Kieskoorts in Oeganda

Op 18 februari 2016 kiest Oeganda een nieuwe president en parlement. De burger kijkt met gemengde gevoelens naar de campagnes.

  • © Ivan Godfroid Alleen Museveni heeft het geld voor grote affiches © Ivan Godfroid
  • © Ivan Godfroid "Go forward" is nochtans de beweging van uitdager Mbabazi © Ivan Godfroid
  • © Ivan Godfroid Heksentoeren op de weg om indruk te maken © Ivan Godfroid
  • © Ivan Godfroid Vuvuzela's, kubussen en veel geel © Ivan Godfroid
  • © Ivan Godfroid Ook op de brommer tonen partisanen hun voorkeur © Ivan Godfroid
  • © Ivan Godfroid © Ivan Godfroid
  • "Mijn makkelijkste race ooit", wrijft Museveni zich alvast in de handen
  • © Ivan Godfroid Vrouwelijke kandidaten dragen systematisch traditionele klederdracht met schoudervleugeltjes © Ivan Godfroid
  • Het kiesspel is doorgestoken kaart

Zodra je vanuit Congo de Oegandese kant van de grens bereikt, zie je het meteen: de verkiezingsaffiche van president Museveni is de enige die op de grenspost is gekleefd. Van grensdorp Mpondwe tot hoofdstad Kampala zie je wel andere affiches langs de weg.

Ik kruis ook verschillende kieskaravanen. Bij de meeste is evenwel geel de dominerende kleur. Dat is de kleur die president Museveni heeft uitgekozen voor zijn NRM, zijn politieke partij die hij koppig blijft ‘de nationale verzetsbeweging’ noemen. Hoe raar klinkt dat?

Hoe legitiem is zijn historisch verzet tegen een bewind uit de vorige eeuw nog als politieke leidraad voor het Oeganda van morgen? In verkiezingsjaar 2016 is hij 30 jaar aan de macht en vastbesloten dat ook te blijven. Het aura van maquisard wil hij niet kwijt.

Sluwer dan Kagame

Niemand die eraan twijfelt dat hem dat ook zal lukken. Hij speelt het dan ook heel sluw. Zijn Rwandese ambtsgenoot doet alsof hij er voor niets tussenzit, dat het de bevolking is die hem absoluut wil aanhouden als president en daarvoor een volksraadpleging organiseert die 98% stemmen oplevert vóór de wijzigingen aan de grondwet, die hem tot zijn 77ste aan de macht kunnen houden. Maar iedereen weet dat dit “spontane” scenario met strakke hand wordt geregisseerd. Dat ‘doen alsof’ vloekt grof met de nochtans scherpe intelligentie van Paul Kagame. Hij behandelt alle Rwandezen en de hele internationale gemeenschap als manipuleerbare domoren/donoren. Maar anderzijds doet hij dat natuurlijk al sinds de eerste inval van zijn RPF in Rwanda in1990. En het heeft steeds gewerkt. Waarom dan niet gewoon er mee door blijven gaan? Het zal ook nu wel weer werken. De oppositie muilkorven en opsluiten, interne tegenstanders elimineren en zich dan omkleden met een aura van onschuld.

Neen, dan speelt Museveni het electorale spel wel wat subtieler. Hij doet tenminste nog alsof het om vrije verkiezingen gaat. Sinds 2005 mogen ook andere partijen dan de NRM meedingen naar het hoogste ambt, maar is er ook geen limiet meer voor het aantal mandaten. Aan tegenkandidaten ontbreekt het alvast niet. Maar geen van hen maakt ook maar enige kans. Want de kiescommissie blijft gecontroleerd door Museveni (de president benoemt zelf de kopstukken) en mocht iemand anders zich onderscheiden door veel stemmen, dan wordt daar bij de tellingen wel komaf mee gemaakt. Ik ken persoonlijk mensen die daar bij vorige verkiezingen hebben moeten aan meewerken, geprobeerd hebben dat nadien aan te klagen en nu in de VS het leven van vluchteling leiden.

Geen enkele kans

Als voorbijganger in Oeganda heb je de indruk dat dit land wel correcte verkiezingen organiseert. Toeschouwers dagen massaal op bij meetings van de oppositie, ook al verlopen die dikwijls niet zonder incidenten met de politie of onruststokers van de NRM. Er woedt een polemiek over het inzetten van privé-veiligheidsdiensten. De kieswet garandeert de veiligheid van alle kandidaten. Museveni gebruikt daarvoor de Special Forces Command, een elite-afdeling van het reguliere nationale leger UPDF. Voor de veiligheid van de andere kandidaten zou de politie moeten instaan. Maar de twee sterkste tegenkandidaten, Besigye en Mbabazi, hebben er geen vertrouwen in. Het is al verschillende keren gebeurd dat geelhemden hun meetings kwamen verstoren zonder dat de politie ingreep. Dus brengen ze hun eigen loyale veiligheidsdiensten mee, ook al bestaan die grotendeels uit ongetrainde burgers. Alle ingrediënten voor een gewelddadige ontsporing van verkiezingsmeetings zijn dus wel aanwezig.

Waarom maken de tegenkandidaten geen enkele kans? Niet alleen omdat Museveni zoals gewoonlijk beroep doet op het staatsapparaat om zijn campagne te ondersteunen. Zo is hij de enige die kan uitpakken met manshoge affiches. Maar ook omwille van hun perceptie in de ogen van de bevolking. Besigye treedt voor de vierde keer in de kiesarena tegen M7. Hij heeft zo stilaan de allures van de eeuwige loser en dat zal zich tegen hem keren. Hij was vroeger de persoonlijke lijfarts van Museveni en na de machtsovername door hun rebellengroep heeft hij jarenlang eraan deelgenomen, tot hij in 2001 zijn eerste poging deed om de macht van Museveni over te nemen. Zonder resultaat. Deze keer mikt hij in zijn campagnes voor het eerst uitdrukkelijk op de landelijke gebieden. Maar het voelt aan als too little too late.

Amama Mbabazi is een ex-eerste minister en voormalig secretaris-generaal van de NRM, die zichzelf steeds als opvolger van Museveni zag, maar nu begrepen heeft dat de president niet de minste intentie heeft om een opvolger voor te bereiden. Dus heeft hij in zeven haasten een nieuwe beweging Go Forward opgericht, maar wellicht is die nog wat te jong en te weinig gestructureerd om al te kunnen overtuigen.

Het kiesspel is doorgestoken kaart

Systeemangst

Heel even zag het er naar uit dat de oppositie een gemeenschappelijke kandidaat zou naar voor schuiven, maar Museveni mag zich in zijn handen wrijven. Ze komen nu toch op in verdeelde slagorde. En dat heeft ook meteen het enthousiasme van de Oegandese kiezer afgekoeld. Wellicht wordt dit de laagste opkomst ooit (in 2011 nog 59%), nu honderdduizenden werkloze jongeren de leeftijd van het kiesrecht hebben bereikt maar door de regerende partij geen enkele toekomst worden geboden en dus niet zullen gaan stemmen. En dat speelt, ironisch genoeg, allemaal in het voordeel van de man die het staatsapparaat in zijn zakken heeft.

Het valt op dat er in deze verkiezingen veel onafhankelijken opkomen. Kandidaten die er voor kiezen zich niet te associëren met een politieke partij. Ook dat heeft te maken met het stijgende wantrouwen van de burger in het Oegandese systeem. Maar het maakt het kiezen zelf er niet makkelijker op. Op de kiesbrief moeten ze allemaal verschijnen met hun eigen symbool (om herkenning door analfabeten te vergemakkelijken) en zo stilaan ziet de kiezer door het logobos de bomen niet meer: voetbal, sleutel, hak, fiets, radio… Ook heeft de kiescommissie zelf symbolen opgedrongen aan onafhankelijke kandidaten waar ze niet allemaal even gelukkig mee zijn.

Toch is Museveni er niet helemaal gerust is. De meeste onafhankelijken komen immers uit zijn eigen NRM-stal en de president vond het nodig om – tegen de kieslogica in – hen ervoor te waarschuwen zich niet verkiesbaar te stellen in districten waar de oppositie nu al sterk staat. Hij dreigde er mee (zonder enige wettelijke basis) hen als criminelen te zullen behandelen. Zijn parlementaire meerderheid verliezen, daar heeft hij helemaal geen zin in, want het zou veel moeilijker worden om de schijn van de democratie hoog te houden.

Mag het ook over inhoud gaan?

Met al die strategische overwegingen vraagt een mens zich af of het in de campagnes ook over inhoud mag gaan. Museveni beloofde aan elk Oegandese boerengezin drie hakken, waarop Besigye smalend reageerde dat tractoren al sinds de jaren zestig in Oeganda verkrijgbaar zijn en dat dáár de toekomst van de landbouw ligt. Maar dan moet het aandeel van de landbouwsector in het nationale budget wel hoger worden opgetrokken dan de huidige schamele 2 %.

Besigye beweerde dan weer dat de gevreesde knikkebolziekte van kinderen een NRM-ziekte is. Door de afbraak van de gezondheidsdiensten heeft ze een grote omvang kunnen nemen en duurt het ook zolang om de oorzaken en de bestrijding ervan te kunnen begrijpen, aldus Besigye. Waarop de partij van de president zich dan weer in alle bochten wringt om te bewijzen dat ze er integendeel wel in geslaagd zijn de ziekte onder controle te krijgen. Nochtans, tot de dag van vandaag kan geen eenduidige verklaring voor de ziekte worden gegeven, ook al werd er na 2012 geen enkel nieuw geval meer geregistreerd.

De goedkoopste keuze

Als ik aan de mensen vraag hoe de enige vrouwelijke kandidate voor het presidentschap heet, kan niemand me antwoorden. Als je naam twee maanden vóór de verkiezingen nog niet eens gekend is door de kiezers, vergeet dan maar je illusies.

De taxichauffeur die me naar de luchthaven van Entebbe brengt, vat de perceptie van de Oegandese kiezers voor mij samen in één enkele zin: president Museveni heeft zich al zó verrijkt, dat hij het niet meer nodig heeft om nog te stelen. Het is dan ook beter dat hijzelf aan de macht blijft. Dat zal ons, burgers, het minste kosten. Een nieuwe president zou het veel te druk hebben met het vullen van de eigen zakken.

© Ivan Godfroid

Alleen Museveni heeft het geld voor grote affiches

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.