Bukavu, na de val van Goma

Bukavu, woensdagavond. Gisteren viel Goma. We hadden het zien aankomen en we konden er ons niet zo veel bij voorstellen. We wisten dat het alles zou veranderen. Nog geen uur na de val van Goma verschenen op Facebook de eerste foto’s van de eerste manifestaties in Kinshasa, en niet lang daarna de berichten van onlusten in Kisangani. De woede en frustratie keerde zich zoals verwacht tegen symbolen van de macht (PPRD-vlaggen en gebouwen) en de internationale gemeenschap (Monusco vooral). De Congolezen voelen zich door beiden in de steek gelaten.

De vrienden in Goma lieten weten dat het na de val redelijk kalm bleef. Hier en daar bleef het regeringsleger verzet bieden, maar lang zou dat niet duren. Dat voelde je zo. De maten die gevlucht waren keerden weer naar hun huizen en vonden die vaak leeggeplunderd terug. Hier in Bukavu heerste een merkwaardige windstilte.

Gonzende geruchten

Tegen de avond veranderde het. Langzaam ging het gonzen van geruchten. Iemand had gehoord dat M23 in geheim conclaaf besloten had om volgende week dinsdag naar Bukavu te komen. Een ander wist van dat conclaaf, hem kwam ter ore (via de vriend van een vriend) dat de intocht pas op 18 december was gepland. De kinderen kwamen trillend thuis. Kameraadjes stuurden sms-jes: M23 had Goma al verlaten. Morgenochtend stonden ze hier. Zeker weten. Als je naar school durft gaan ben je dood.

Het trauma van 2004 hangt nog boven deze stad. Ook toen was een rebellenleger –toen nog het CNDP van Laurent Nkunda- vanuit Goma opgerukt. Bukavu zat tien dagen in een ijzeren greep van plunderen en verkrachten. Naast de wilde geruchten en het gissen “komen ze of komen ze niet?” begon je ook doordachte brokken analyse te horen.

Iemand die het gewoonlijk erg goed weet zei: “Ik denk dat ze zullen naar Zuid-Kivu komen. Ze zoeken aansluiting bij de Banyamulenge (de Tutsi uit Zuid-Kivu) die zich tot nu buiten M23 hadden gehouden. Hoeveel Banyamulenge hadden meegestreden met het regeringsleger, en waren er gesneuveld? Niet gestorven onder de kogels van M23, maar vermoord door hun collega’s in het FARDC, omdat ze werden beschouwd als potentiële verraders.” Ik kan het niet bevestigen, maar de man die het me zei vergist zich niet vaak. Toch niet als het over Congo gaat. Maar ook voor hem bijft het koffiedik kijken.

Bollende trein

Dinsdagavond wist je: de windstilte gaat niet lang duren. Er was voor woensdag een betoging aangekondigd. En in de aanzwellende wervelwind van geruchten en gespeculeer was ik van drie zaken zeker:

  • De frustratie, de woede, de angst voor wat komen zou en het gevoel van vernedering die het beleg van Goma hadden losgemaakt waren reëel. De cocktail van de drie werd waarschijnlijk in de verschillende delen van Congo op verschillende manieren ingekleurd, maar hij bestond en zou een uitweg zoeken.

  • M23 was iets anders geworden. Al die maanden waren ze een kleine groep mensen op een kleine oppervlakte in een klein deel van één provincie geweest, maar de mee door Rwanda bewerkstelligde inname van Goma zou hen ook een elan geven. Het elan van een trein die bolt, in een land waar de dingen vooral stilstaan. Je kan er vergif op nemen dat menigeen daar zijn wagentje zal willen aanhangen. Sommigen hebben dit nu al gedaan.

  • Angst slaat op de buik. Ik merkte het bij de kinderen en ook een beetje bij mezelf.

Low bat et sans unités

Woensdag duurde het tot drie uur ’s middags voor ik de deur uit raakte. In de volkswijk waar ik leef als ik in Bukavu ben merkte je er niet veel van, maar de aangekondigde betoging vond ook plaats en maakte veel lawaai en brokken. Het zwaartepunt lag eerst aan de Place de l’Indépendance — het gewricht tussen het stadscentrum, de haven en de weg naar de luchthaven- maar verspreidde zich later naar andere plekken, onder meer naar de markt van Nyawera, op een vierhonderd meter van mijn deur.

Zelf vernam ik het vooral achteraf, want mijn communicatiestrategie verliep nogal op zijn Congolees, au rhytme du pays, au taux du jour. Low bat et presque sans unités, zeg maar. Zo gaat dat in een land met meer stroomonderbrekingen dan stroom, waar je af en toe om allerlei redenen je kot niet uit kan.

Opnieuw merkte ik het vooral aan de kinderen. Dat zijn er nogal wat, in het huis waar ik woon. Sommigen mochten naar huis als de familie dat wilde, maar in het jezuïetencollege Alfajiri weigerde men dat. Dat zou maar bijdragen tot paniek en stemmingmakerij, vond men daar. De kinderen konden in perfect veilige omstandigheden de les volgen, en daar kon geen verontruste ouder aan de schoolpoort iets tegen in brengen. Op een bepaald moment werd het wijs gevonden om ze onder te brengen in een veiliger oord even buiten de stad, maar twintig minuten later waren ze terug. De weg naar het veilig oord was versperd door boze mensen en brandende autobanden.

Sake gevallen

Ondertussen wisten we dat M23 Sake had ingenomen. Sake is niet onmiddellijk een geostrategisch zenuwknooppunt van de hoogste orde, maar het ligt wel tussen Goma en Bukavu. Het is de eerste halte als je vanuit Goma naar Bukavu gaat. Opeens leek de vraag niet meer “Zullen ze of zullen ze niet?” maar “Wanneer zullen ze?” Natuurlijk, Sake was maar Sake, en na Sake komt Minova. Daar waren toch de uit Goma verdreven regeringstroepen samengekomen? Daar waren ze bij M23 nog niet mee klaar.

Maar je hoeft geen doorwinterde cynicus van onverbeterlijk slechte wil te zijn om dat niet helemaal overtuigend te vinden. Het volstond om even je ogen te sluiten en mentaal de knop op 2004 te zetten en je glijdt in een visioen van een stad waar een zwerm gedeserteerde, plunderende FARDC soldaten neerstreek, achtervolgd door een horde rebellen die zichzelf na hun overwinning tien dagen trakteerden op alles wat een vagina had. Het trauma van Nkunda hangt nog zwaar boven deze stad.

Evacuatie

Zover zijn we niet en zover hoeft het ook niet te komen. Maar het zet de toon. Toen ik om drie uur eindelijk buiten kwam, ging ik naar Hotel Orchids. Het beste openbaar internet van de stad. Het mooiste zicht ook en de beste pannenkoeken, maar dit geheel terzijde. Je vindt er gewoonlijk nogal wat expats. Vandaag minder dan anders, maar allen waren ze bezig met hun evacuatie. Er werd overlegd met hoofdzetels en landenvertegenwoordigers, het consulaat in Kigali werd gebeld om te bekijken hoe er een transitvisa voor Rwanda kon geregeld worden, desnoods in een voorlopig paspoort voor de ongelukkigen die hun paspoort niet bij hadden. Als je verder rond hoorde, kreeg je de indruk dat vooral de mensen die hier nieuw waren weg wilden. Mensen die hier al wat langer waren vonden die uitreiskoorts voorbarig, zelfs al stonden ze soms onder druk uit hun hoofdzetels.

Ook ik regelde mijn uitvaart. Niet omdat ik denk dat de situatie hier nu dramatisch is of dramatisch moet worden. De schaarse informatie die we hebben over de troepenbewegingen sinds Sake lijken er eerder op te wijzen dat M23 nu haar positie in Noord-Kivu wil consolideren. Ik ga weg omdat ik rond ben in Bukavu. Het plan was dat ik tot gisteren zou blijven. Next stop Goma, een paar dagen vergaderen en dan Kinshasa. Geen goed idee in de gegeven omstandigheden. De grens met Rwanda oversteken lokt me ook niet. Het regime ginder lijkt me te beschouwen als anti-Rwandees, wat ik overigens zelf helemaal niet vind. Niet het enige meningsverschil tussen ons. Ik ben niet gerust in dat ik daar niet in zo’n roze pyjama terechtkom die de dress code uitmaakt in de gevangenissen. Ik weet niet eens zeker of ze die ook hebben in XXL.

Ik heb dus een andere weg gezocht en gevonden om naar Kinshasa te gaan.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • MO*journaliste Olivia Rutazibwa en ex-MO*journalist Stefaan Anrys presenteren op Filmfestival MOOOV in Turnhout en Brugge een selectie van de strafste documentaires uit binnen-en buitenland.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.