Olympische dromen, Olympische trauma's

Het geluid van het ceremonieel vuurwerk heeft inmiddels plaatsgemaakt voor het geluid van granaten en alle soorten ander geschut: handwapens, machinegeweren, zelfs bazookas. De Spelen zijn voorbij, het leger is weg en onze wijk is terug vrijgekomen territorium: het begin van een hevig gewapend conflict tussen twee grote drugsfracties. Zij willen elk terug de macht over dit stukje strategisch stadscentrum. Nu het gedaan is met sporten, wordt de stad stilaan opnieuw opgeëist door de grote criminele organisaties met banden tot in de hoge lagen van de samenleving, de zogenaamde parallelle macht. 

Pas om tien uur in de ochtend houdt de kogelregen op en wagen de mensen zich voorzichtig op straat richting warme bakker. Het is zaterdagochtend. Veilig de straat oversteken krijgt een nieuwe dimensie.

Pas om tien uur in de ochtend houdt de kogelregen op en wagen de mensen zich voorzichtig op straat richting warme bakker. Het is zaterdagochtend. Veilig de straat oversteken krijgt een nieuwe dimensie.

Het huis van onze buren heeft een kogelgat gekregen ter grootte van een appel. We horen van kennissen dat ze de nacht hebben doorgebracht in hun kelderverdieping nadat de kogels hun slaapkamermuren waren beginnen perforeren.

Dit is Rio de Janeiro enkele kilometer weg van de stranden. Vuurgevechten als deze gebeuren nu bijna dagelijks. Na elk nieuwe shootout zie ik in de straten nieuwe bordjes met met ‘te huur’ of ‘te koop’. Maar wie wil nog wonen in deze conflictzone, waar de verloren kogels evengoed doden als de gemikte? De mensen schuiven hun bed weg van het venster en bidden voor bescherming.

Het zijn rare tijden in Rio. Dit zijn pas de begindagen van een lange zoektocht naar een nieuw evenwicht tussen de verschillende machten in de stad. De oorlog voor territorium woedt in verschillende delen van de stad. Onlangs zelfs in de postcard picture neighborhoods Copacabana en Ipanema. ”Thank you Rio.. and goodbye”, zei de voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité in zijn slotspeech enkele geweken geleden.

De stad blijft in chaos achter. De Olympische droomtijd lijkt voorbij.

Wat zullen de World Cup en de Olympische Spelen veranderd hebben aan het leven van de gewone man in Rio? Dat was mijn vraag zes jaar geleden toen ik aankwam in Rio.

Ik schreef een idee uit voor een documentaire, kreeg steun van Fonds Pascal Decroos en het Vlaams Audiovisueel Fonds, en filmde gedurende drie jaar drie uiteenlopende verhalen van dichtbij het volk. Op de huid volgde ik het komen en gaan van de sportevenementen: 2013 FIFA Confederations Cup, 2014 FIFA World Cup, 2016 Rio Olympic Games en 2016 Paralympic Games.

Bij elke golf sportief evenement werd de stad opgeblonken en werd het mes op de keel van de locals nog iets botter. Die reageerden aanvankelijk met groot verzet, hetgeen resulteerde in de grootste manifestaties in de geschiedenis van de jonge democratie Brazilië, maar de protesten werden eigenlijk vrij snel en vakkundig ontbonden.

Studenten en kennissen die actief waren in de protestbewegingen werden gevangen gezet of kregen dreigtelefoons waarna ze niet meer op straat durfden komen.

Studenten en kennissen die actief waren in de protestbewegingen werden gevangen gezet of kregen dreigtelefoons waarna ze niet meer op straat durfden komen. En voor de overige manifestanten wachtte er steeds weer harde repressie tijdens de marsen zelf, chaotische confrontaties met enkele dodelijke slachtoffers tot gevolg. Niemand blijft zich maandenlang daaraan blootstellen, zo na een lange werkdag. 

De Olympic Torch Tour door Brazilië was entertainend en de sportevenementen zelf verliepen sportief en feilloos.

Het leger werd opgesteld tegen terrorisme. Maar om haatdragend te worden tegenover sporters of bezoekers zijn de Brazilianen te goedhartig. Hier dragen de terroristen witte hemden. En stemmen ze de democratie weg in een knip.

Want ook die is onderweg gesneuveld. “Soccer: Less Democracy Makes For an Easier World Cup”, las ik in 2013 op de Reuters website. Bij de quote een foto van Jerôme Valcke in wit hemd tijdens een FIFA persconferentie in Zwitserland. 

Grootste crisis van de laatste honderd jaar

Vandaag maakt Rio de Janeiro zich klaar voor het volgend aanstormende evenement: de grootste crisis van de laatste honderd jaar. Die sijpelt stilaan door in elk segment van de samenleving. Soldaten die de veiligheid garandeerden tijdens de Spelen worden niet uitbetaald.

Het geld is op.

Universiteitsgebouwen sluiten de deuren voor onbepaalde tijd wegens vervallen gebouwen.

Het geld is op.

In een krantenartikel bekennen enkele verplegers van een lokaal hospitaal dat ze gedwongen worden om injectiespuiten te hergebruiken.

Het geld is op.

En zo kruipt Rio de Janeiro kreunend haar post-Olympische tijdperk in. 

De stad is failliet. Op 10 oktober alleen werden 39 schietpartijen gemeld, hetgeen het maandsaldo van de eerste tien dagen van oktober op 145 schietpartijen bracht.

Iemand passeert met de bus en krijgt een kogel in de nek. Ik zie mensen staan, een plasje bloed op de grond, alle hulp komt te laat.

Twee straten verder wordt een auto in brand gestoken met een lijk in de koffer. Het tweede geval deze week. De volgende ochtend moeten we alweer een schietpartij uitwachten alvorens het huis uit te kunnen. En zo kruipt Rio de Janeiro kreunend haar post-Olympische tijdperk in.

Mijn gedachten dwalen af naar verre Zwitserse vergaderruimtes. Wir haben es nicht gewüsst. 

-
Foto’s en bedenkingen bij het maken van de documentaire We Must Be Dreaming, een film van David Bert Joris Dhert verwacht in 2016, gemaakt met de steun van Fonds Pascal Decroos voor bijzondere journalistiek en het Vlaams Audiovisueel Fonds.