Koffie en vrede

De dag na de overwinning van het reguliere leger op de rebellen ADF/NALU in Noord-Kivu woont de minister van landbouw de opstartworkshop bij van het nieuwe ambitieuze programma van Vredeseilanden voor de verbetering van de kwaliteit van arabica-koffie in Oost-Congo. Hij ziet een duidelijk verband tussen beide.

  • Onmogelijk voorbij te komen, aan een konvooi dat ten oorlog trekt
  • Koffie is in Congo nog altijd een mannenbusiness
  • Minister van landbouw Mukesyayira belooft zich in te zetten voor defiscalisering van de landbouw

Zondag 9 maart. Zowat 8 kilometer voor we de stad Beni zouden bereiken, een goede 50 kilometer ten noorden van Butembo,  stootten we op een MONUSCO-kolonne die eveneens noordwaarts trok, zij het een stuk trager dan wij. Rijdend materieel van de VN vredesmacht zien we hier wel vaker. Nooit zal een voertuig van de blauwhelmen zich alleen op pad begeven. Veiligheidsvoorschriften stellen duidelijk dat ze minstens met twee vehikels moeten zijn. Maar doorgaans zijn er veel meer. En deze keer konden we het begin van het konvooi zelfs niet zien, zo lang was het. Dat kwam dus niet alleen door het stof.

Wat we wel zagen was dat vrachtwagens vol munitie achteraan kanonnen onder zeildoek hadden aangekoppeld. De amfibiewagen die het konvooi afsloot had duidelijk de opdracht gekregen niemand de kans te laten voorbij te steken. Hij reed breeduit aan de linkerkant van de weg en enkel voor tegenliggers week hij heel even uit naar rechts.

We waren onder de indruk. Mijn team en ik, nooit eerder hadden we MONUSCO ten strijde zien trekken. Dit moest wel de speciale Afrikaanse interventiebrigade zijn. Het zou er hard aan toe gaan. Niemand in onze wagen was een voorstander van oorlog, maar als dat de enige manier is om die ADF/NALU-rebellen na twintig jaar eindelijk te neutraliseren en een eind te maken aan de talloze ontvoeringen van onschuldige burgers, laat ons dan hopen dat ze er snel korte metten mee maken.

Het einde van de ADF/NALU

Vijf dagen lang zijn we dan in Beni ondergedoken in een vormingsatelier voor de beheerscomités van micro-wasstations voor kwaliteitskoffie. En op de zesde dag, vrijdag 14 maart, in volle voorbereiding van de officiële inception workshop van ons nieuwe door het CFC gesteunde koffieprogramma, rolde een golf van opgewonden gejoel door de stad. Middenin een tropische regenbui trokken de soldaten van het officiële regeringsleger zegevierend door de geasfalteerde hoofdstraat en hun vrouwen uitten hun vreugde dat hun mannen behouden waren teruggekeerd van het front.

’s Avonds, terwijl ik de nationale minister van landbouw briefde over de ceremonie van de dag erop, meldde de woordvoerder van de FARDC, Kolonel Olivier Hamuli, zich bij de minister.

“Is dit nu een echte overwinning, of zal het zijn zoals de vorige keren?”, vroeg de minister. “Ik hoorde dat vele rebellen het Virunga Park zijn ingevlucht. Zullen ze zich niet opnieuw binnen de kortste keren herorganiseren en zodra jullie teruggetrokken zijn een tegenaanval inzetten?”. Laat dit nou net de vraag zijn die ook al de hele dag op het puntje van mijn tong brandde, maar ik hield me muisstil om niets van het gesprek te missen.

“Neen excellentie”. De kolonel keek verontwaardigd. “Dit is het einde van de ADF/NALU, dat beloof ik u. En we trekken ons niet terug, we blijven voor altijd in de bevrijde gebieden. Maar ik kan u verzekeren, Excellentie, dat het geen makkelijke overwinning was. De strijd tegen de ADF was zo anders dan tegen de M23. De ADF communiceren niet. Ze eisen niets op, nemen geen standpunten in, delen niet mee waar ze voor staan, waar ze voor vechten. Ze communiceren ook niet onderling. Onmogelijk berichten te onderscheppen om hun plannen te doorzien. Maar ze vechten als leeuwen, verzetten zich met man en macht.”

Ooggetuigen

“Waren jullie het, of eerder de brigade die het vuile werk hebben gedaan?”. De minister doelde op de interventiebrigade die vorig jaar door de VN-Veiligheidsraad in het leven was geroepen en heel veel tijd nodig had gehad om op te starten.

De kolonel wrong een extra plooi boven zijn wenkbrauwen. “Een vreemdeling zal nooit voor het land van een ander willen sterven, excellentie. Het zijn onze mannen geweest, heus! Dit is een overwinning die met het bloed van onze soldaten werd geschreven. U moet maar in de hospitalen van Beni gaan rondkijken. Ze liggen afgeladen vol van onze gewonden. Onder de rebellen zijn er heel veel doden gevallen, excellentie, de strijd is verschrikkelijk geweest.”

“En de ontvoerden?” De afgelopen twee jaren zijn honderden onschuldige burgers waaronder drie broeders Assomptionisten van Butembo ontvoerd door de rebellen en nooit werd nog iets van hen gehoord.

“Geen enkel spoor, excellentie. Wellicht werden ze allemaal omgebracht. We hebben slechts één massagraf gevonden, maar u weet ook wel dat je die alleen maar kan vinden als ze vers zijn. In een mum van tijd worden ze overwoekerd door de vegetatie. Alleen ooggetuigen kunnen dan nog de plaatsen aanduiden, maar die zijn er wellicht niet meer.”

Het leek plotseling alsof de kolonel mijn aanwezigheid storend vond. “Kan ik u privé spreken, excellentie?” Ik had me hier al veel eerder aan verwacht. “Geen enkel probleem hoor,” zei ik, en verliet het restaurant van het hotel. Achter mij werd de deur op slot gedraaid.

Vredescultuur

De dag erop, 15 maart 2014, was de grote dag voor Vredeseilanden. Het Gemeenschappelijk Fonds voor Basisproducten van de VN (Common Fund for Commodities  -  CFC) is de grootste donor van ons programma voor de kwantitatieve en kwalitatieve verbetering van de koffieproductie van de gezinsboeren in het Oosten van Congo. Omdat het om een intergouvernementele organisatie gaat waar ook de DR Congo lid van is, staat het CFC erop dat de nationale overheden van de lidstaat waarin een nieuw project wordt opgestart resoluut en publiekelijk hun steun verlenen aan het initiatief.

Door zorgvuldig lobbywerk van ons team en onze partnerorganisaties hebben we drie ministers kunnen overtuigen om deel te nemen. De beide ministers van landbouw van Noord- en Zuid-Kivu en de nationale minister van landbouw, ook afkomstig van Noord-Kivu. Maar op het laatste nippertje werd de minister van Zuid-Kivu door haar gouverneur verhinderd om te reizen, wegens andere prioriteiten.

De twee aanwezige ministers wezen erop dat het organiseren van ons opstartatelier van ons koffie-programma zo kort na de militaire overwinning op de ADF/NALU geen toeval kan zijn, maar een duidelijk teken is dat de situatie in Oost-Congo nu echt wel duurzaam aan het kantelen is. Reden genoeg voor Minister Jean-Chrysostome Mukasyayira om prompt koffie uit te roepen tot “la Culture de la Paix”. Als nu ook de mensen zich een vredescultuur eigen maken is er weer nieuwe hoop voor Oost-Congo.

Defiscalisering

De minister liet er in ieder geval geen twijfel over bestaan: zijn steun hebben we volledig. Hij heeft er zich bovendien persoonlijk toe geëngageerd om snel werk te maken van de uitvoeringsbesluiten van de landbouwwet van 2011, met als hoofdaccent de oprichting van een Nationaal Fonds voor Landbouwontwikkeling, gevoed door een heffing op de invoer van voedingswaren. Ik maak snel mentaal een berekening. Aangezien in Congo jaarlijks voor een miljard Euro aan voedingsmiddelen wordt ingevoerd, zou 1% heffing meteen 10 miljoen dollar per jaar opleveren en tegelijk de lokale productie competitiever maken. Benieuwd hoeveel % het uiteindelijk zal worden.

Bovendien zei hij zonder omhaal voorstander te zijn van de defiscalisering van de landbouwsector, wat onder meer een enorme impact op de competitiviteit van de koffie-uitvoer zou hebben. Omdat het publiek enthousiast applaudisseerde voegde hij nog gauw toe: “let op, zover is het nog niet, maar ik zal me er wel voor inzetten”.

Dat er nog veel werk aan de winkel is, blijkt uit de vergadering die de minister in de namiddag liet bijeenroepen: omdat alle actoren van de koffiesector aanwezig waren in onze opstartworkshop, kon hij ze makkelijk in een apart lokaal samenroepen om zijn ongenoegen te uiten over wat hem ter ore was gekomen: de ONC, de nationale koffie-organisatie, had in het binnenland koffie onderschept zonder papieren die toebehoorde aan enkele vrouwen, had de koffie in beslag genomen en die dan doorverkocht, zonder melding te maken van de inkomsten. Een economische misdaad van formaat. Dat de minister hiervan een punt wilde maken, in het bijzijn van alle andere overheidsdiensten, inclusief de politie, het parket en de douane, liet niets aan duidelijkheid over dat het hem menens is om de sector grondig te hervormen: een duidelijke meerwaarde van onze workshop.

Bwana Kawa

De minister maakt bovendien werk van een cartografie van alle ambtenaren van alle landbouwdiensten, met de expliciete bedoeling inactieve plaatsbezetters op een humane manier naar hun pensioen te begeleiden en honderden plaatsen vrij te maken voor dynamische jongeren. De ministers eigen woorden. Dat zou ook binnen de ONC wel eens duidelijke sporen kunnen nalaten.

De minister eindigde zijn betoog met een suggestie die ik hem de dag voordien had ingefluisterd. “Dank zij de opbrengst van de koffie van mijn ouders heb ik universitaire studies kunnen aanvangen en ben ik kunnen worden wie ik vandaag ben. “

Hoe belangrijk koffie is in het leven van vele tienduizenden koffietelers in Oost-Congo, was overigens al duidelijk uit de aanwezigheidslijst van onze vergadering. De burgemeester van Beni heeft als voornaam Bwana Kawa, de Inspecteur van Landbouw van Butembo heet Kawa en een  zoon van de minister zelf draagt ook de voornaam Kawa omdat hij werd geboren op de dag van de oprichting van een koffiefederatie binnen de boerenorganisatie waarvan hij toen nog uitvoerend secretaris was. Kawa is koffie in het Kiswahili. Een betere indicator van het enorme belang van koffie in het leven van de mensen in het verleden bestaat niet. Met de opstart van ons programma dat resoluut gaat voor een duurzame verbetering van de kwaliteit en hogere prijzen, zien ze nu ook weer een toekomst.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.