Pasen op zijn Braziliaans

Pre-Napoleontisch? Ja, Napoleon verbood leukweg dat wij wijn zouden maken, want de Franse wijnteelt zou wel eens schade kunnen ondervinden. 150 jaar is in ons collectief geheugen blijven hangen dat onze streken daarvoor niet geschikt zouden zijn.

Of neem nu de import van Portugese olijven in Brazilië. Tot op vandaag denkt bijna iedereen dat je in Brazilië geen olijfbomen kan planten. Nochtans is dat gewoon een verordening van in de koloniale tijd, enkele eeuwen terug. Ik heb nog geen olijven van Braziliaanse oorsprong op tafel gezien – altijd Portugees –, maar er zouden in Minas Gerais al schuchtere pogingen zijn om olijven van eigen bodem te telen.

Europese Paaseieren

Ik ben de dagen voor Pasen te gast bij Ana en Fábio op de Chapada dos Guimarães. Eens een keer iets anders: vorig jaar bij de norbertijnen van Itinga, nabij Salvador da Bahia, met een overdaad aan liturgie van Witte Donderdag tot en met Pasen, dit jaar in de warmte van een gezin dat regionale tradities wil helpen versterken.

Het was mij natuurlijk in Zuid-Brazilië al opgevallen hoe daar deze tijd alles in het teken staat van super-grote, super-dure, chocoladen paaseieren. Nestlé-eieren. De Zwiterse multinational is hier al 80 jaar keizer – langer dan Napoleon over een groot deel van Europa heerste. Via de supermarkten wordt met Paaseieren naar de gezinnen gegooid.

Een beetje bevreemdend, als je bedenkt dat het paaseierengebruik oorspronkelijk met nieuw leven en lente te maken had. In Zuid-Brazilië waar vooral Europese afstammelingen wonen, kondigt juist de herfst zich aan, zoals Kerstmis/Midwinter hier in de hoge zomer valt. Warmer kan moeilijk! Toch zie je dan kerstmannen met rendieren, kunstsneeuw, etc. Te gek om los te lopen.

Canjica

Maar Europeanen zouden geen Euopeanen zijn als ze geen ‘missie’ hadden. Sinds de jaren zeventig trokken ze hogerop met hun soja, hun chiamarrão (oorsponkelijk gebruik van erva maté-thee van de Guarani), hun churrasco (barbeque) en … hun paaseieren.

De Sulistas kwamen “ontwikkeling” bengen en overschreven de cultuur van mensen die hier al eeuwen leefden. Zo was er met Pasen in Cuiabá en omstreken het mooie gebruik van de canjica.

Dit zoete dessert is een erfenis van (waarschijnlijk) de Bororo, in interactie met de Afrikaanse slaven: witte (tot op heden nog niet genetisch gemanipuleerde) maïs. Met Pasen werd deze gemaakt voor andere gezinnen. De anderen maakten voor jou het dessert. Delen dus van huis tot huis. ‘Gemeenschap’ of hoe heet dat ook weer? Daar kan geen Nestlé-paasei nog maar aan aan tippen.

Welnu, Ana is zo’n vrouw die gemeenschap wil opbouwen, netwerken herstellen. Dit jaar zullen hier amper paaseieren te vinden zijn, maar een oude traditie van delen wordt met heel wat geburen versterkt.

Kabeljauw in Brazilië

Op Goede Vrijdag aten we vis. Nog zo’n traditie, maar dan wel een vis die een driejarige kleinzoon gevangen had. Heel iets anders dan (alweer) de koloniale erfenis om met Pasen bacaljau te eten, een traditie die hier in het diepe binnenland toch ook al lang heerst. Stokvis van kabeljauw uit ‘onze’ Noordzee.

Brazilië is de grootste importeur van kabeljauw ter wereld, terwijl ze een rijkdom aan andere vissoorten hebben: 11.000 kilometer kust en duizenden kilometer Amazonerivier met vissen, waar onze antibioticazalmen uit Noorwegen sardientjes tegen zijn. Of hoe kolonisering eeuwen in de geesten kan blijven hangen en op de eetborden blijft liggen.

Gekke wereld: Noorse antibiotica-zalm, doorvoed met soja uit Brazilië en vismeel uit Peru, goedkoop in de Brusselse Carrefour en de goedkoopste visschotel in de restaurants. Bacaljau en Paaseieren bij het aanbreken van de herfst.

Laat ze hier in Cuiabá en op de Chapada maar terug hun canjica delen en feest vieren.