas, vraag ik? Omdat de voorzitter van de vergadering een voorstander van de mijn is, beweert hij. De anderen vallen hem bij, ik weet niet wat te denken. De argumenten zijn oncontroleerbaar: ik ken hem al zijn hele leven, hij werd omgekocht, het is een lafaard.

Ik verlang naar een douche en een bed, westerse luxe-activist als ik ben. Mijn verlangens hou ik voor mij, de inzet (compromiso) van mijn reisgezellen indachtig. José is militant van een linkse partij, verloor nipt bij de vorige verkiezingen, verdient 1000 soles per maand en ziet zijn familie (vrouw en 2 kinderen) naar eigen zeggen drie dagen per maand. Hij volgt de actualiteit op de voet, weet niet alleen veel over mijnbouw, maar ook over Peruaanse wetgeving en is bijzonder goed op de hoogte van nieuwe decreten die nadelig zijn voor basisorganisaties en kritische stemmen. Jorge koos voor de werkloosheid om departementaal afgevaardigde van de Rondas Campesinas (boerenorganisaties) te worden en de werking van Rondas te versterken. Hij trekt hiervoor van dorp tot dorp. Geld voor de ritten verzamelt hij al bedelend bij instanties, organisaties en vrienden. Hoe zijn vrouw en twee dochtertjes in de stad overleven, is mij niet duidelijk. Armoede is het zeker. Manuel werkt in een milieu-organisatie en werkt 25u op 24. Bankrekening? Elke maand leeg, alles gaat op aan bursritten en andere kosten. Prive-leven? Onbestaande.  Ik leef voor de mensen, is zijn motto.

Zoveel humor, zoveel energie, zo’n positieve ingesteldheid, zoveel warmte voor de plattelandsbevolking. Wereldverbeteraars, Don Quichottes of Sancho Panzas?

* schuilnamen