Op het scherp van de snee

Onze gastheer in de mijn van Essakane, de verantwoordelijke ‘sports et loisirs’, repte met geen woord over de ontvoering.

Ik kwam het ’s avonds toevallig te weten via een telefoontje uit Ouaga.

Er is voorlopig geen duidelijkheid over de daders van de aanval.

De Transitieregering trok enkele weken geleden de exportvergunning van de mijn van Tambao, in handen van het Australisch-Roemeense Pan African Minerals (PAM), terug, omdat het bedrijf zijn beloftes van infrastructuurwerken niet nakwam en zich zo de woede van de bewoners in de omliggende dorpen op de hals haalde.

Een wraakactie is niet helemaal ondenkbaar dus maar de piste van het terrorisme dat al zolang de Sahel teistert ligt wellicht voor de hand. Overal roeren de stemmen zich: dat dit – na een hele reeks van wilde stakingen en het bijna overdreven activisme van een herboren CDP (de partij van de ex-president) – nog een zet is van het front Blaise Compaore om de transitie uit zijn breekbaar evenwicht te halen en de democratische verkiezingen van 11 oktober te verhinderen.

Cruciale dagen

De komende dagen worden zonder twijfel cruciaal. Morgen zou de Conseil National de Transition (CNT, het transitieparlement) een wetsontwerp moeten stemmen voor de wijziging van de electorale code, zodat de partijen die in het verleden openlijk de wijziging van het Artikel 37 van de grondwet hebben ondersteund (en zo de herverkiezing van Blaise mogelijk zouden hebben gemaakt) uitgesloten worden van de verkiezingen eind dit jaar. De weerstand bij de partijen van de voormalige meerderheid is groot.

De voorbije dagen werden verschillende leden van de CNT bedreigd en de transitieregering kreeg de waarschuwing dat de CNT zou worden afgebrand als de stemming zou doorgaan. Officiële uitspraken over een verband zijn er op dit moment niet maar vandaag zijn meerdere zeer actieve leden van de CDP opgepakt en onder toezicht geplaatst. En alsof dat alles nog niet genoeg is, kondigde de Coalition Contre la Vie Chère een algemene staking aan voor woensdag 8 april, uit onvrede met een transitieregering die naar hun aanvoelen niet snel genoeg handelt en zeker ook uit protest tegen de uitspraken van premier Zida vorige week. Die kondigde, na de reeks stakingen die zowat het hele economische leven in Burkina Faso verlamde, aan dat de stokken in de wielen van de transitie niet langer zouden worden geduld.

Het is een beangstigend spel op het scherp van de snee. Onder een schroeiende zon en in een verzengende hitte worden Burkina Faso, zijn bevolking en zijn instituties andermaal getest op hun burgerzin, hun democratische rijpheid, hun veerkracht en hun hoop voor de toekomst van het land. 

IamGold – het universum van de goudmijn

Mijn weekend in de goudmijn lijkt ineens ver verleden tijd na zo’n bewogen paasmaandag. Nochtans zal de ervaring me bij blijven, lang en doordringend. Het is moeilijk om sterkere symbolen te vinden van hoe scheef de wereld in elkaar zit. De mijn van Essakane, die uitgebaat wordt door het Canadese IamGold, is een bizar eiland in het meedogenloze woestijnlandschap van het noorden van Burkina Faso. Uitnodigend luxueus en hard en grimmig tegelijk. De goudsector is booming business in Burkina Faso, dat sinds 2009 meer goud uitvoert dan katoen. Hoe groot precies het aandeel is dat aan Burkina Faso toekomt binnen de enorme winsten die buitenlandse bedrijven met de mijnen maken, is erg onduidelijk.

Er zijn wel cijfers over hoeveel ton goud en hoeveel FCFA het land aan de mijnexploitatie overhoudt maar transparante informatie over de totale zakencijfers is onbestaand. Natuurlijk creëren de mijnen werkgelegenheid. Elke mijn heeft bovendien een ‘sociaal programma’ en er zijn werkelijk scholen, medische eenheden, en nieuwe dorpen gebouwd om de gemeenschappen die getroffen zijn door de inplanting van de mijnen op te vangen. Het voorstel voor een nieuwe Code Minier die op dit moment voor discussie voorligt in de CNT, eist dat de mijnen 1% van hun zakencijfer investeren in de ontwikkeling van de omliggende gemeenschappen. De exploitanten verzetten zich tegen die eis en vinden dat ze al meer dan voldoende inspanningen doen.

Autonoom

Nadat ik met mijn ogen heb gezien hoe het leven in de mijn er aan toe gaat, kan ik niet anders dan twijfelen aan de grootte van die inspanningen. De mijn van Essakane is een volkomen autonoom universum. Er is altijd water, dat van op grote diepte uit de woestijngrond wordt opgepompt. Er is altijd elektriciteit voor de mijn en voor de ontelbare airco’s in de wooneenheden van het personeel en in de gemeenschappelijke ruimtes, want de site beschikt over twee eigen elektriciteitscentrales. Er is altijd een bijna misselijkmakende overvloed aan voedsel in het mijnrestaurant.

En neen, niets in die overvloed komt van Burkinabè bodem. Alles (zalm, kerstomaatjes, babymaïs, gigantische stukken rundsvlees, kaas, fruit in blik) wordt uit Canada of de VS aangevoerd. Enkel het mineraalwater, het brood en de Brakina lijken me voor een bescheiden steun aan de lokale economie te zorgen.

Categorieën van mensen

De muzikanten, de geluidstechnicus en ikzelf kregen elk een kamer toegewezen, elk in een afzonderlijk blok, ver van elkaar verwijderd. Toen ik vroeg naar de reden daarvoor kreeg ik te horen dat er ‘categorieën van kamers’ zijn voor ‘categorieën van mensen’. Meer kreeg ik niet los. Mijn vragen over het aantal mensen dat in de mijn werkt, het percentage Burkinabè daarvan, de visie van de mijn op zijn omgeving,… ze werden vakkundig afgewimpeld.

Ook van de beloofde rondleiding kwam niets in huis. ‘Il ne faut pas te poser toutes ces questions. On est bien ici. On mange 5 étoiles. On bosse dur. Ce n’est pas parce que ceux à côté vivent mal que nous aussi on doit vivre mal’.

Afgestompt

Het concert verliep goed maar het publiek leek zelfs voor een applaus te afgestompt. Ik herkende nergens de warme jovialiteit van de Burkinabè. De mensen die in de mijn werken, doen dat om één enkele reden: snel en veel geld verdienen. Ze werken, ze eten en slapen.

Tijdens hun rustdagen keren ze terug naar de werkelijke wereld: die van een familie vol verwachtingen, die van een land vol vragen. Alleen wie niet nadenkt, zich in zichzelf terugtrekt en zijn ogen sluit zodra de bus doorheen de talrijke veiligheidsbarrières van de mijn is gereden, om de uitgeholde ogen van de kinderen buiten niet te zien, houdt dit vol.

Het is een verscheurende keuze: die tussen financieel comfort en een perspectief voor je familie ofwel de duurzame toekomst van je land via professionele keuzes die dat land écht vooruit helpen. Het is een keuze die de Burkinabè niet zouden mogen moeten maken. Die 1% - als die er al van komt – zal daar niets aan veranderen.