De bezem van de burgers

Het was weer een dubbel gevoel, dat van mijn twee werelden. Natuurlijk was het heerlijk om in België zoveel mensen nog eens in mijn armen te kunnen sluiten, om een wonderlijk nieuw klein meisje in mijn familie te verwelkomen, om zowaar twee avonden zonder trui op een terras te zitten en om België voor eens en altijd tot culinair paradijs uit te roepen.
Intussen ben ik niettemin heel gelukkig weer in Ouagadougou. Een uurtje ongeveer, zo lang duurde het om te beseffen dat mijn halve hart hier ligt. De zomer in Ouagadougou ruikt bedwelmend naar dikke regendruppels, en fris groen lijkt het eindelijk te halen van rood stof. Ik ben voor de zoveelste keer ondersteboven van hoe vriendelijk de meeste mensen in Burkina Faso zijn, van hoe vaak een glimlach wordt beantwoord met een nog grotere glimlach, van hoe enthousiast ik in mijn quartier werd onthaald. Na drie weken gingen de kindjes uit hun dak: ‘nassara Mini, bonne arrivée!’

De grote bemiddelaar

In de Belgische kranten kon ik half juni één bericht ontdekken dat melding maakte van de beslissende rol van Blaise Compaore, president van Burkina Faso, bij de ondertekening van een voorlopig vredesakkoord in Mali. De man die er telkens weer in slaagt om de media om te tuin te leiden en enkel in het nieuws te komen als ‘de grote bemiddelaar’ maakt het in eigen land ondertussen al vele jaren behoorlijk bont. Ook dat doen hij en zijn partij CDP (Congrès pour la démocratie et le progrès) in naam van de vrede: ‘Je vote CDP pour la paix’: dat lees ik regelmatig achter op de t-shirt van een fietser die ik voorbij steek. Het moet gezegd dat Burkina Faso één van de rustigste en meest stabiele landen is op het Afrikaanse continent. Dat het ook nog altijd één van de armste en minst ontwikkelde landen is en dat de zogenaamde democratie strak wordt geregisseerd, mag Blaise Compaore eveneens op zijn palmares schrijven. Hij doet trouwens niet eens zo hard zijn best om te verbergen dat hij die democratie af en toe een flinke loer draait. De recente oprichting van een Senaat in Burkina Faso zal zonder twijfel mee de grondwetswijziging mogelijk maken van het Artikel 37 dat hem zou toelaten om zich toch nog een keer verkiesbaar te stellen in 2015. 

Le Balai Citoyen

Hoewel geheel en al in België aanwezig lonkte ook de andere helft van mijn hart eind juni naar Burkina Faso. Niet alleen miste ik daar de 9^de editie van het Festival Ciné Droit Libre, ook slaagde de verzamelde oppositie er voor het eerst in om massaal veel mensen op de been te brengen voor een mars tegen de nieuwe Senaat en het regime dat die Senaat vertegenwoordigt. Voor het eerst sinds lang (de moord op journalist Norbert Zongo in 1998, de studentenrevolte in 2011) lieten de Burkinabé luid en duidelijk van zich horen. Op 29 juni kwamen naar schatting 50 000 mensen op straat. Een aantal van de demonstranten die afweken van het vooraf bepaalde traject werden uiteen gedreven met traangas en er vielen verschillende gewonden.
Artiesten Smockey Bambara en Samsk Lejah verschenen tijdens de mars met een bezem. Zij roepen op om Burkina en zijn politieke toneel schoon te vegen. Ze doen dat vanuit een onafhankelijk en apolitiek standpunt en met een knipoog maar tegelijk zijn ze bloedserieus. Op de Facebookpagina van hun beweging ‘Le Balai Citoyen’, die een flinke week na creatie meer dan 1200 fans telt, klinkt het zo: ‘Le Burkina Faso a besoin d’un sacré nettoyage. Depuis presque trente ans on subit, on subit et on réagit pas. Il y a une partie infime de la population qui a commencé à s’enrichir impunément pendant que le reste dégraisse. Il est grand temps de foutre un bon coup de balai à tout ça pour crier notre ras-le-bol.’

Nog geen kip waard

Het langzaam groeiende protest is vooralsnog vooral een stedelijk fenomeen. Dat bleek heel duidelijk uit de samenstelling van de ‘Mars voor Vrede’ die het voorbije weekend door de CDP werd georganiseerd. Officieel was dat geen antwoord op de protestmars van een week eerder. De slogans logen er nochtans niet om: ‘Nous allons modifier l’Article 37. Et alors?’ of nog ‘Oui au Sénat! Avec Blaise Compaore c’est la stabilité et le progrès!’ De deelnemers aan de mars van zaterdag werden in honderden aftandse bussen uit het hele land aangevoerd. Het scenario van het evenement, inclusief de tientallen spierwitte vredesduiven die de lucht in werden gelaten, en de veiligheidsmaatregelen waren indrukwekkend. Van de Ouagalezen kregen de demonstranten allerlei verwensingen naar het hoofd geslingerd: ‘Jullie laten je omkopen voor een t-shirt, een pet, een biljet van 2000 FCFA. Jullie zijn niet eens een kip waard!’ Voor een kip op de barbecue van een maquis in Ouaga tel je tegenwoordig immers al gauw 3000 FCFA neer.

Een Zwarte Zomer?

Het lijkt erop dat dit nog maar een begin is. Hier en daar gaan sommigen zo ver om na een Arabische Lente een Zwarte Zomer aan te kondigen. Ik ben benieuwd naar hoe dit verder gaat verlopen en ik ben tegelijk bezorgd om de Burkinabé en om het evenwicht in de Sahel. Dat Blaise Compaore weegt op regionale en internationale verhoudingen staat buiten kijf. Hij beheerst heel wat touwtjes in een diplomatiek kluwen waar ik lang nog niet alles van weet. Hem op een zijspoor zetten, zou grote gevolgen kunnen hebben, niet alleen voor Burkina Faso maar ook voor de hele regio. Dat hij zichzelf in die zin onmisbaar heeft gemaakt, is misschien wel zijn meest vernuftige strategische zet. 
Ik hoop, met de hand op mijn hele hart, dat het land van de integere mensen – ook als het op een dag echt wordt schoon geveegd - zijn naam altijd waardig mag blijven.