Noord-Thailand gehuld in een rookgordijn

Noord-Thailand en de omliggende landen Laos, Birma en Cambodja zijn ruraal gebied. De lucht is van goeie kwaliteit: gezond, helder, zoals het plattelandslucht betaamt.

Behalve in de maanden februari en maart wanneer de gehele regio in een dik rookgordijn is gehuld. Het rookgordijn heeft een naam: smokey season.

De luchtkwaliteit in de regio valt in die periode te vergelijken met de smog-lucht in bijvoorbeeld Beijing, miljoenenstad in China.

Het rookgordijn is voornamelijk afkomstig van verschillende brandhaarden. In de regio worden gecontroleerde vuurhaarden aangestoken om bosbranden te voorkomen. Februari en maart zijn extreem droge maanden en via gecontroleerd vuur probeert men de risico’s op brand te verkleinen. Daarnaast worden rijstvelden veelvuldig in brand gestoken, want dit is nog steeds de snelste en goedkoopste manier om de grond te bemesten.

Verder worden in de dorpen her en der kleine vuurtjes aangestoken om afval te verbranden. Afvalophaling en sortering is onbestaande in de dorpen, daarom is afvalverbranding voor de plattelandsbevolking de normaalste zaak ter wereld. Ten slotte is er ook houtskool: koken gebeurt hier niet op gas of elektriciteit, maar wel op houtskool, hetgeen veel stof met zich meebrengt.

Het vermelden waard is een probleem dat veel grootschaliger is dan de lokale brandjes: de opmars van gigantische maïsvelden die in handen zijn van multinationals. Bossen hebben plaats geruimd voor maïsvelden die voornamelijk tot doel hebben voeder voor de groter wordende vee-industrie te produceren. Deze multinationals gebruiken op grote schaal chemische bodemverbeteraars. De gassen die vrijkomen tijdens het besproeien van ettelijke hectares velden, zorgen voor een luchtverontreiniging die de de gevolgen van de lokale brandjes door de kleine rijstboer nogal relatief maken. 

Behalve gecontroleerd vuur zijn alle andere brand- en stofhaarden het hele jaar door aanwezig, maar omwille van de klimatologische omstandigheden in de maanden februari en maart, leidt dit tot smog en extreme rookontwikkeling.

Dr. Emma Shaw, Brits natuurwetenschapper die in Chiang Mai woont en werkt, legt uit: ‘Februari en maart kennen koude avonden, maar hitte en droogte overdag. Er is sprake van een temperatuurinversie waardoor de lucht - inclusief stof en rook - blijft ‘hangen’. In Chiang Mai neemt dit extreme vormen aan omwille van de geografische ligging: de stad en de omliggende dorpen bevinden zich in een kom, waardoor de lucht letterlijk ‘vast’ zit. Er is quasi geen wind en daarom blijft de rook en het stof soms dagenlang hangen. De situatie is ongezond omdat de lucht oververzadigd is met miniscule onzichtbare stofdeeltjes die worden ingeademd. Dit brengt schade toe aan de luchtwegen, schade die in extreme gevallen onherstelbaar is.’

2015: de apocalyps in Chiang Mai

De droogte en het stof afkomstig van de werven, gecombineerd met het stof en de rook van the usual suspects leidt tot een alarmerende luchtkwaliteit, ook op het platteland.

Dit jaar is de luchtverontreiniging extreem, vooral in en rond Chiang Mai: gedurende elf opeenvolgende dagen bevond het luchtkwaliteitspeil zich in de alarmzone. Dit betekent echter niet dat er meer brand wordt gesticht dan andere jaren. Ten eerste is er sprake van grote droogte: het heeft bijna niet meer geregend sinds begin november. Meestal zijn er wat buien rond de kerstperiode, maar dat was in 2014 niet het geval. Door de grote droogte is het risico op bosbranden groter en daarom zijn er meer gecontroleerde brandhaarden die op hun beurt leiden tot meer stof-en rookontwikkeling.

Een tweede factor, vooral in Chiang Mai stad en langs de grote invalswegen, zijn de bouwwerken. De stad is in volle expansie en heeft een aantal bijzonder grote bouwwerven. Op de provinciale weg 107, de grootste verkeersader van Noord-Thailand, zijn er grote wegenwerken aan de gang: de aanleg van ondertunneling en viaducten, het aanpassen van rijstroken. Deze werken brengen een aanzienlijke hoeveelheid stof met zich mee. 

De droogte en het stof afkomstig van de werven, gecombineerd met het stof en de rook van the usual suspects leidt tot een alarmerende luchtkwaliteit, ook op het platteland.

Het brandende rijstveld

De snelste en goedkoopste manier om grond te bemesten, is het afbranden. Deze methode, men spreekt wel eens van slash and burn agriculture, wordt al eeuwen gebruikt.

Het hart van de economie in de regio Noord-Thailand en de buurlanden is nog steeds de rijstbouw. Het platteland wordt gekenmerkt door rijstvelden in de valleien en rijstterrassen in de hoger gelegen gebieden. Vroeger was de oogst beperkt tot twee oogsten per jaar, maar nu wordt het hele jaar door rijst verbouwd, zowel voor eigen consumptie als voor export. Boeren proberen zoveel mogelijk te oogsten, want ze hebben het geld nodig. Er is meer en meer concurrentie op de (internationale) rijstmarkt, hetgeen voelbaar is aan de dalende prijs.

De snelste en goedkoopste manier om grond te bemesten, is het afbranden. Deze methode, men spreekt wel eens van slash and burn agriculture, wordt al eeuwen gebruikt en op zich is dit ook geen probleem. Alleen leiden de klimatologische omstandigheden in deze periode van het jaar tot zware luchtverontreiniging. Ook het feit dat er meer oogsten zijn dan vroeger, betekent ook frequentere brandhaarden.

Er worden kleinschalige pogingen gedaan door onder andere Mae Jo University (gespecialiseerd in landbouwwetenschappen) om alternatieve vormen van bemesting zoals compostering en ecologische bodemverbeteraars te promoten bij de lokale bevolking, maar dit kent weinig gehoor. De rijstboeren hebben vaak noch het geld, noch de tijd om naar deze alternatieven over te stappen. Een oogst overslaan en een rijstveld voor een periode laten braak liggen, dat kan de kleine rijstboer zich niet veroorloven.

Luchtkwaliteit en leefbaarheid

In de stad sieren mondmaskers het straatbeeld en blijft de bevolking binnen in de mate van het mogelijke, maar op het platteland zijn de boeren nog steeds aan de slag op het veld.

In een regio waar buitensporten doorgaans een waar plezier is en waar bergruggen van buurlanden zichtbaar zijn met het blote oog, daar wordt in februari en maart met argusogen naar de luchtkwaliteit gekeken: op verschillende plekken in de provincie worden door de lokale overheid metingen gedaan: men meet PM 10 en PM 2.5. Dit zijn twee soorten schadelijke partikels (‘fijn stof’) die in de verontreinigde lucht aanwezig zijn en worden ingeademd.

Op basis van de concentraties van ondere andere dit type stofdeeltjes wordt aan de bevolking een Air Quality Index, AQI, meegedeeld. AQI is een wereldwijd toegepaste index die ook met behulp van kleuren aangeeft hoe het met de luchtkwaliteit gesteld is. Normaalgezien bevindt Noord-Thailand zich in de ‘groene’ zone (goede luchtkwaliteit), maar op dit moment bevindt de regio zich al gedurende elf opeenvolgende dagen in de verontreinigde ‘oranje’ tot zelfs ‘rode’ zone.

Dit heeft een aanzienlijke invloed op de leefbaarheid: blootstelling aan de verontreinigde lucht leidt bij een gezond individu tot droge neus, droge hoest, hoofdpijn, druk in de borst. Jonge kinderen, ouderen en mensen met gevoelige luchtwegen, ontwikkelen vaak bronchitis. 

De lokale bevolking kent intussen de betekenis van de AQI metingen, maar de maatregelen die kunnen worden genomen zijn beperkt. In de stad sieren mondmaskers het straatbeeld en blijft de bevolking in de mate van het mogelijke binnen, maar op het platteland zijn de boeren nog steeds aan de slag op het veld, in het beste geval is hun hoofd gewikkeld in een oud T-shirt. Het leven gaat voort, er moet brood op de plank.

Casey Gramaglia, een Amerikaan die al 15 jaar in Noord-Thailand woont, is mettertijd gevoeliger voor het smokey season geworden. Net als vele andere buitenlanders draagt hij een mondmasker wanneer hij langdurig buiten vertoeft. Zijn vijfjarige zoon ontwikkelde in maart 2014 een ernstige vorm van bronchitis en sindsdien is hij extra op zijn hoede. Hij sport niet buiten, vermijdt zware inspanningen en houdt ramen en deuren gesloten. Sommige expats verkassen in deze periode van het jaar naar het zuiden van het land. Dit zijn luxes die de lokale bevolking zich echter niet kan veroorloven.

Maatregelen: een voorbeeld 

Sinds 2014 is elk klaslokaal in de school ook uitgerust met luchtreinigingstoestellen.

Dr. Emma Shaw werkt voor Prem International School  en waakt binnen de schoolgemeenschap over het luchtkwaliteitsbeleid en de procedures die in acht moeten worden genomen gedurende het smokey season.

Ze heeft een beleid uitgewerkt dat duidelijke richtlijnen geeft omtrent buitenactiviteiten, speeltijden, maatregelen in de klas.

Tot een vijftal jaar geleden had Prem geen strikt beleid, noch specifieke procedures en sommige ouders namen hun kinderen uit de school tijdens de maanden februari en maart uit angst voor de zware luchtverontreiniging. Kinderen, zeker onder 14 jaar, kunnen blijvende longschade ondervinden van het inhaleren van de fijne stofdeeltjes, de angst is dus niet onterecht. Omdat deze schoolonderbrekingen het kind niet ten goede komen en de school in dit geval ook haar verantwoordelijkheid moet nemen, werd samen met Emma Shaw een beleid uitgewerkt.

Tijdens het smokey season worden dagelijks vier AQI metingen gedaan. De school beschikt over een eigen toestel en heeft op een centrale plek een infobord met de bijhorende kleurencodes. Afhankelijk van de metingen, worden maatregelen in acht genomen. De lagere school, bijvoorbeeld, houdt de kinderen binnen tijdens de pauzes op ‘oranje’ en ‘rode’ dagen. Sportlessen moeten binnen doorgaan. 

Sinds 2014 is elk klaslokaal in de school ook uitgerust met luchtreinigingstoestellen. In overleg met het oudercomité werd besloten tot de aankoop van deze toestellen. Het is een gedeelde investering: twee derde van de kost is gedekt door de school, een derde door de ouders. Metingen door Emma Shaw hebben aangetoond dat de luchtkwaliteit in de klaslokalen meer dan de helft verbetert wanneer de toestellen worden gebruikt in combinatie met airconditioning.

In andere internationale scholen in de omgeving worden gelijkaardige maatregelen genomen. Sinds dit jaar zijn de scholen ook met een gemeenschappelijk project gestart waarin metingen worden gedaan door de studenten. Leraars wetenschappen spenderen ook klastijd aan het fenomeen smokey season en organiseren bewustmakingscampagnes binnen de school.

Initiatieven en oplossingen

Mocht de koninklijke familie alternatieven voor de slash and burn agriculture promoten, pas dan kan er een mentaliteitsverandering van de lokale rijstboeren verwacht worden.

De lokale autoriteiten hebben ook dit jaar weer een aantal - zij het kleinschalige - maatregelen genomen: de promotie van eerder vermelde  composterings-en alternatieve bemestingstechnieken is er een van. Daarnaast is er ook een Facebookgroep opgericht die de brandhaarden aan de hand van beeldmateriaal in kaart probeert te brengen.

Politie schrijft boetes uit voor zij die betrapt worden op illegale brandstichting, maar het systeem wordt niet consistent toegepast en het is eveneens bijzonder moeilijk om mensen te ‘betrappen’. Bovendien zijn de Thai zeer loyaal en kennen ze een sterk gemeenschapsgevoel. De ‘verklikker hotline’ die de politie heeft opgericht, is dan ook weinig succesvol.

De problemen die gerelateerd zijn aan het verbranden van afval kunnen slechts verholpen worden indien de overheid alternatieven aanbiedt. Op het platteland is er geen afvalophaling werkzaam en bovendien is het verbruik van piepschuim verpakkingen en plastic in dit deel van de wereld gigantisch hoog. Het gebruik van recycleerbare zakken of biologisch afbreekbare verpakkingen is verre van ingeburgerd. Zolang dit het geval is, is het bijzonder moeilijk om afvalverbranding te ontmoedigen.

In het verleden heeft de Thaise koninklijke familie grootschalige én succesvolle initiatieven genomen om de opiumhandel tegen te gaan. De opiumvelden werden omgeturnd tot koninklijke projecten: de lokale bevolking werd ingezet in het kweken en oogsten van koffie, noten, groenten en fruit.  De opiumhandel werd niet alleen in de kiem gesmoord, maar er werd ook een duurzame oplossing aangeboden die haalbaar en rendabel was voor de lokale bevolking. Een gelijkaardige aanpak omtrent de rijstbouwmethode zou voor een ommekeer kunnen zorgen.

Mocht de koninklijke familie alternatieven voor de slash and burn agriculture promoten, alternatieven die ook tijd en geld ter beschikking stellen, pas dan kan er een mentaliteitsverandering van de lokale rijstboeren verwacht worden.

Indien de Thaise overheid eveneens zou durven ingaan tegen de agrarische methoden van de multinationals die de maïsteelt beheren, dan pas zou er een frissere en gezondere wind door de regio kunnen waaien.