Stellingenoorlog in Hongkong: Hoe gaat het met de Paraplubeweging?

Lage criminaliteitscijfers en de zichtbare rijkdom maken het moeilijk te begrijpen hoe een kwade menigte op schijnbaar enkele dagen tijd het stadscentrum kon inpalmen. De stad gaat prat op haar rechtsstaat, maar kon tienduizenden inwoners er niet van weerhouden enkele hoofdstraten nu al een maand te bezetten. 

Vijf weken geleden gaf een studentenboycot het startschot voor een campagne van burgerlijke ongehoorzaamheid. Wat begon met een vreedzaam open debat in Tamar Park, groeide uit tot een ongeziene mobilisering van jong en oud. Toen de politie op 28/9 pepperspray en traangas gebruikte om de menigte uiteen te drijven, grepen de betogers naar hun paraplu’s om zich te beschermen. De beweging werd door buitenlandse pers tot Umbrella Revolution gedoopt, en werd in de daarop volgende dagen versterkt door nog eens tienduizenden demonstranten, kwaad om het (volgens hen) buitensporig politiegeweld.   

Festival

Intussen is de protestsite voorzien van alles wat een lange bezetting nodig heeft. Vanop een centraal podium spreken verschillende politici en activisten de menigte toe, hun stem weerklinkt door verschillende luidsprekers die verspreid staan om alle uithoeken te bereiken. Studenten die de beweging willen steunen, kunnen hun huiswerk maken aan de schoolbanken die vrijwilligers ineen timmerden. Met wat tentjes en bamboe werd een studieruimte voor een honderdvijftigtal scholieren geïmproviseerd, met verlichting en wifi, natuurlijk. Tussen de tafeltjes lopen oudere studenten met bordjes waarop hun specialisatie geschreven staat, klaar om bijles te geven.

Er zijn tentjes met medische hulp, met voedsel, met een zelfgemaakte brievenbus; je kunt er een portret laten maken door een groepje cartoonisten, een origami paraplu knutselen, een sleutelhanger laten maken, je haar laten knippen; in het midden van de baan is er zelfs een camping, waar je een tentje kunt lenen om in te overnachten. Alles is gratis, alles, van de noedels tot de camping, van de bijles tot de kapper. In de publieke toiletten kun je een tandenborstel krijgen en staaltjes shampoo. Geen enkel excuus om naar huis te gaan.

De activisten, nog steeds met enkele tienduizenden op drukke momenten, hebben zich duidelijk ingegraven.

Gesprekken

Vorige week dinsdag gingen enkele studentenleiders in gesprek met regeringsleden, een gesprek waaruit slechts bleek dat beide kanten weinig bereid zijn tot toegevingen. De Federation of Students, mede-organisator van de beweging, stelt twee duidelijke eisen: Beijing moet de voorgestelde hervorming van het kiesstelsel terugroepen, en de Basic Law (de grondwet van Hongkong) moet aangepast worden om public nomination toe te laten: de burgerbevolking moet in staat zijn zelf kandidaten naar voor te brengen voor de hoogste regeringsposten.

De regering was niet bereid op deze eisen in te gaan, maar deed wel een aantal toegevingen: Er zou een rapport opgesteld worden met een samenvatting van de belangrijkste klachten van de beweging. Dit rapport zou opgestuurd worden naar een commissie in Beijing die verantwoordelijk is voor Hongkong. Dit werd echter niet aanvaard door de studenten, die namelijk stellen dat de echte macht ligt bij de “National People’s Congress Standing Committee” - het comité dat verantwoordelijk is voor de hervorming van 31 augustus- en dat het rapport dus beter naar deze instantie gestuurd wordt.
Kortom, een discussie over details, die desalniettemin belangrijk is voor het welslagen van de beweging, of toch zo bekeken wordt.

Staatshoofd CY Leung is het niet waard om mee in gesprek te gaan

Inmiddels heeft de Federation of Students zich bereid getoond voor een tweede gespreksronde. Er waren geruchten dat de studenten een gesprek met Li Fei (voorzitter van de Basic Law Committee) of zelfs Li Keqiang (premier van China) verzochten, maar er wordt nu opnieuw gekeken naar Hongkong’s nr.2, staatssecretaris Carrie Lam. Gevraagd waarom men niet probeert met staatshoofd CY Leung in gesprek te gaan, antwoordt iemand dat hij het gewoon niet waard is. Hij wordt zodanig als een laffe marionet bekeken, dat geen student er op hoopt ook maar iets te bereiken door met hem in gesprek te gaan. 

Niet alleen bij de studenten heeft CY Leung afgedaan, zijn populariteit is lager dan ooit, met slechts zo’n 30% steun onder de bevolking. 50% van de bevolking is zelfs ronduit tegen zijn beleid. 

Ongelijkheid

Meer en meer wordt duidelijk dat de drang naar democratie slechts een symptoom is van een groter onrecht. De jongeren die hier op straat komen willen een ander bestuurssysteem, omdat het huidige systeem geen antwoord biedt op hun zorgen. Wie nu op de arbeidsmarkt komt en niet ondersteund wordt door een rijke familie, mag jaren en jaren sparen om op zichzelf te gaan wonen. Hongkong heeft altijd al een relatief dure woonkost gekend, temeer omdat 70% van de grond natuurgebied is. 

De lokale bevolking kan niet wedijveren met de buitenlandse investeerders, en moet zich terugtrekken in krappe appartementjes

Door de influx van buitenlands (Mainland Chinees) kapitaal, zijn de prijzen van vastgoed de laatste jaren echter de lucht in geschoten. Wie investeerde in vastgoed behoort nu tot de klasse van tycoons, de zakenelite van Hongkong, die in onschatbare welvaart leeft. De lokale bevolking kan niet wedijveren met de buitenlandse investeerders, en moet zich terugtrekken in krappe appartementjes, ver van het bruisende centrum. Van de “ontwikkelde” landen, heeft Hongkong het hoogste Gini-coefficient, een maatstaf voor inkomensongelijkheid. 

Het is deze hopeloosheid, de grijze toekomst, die zoveel studenten op de been krijgt om iets te veranderen aan het huidige systeem.

Obstakel

De eisen van de Umbrella Movement stoten op een resoluut njet van de lokale en centrale regering. Directe nominatie van de Chief Executive is ongrondwettelijk, en dat zo direct aanpassen zou ingaan tegen de traditie van de Partij om stap voor stap hervormingen in te voeren.

Wat zijn dan de opties? Een minderheid binnen de beweging stelt voor om zich te focussen op de zogenaamde “Functional Constituencies”. Dit is deel van het unieke kiesstelsel van Hongkong, en houdt in dat de helft van de raadsleden van de Wetgevende Raad niet verkozen worden vanuit een district, maar vanuit een sector. De belangrijkste sectoren sturen vertegenwoordigers naar de Wetgevende Raad, wat betekent dat bij wetsvoorstellen het economische belang vaak meer doorweegt dan het sociale belang.

De afschaffing van dit kiesstelsel is een van de pilaren van de Umbrella Movement, maar dreigt verloren te gaan als de regering het volledige eisenpakket van de beweging afwijst. Hierop focussen zou de regering wat ruimte geven om te discussiëren, en eventueel een eerste stap zijn in de richting van democratisering. 

wie nu een rationele maar gematigde aanpak voorstelt wordt uitgestoten als verrader

Maar… de groep is meer dan de som van haar componenten, en het groepsgevoel overheerst de publieke discussies hier op de protesten. 5 Weken geleden maakten afwijkende stemmen deel uit van het debat, maar de angst voor oppositie is sinsdien veel groter geworden, en wie nu een rationele maar gematigde aanpak voorstelt wordt uitgestoten als verrader. Dit staat in de weg van een redelijk debat over de toekomst van de beweging, en de studentenleiders moeten meer en meer rekening houden met de radicalisering van hun achterban.

Als de Umbrella Movement haar positie in de politieke geschiedenis van Hongkong wil verzilveren, zal ze een constructieve uitweg moeten vinden voor deze ontwikkelingen.