Afspraak met de geschiedenis in Caïro

We zijn aangekomen in het revolutionaire Caïro. Maar is het een vrij en ontwaakt Caïro, of een gemanipuleerd Caïro? Dat willen we de komende weken achterhalen. Een paar maanden eerder hadden we nog het eerste gedacht. President Morsi haalde in juni een nipte overwinning, maar vele sceptische Egyptenaren wilden hem wel een kans geven. Die kans lijkt hij nu te hebben verspeeld door zich op te stellen als leider van de moslimbroeders, eerder dan als president van alle Egyptenaren. Egyptenaren staan aan de frontlijn van de geschiedenis en weten dat ze de afslag niet nog eens mogen missen. Maar er is niet één afslag. Elk deel van het verdeelde Egypte heeft een afspraak met zijn geschiedenis. We tellen af naar de historische 15 december 2012, de dag waarop tientallen miljoenen Egyptenaren ja of neen zullen zeggen tegen de eerste grondwet van het Egypte na Moebarak.

We doen onderzoek voor onze roman ‘Tussen Vrijheid en Geluk’, maar aan de actualiteit zal geen ontkomen zijn. Politiek blijft zich ook na de democratische verkiezing van de president vooral in de straten afspelen. In een stabiel land gebeurt dat binnen instituten zoals parlement, gerecht en regering. Maar Egypte is al twee jaar geen stabiel land meer en gaat eigenlijk door een ‘battle of the institutions’. De toekomst ligt open, iedereen ruikt een kans op zijn vrijheid. De instituten worden bezet door politieke vijanden. De rechterlijke macht zou een broeinest van oppositie tegen de moslimbroeders zijn, terwijl die moslimbroeders de uitvoerende en wetgevende machten controleren. Het almachtige leger is in de coulissen verdwenen, maar trekt van daaruit aan zoveel mogelijk touwtjes.

Egyptenaren hebben geen vertrouwen meer in de instituten. Ze keren zich tot de eigen sociale, religieuze en politieke groepen. Dan krijg je een land, niet van Egyptenaren, maar van moslimbroeders en niet-moslimbroeders, seculieren en niet-seculieren, voor- en tegenstanders van wat op dat moment de verdelende factor is. Vandaag is dat de president, en die zit in een paleis dat ironisch genoeg ‘al-Ittihaddiyya’ wordt genoemd, de eenheid.

Spelen met het vuur van de revolutie

Met een dergelijk revolutionaire cocktail had president Morsi omzichtiger moeten omspringen. De vonk die alles deed ontploffen was immers zijn decreet. Hij plaatste zichzelf gedeeltelijk boven rechterlijke controle. Zijn beslissingen die daarop volgden, zorgden voor de escalatie. Hij liet de Grondwetgevende Vergadering – waaruit zo goed als iedereen behalve de islamisten zich had teruggetrokken – op een drafje een draft van de nieuwe grondwet aannemen en besliste dat die op 15 december aan een referendum moest worden onderworpen.

Morsi en zijn moslimbroeders weten dat ze met vuur spelen door de transitie op deze manier verder te zetten, maar ze hebben vertrouwen. Ze zullen de gok wagen. Met een nieuwe grondwet ligt de weg open naar nieuwe parlementsverkiezingen en een volledig legitieme, stabiele orde. Ze hebben vertrouwen in een ja–stem, en wel om verschillende redenen.

De eerste is dat Egyptenaren moe zijn. Als je onderstaand overzicht van het transitieproces van de afgelopen twee jaar bekijkt, zal je meteen begrijpen waarom. De Egyptische transitie is een soapserie vol ondoorzichtige intriges, stakingen, protesten, straatrellen, chaos, vernieling, economische stilstand en ander geweld. Vermoeide, verarmde gewone Egyptenaren verlangen niets vuriger dan rust en stabiliteit. Wij trekken naar de arme wijken, met miljoenen mensen wiens inkomen en geluk afhangen van toerisme en stabiliteit. Mensen die het na de speeches van Moebarak over verlaging van voedselprijzen al goed genoeg vonden. Zij hadden genoeg aan wat minder ongeluk, zeg maar. Een volgehouden strijd voor politieke vrijheid is minder mobiliserend als je honger hebt of niet naar het ziekenhuis kan omdat het te duur is. Na Moebarak en de Hoge Militaire Raad die hem opvolgde, trekt nu ook president Morsi de kaart van de stabiliteit. Maar noch Moebarak, noch de militairen sloegen erin de andere wakkere Egyptenaren het zwijgen op te leggen en het ziet er niet naar uit dat de moslimbroeders van Morsi dat wel kunnen.

Het oerwoud van de waarheid

De tweede reden is het ondoordringbare oerwoud van de waarheid, waardoor de Egyptenaar het bos niet meer ziet. President Morsi zegt dat zijn decreet nodig was  om de revolutie te beschermen. Er zou een samenzwering van contrarevolutionairen aan de gang zijn om de nieuwe grondwet tegen te houden. Pro-Morsi betogers vochten met tegenstanders en riepen ‘wie van het oude Moebarak-regime heeft je betaald om tegen Morsi te betogen?’ De geest van Moebarak dwaalt nog rond in de straten van Caïro. Morsi laat zijn supporters geloven dat de mensen die tegen hem betogen aangestuurd zijn door ofwel buitenlandse spionnen, ofwel het oude regime van Moebarak. Dat is ronduit gevaarlijk. Want wat zal de ene Egyptenaar lezen in de ogen van de andere? Juist, wantrouwen en haat. Iedereen vecht met iedereen om de identiteit van Egypte, om de ware stem van de revolutie, om zijn vrijheid.

De oppositie zegt dan weer dat Morsi de revolutie verraadt door de fundamenten te leggen voor een nieuwe autoritaire staat. Vele Egyptenaren zijn daar na een decennialange dictatuur en hartverscheurende offers voor de vrijheid enorm gevoelig voor. Dat zijn de mensen die gehoor geven aan de oproep van de oppositie om massaal de straat op te gaan.

Raak daar maar eens wijs uit als gewone Egyptenaar. Wie moet je geloven? Begrijpt de bevolking wat er op het spel staat, weten de mensen wat er in de grondwet staat en waar ze op 15 december voor of tegen moeten stemmen? Hebben de demonstranten, voor en tegen de president, de tekst zelf gelezen? Of volgen ze wat ze van politici horen op lokale TV talkshows? Ook in pro-Morsi betogingen hoor je mensen die niet weten wat er precies in de grondwet staat. ‘Alle vrouwen die ik tijdens de betoging van de moslimbroeders sprak, vonden het de best denkbare grondwet voor vrouwen. Maar ze konden geen enkel wetsartikel vermelden waaruit dat moet blijken’, tweette een activiste uit Caïro. We gaan op zoek naar verklaringen, om een genuanceerder beeld te brengen. Hoe maken Egyptenaren hun politieke keuzes? Op basis van welke informatie, manipulatie, gevoelens?

Met God mee op campagne

Velen zouden wel eens bereid kunnen zijn de moslimbroeders het voordeel van de twijfel te gunnen. En de machtige campagnemachine van die moslimbroeders zal hen over de rand van die twijfel trekken. Dat is de derde reden waarom de moslimbroeders vertrouwen in een ja-stem. Zij hebben het voordeel dat God aan hun kant staat, of liever: de moskeeën waarin die God aanbeden wordt door een diepgelovige Egyptische bevolking. We willen leven met grassroots activisten van de moslimbroeders, en begrijpen hoe zij het beleid van ‘hun’ president verdedigen. We willen zien hoe de moslimbroeders in de preken van imams in de moskeeën de ja-stem promoten als een ja-stem voor het geloof. Hoe zij de moskee gebruiken om politiek campagne voeren.

Vele Egyptenaren geloven en steunen de president, maar Egypte is verdeeld en al evenveel mensen vertrouwen hem niet. Egyptenaren schipperen tussen verschillende waarheden. Welke versie van de feiten ook de juiste is, de vraag is of Morsi president is van alle Egyptenaren, of enkel van de supporters van de moslimbroeders? In ieder geval interessant hoe hij met de verklaringen van zijn partij niet echt bijdraagt tot eenheid en rust in het land. Hijzelf blijft bovendien erg lang erg stil.

Afspraak met de geschiedenis

Morsi lijkt te worden verleid door een historische kans voor de moslimbroeders. Maar begrijpt Morsi dat hij de president is van een land in volle revolutionaire transitie na een dictatuur, een ontwaakt land? Toch zet Morsi door. Een president moet het land verenigen en niet verdelen. Door de grijsgedraaide plaat elk verzet af te doen als een buitenlandse samenzwering, zaait hij wantrouwen en verdeeldheid in de harten van de Egyptenaren. Dat was de beproefde tactiek van het oude regime. Morsi doet nu hetzelfde. Verdeel en heers.

De oppositie heeft de moslimbroeders nooit vertrouwd en heeft zich grotendeels uit het grondwetgevende proces terug getrokken. Ook zij ruiken hun kans. De oppositie wil de dialoog maar aangaan als Morsi eerst zijn decreet intrekt en het referendum over de grondwet aflast. Dat eerste gebeurde inmiddels. Grijpt de oppositie deze kans om de democratisch verkozen president te ondermijnen? Zijn ze niet zozeer enkel tegen de voorgestelde grondwet, maar tegen Morsi? De politieke oppositie maakt waarschijnlijk wel gebruik van deze kans om de legitimiteit van Morsi te ondermijnen. Maar oppositieleiders van een samenzwering beschuldigen? Dat doet toch wel denken aan Moebarak-tijden. Feit is dat beide kampen Egyptenaren tegen elkaar opzetten. Ze communiceren naast elkaar door en gooien olie op het vuur, in plaats van de dialoog aan te gaan.

We gaan naar 15 december. Afspraak met de geschiedenis, in de straten van Caïro. Een bevolking aan de frontlijn van de geschiedenis die weet dat ze de afslag niet nog eens mag missen. Maar er is niet één afslag. Elk deel van het verdeelde Egypte heeft een afspraak met zijn geschiedenis, en denkt nu zijn stempel te moeten drukken, nu en niet later. En mobiliseert daarvoor de massa. Op Twitter zie je dan de vraag passeren ‘gaan we naar een burgeroorlog’. Straatrellen, burgers tegen burgers. Het is maar de vraag of het zo’n vaart zal lopen. Egypte gaat sinds de val van Moebarak bijna twee jaar geleden door een politieke, economische en sociale chaos. De transitie verloopt alles behalve vlot. Tientallen keren kwamen demonstranten in aanvaring met ordetroepen. En daar vielen ook doden bij. Wat mensen nu bezorgder maakt, is dat er voor de eerste keer grote rellen zijn tussen burgers van twee kampen en dat de democratisch verkozen president gezien wordt als één van de strijdende partijen.

Om één en ander in perspectief te plaatsen, is het noodzakelijk een overzicht te geven van dat transitieproces:

MOEBARAK 2010 – 11 FEBRUARI 2011
25/1/2011 revolutie
28/1 Moebarak speech, regering ontslagen, maar blijft zelf op post, bloedige dag
29/1 Moebarak duidt eerste vice-president ooit aan
31/1 Moebarak tweede speech, zegt dat hij afstand zal doen na de volgende verkiezingen
1/2 vice-president: ‘door protesten verliest Egypte 1 miljard in 9 dagen’
4/2 grootste demonstratie tot dan toe, ‘Dag van het Vertrek’
10/2 speculatie over aankondiging vertrek Moebarak, maar uiteindelijk geen aankondiging
11/2 val van Moebarak, macht gaat naar de Hoge Militaire Raad (SCAF)
HOGE MILITAIRE RAAD 11 FEBRUARI 2011 – 1 JULI 2012
4/3 eerste minister Sharaf roept demonstranten op naar huis te gaan
21/3 referendum grondwetswijzigingen voorgesteld door SCAF: 77% stemt ja
9/4 SCAF onderdrukt protesten Tahrir voor berechting Moebarak en co
13/4 Moebarak aangehouden wegens corruptie
21/4 naam Moebarak verwijderd uit straten, scholen, instituten,…
8/5 moslim-christenen gevechten, 12 doden, 5 dagen later protesten tegen sektarisme
24/5 Moebarak voor gerecht voor doden demonstranten
5/6 regering aanvaardt 3 miljard lening van IMF
29/6 1000 gewonden in protesten tegen uitstel proces tegen ex-minister Binnenlandse Zaken
13/7 protesten tegen SCAF, sprake van uitstel verkiezingen naar november
24/7 demonstranten aangevallen door gewapende bendes
1/8 leger neemt Tahrir in met geweld
3/8 Moebarak voor rechtbank, binnengebracht in bed
5/8 regimegetrouwe vakbond ontbonden
16/9 noodwetten afgekondigd, protesten
27/9 aankondiging verkiezingen en kieswet
30/9 ‘Vrijdag van het Terugeisen van de Revolutie’ (tegen noodwet en kieswet)
9/10 protestmars christenen onderdrukt
10/10 militaire processen voor burgers (bloggers)
16/11 rechtbank beslist dat leden voormalige partij Moebarak kunnen meedoen aan verkiezingen
18/11 massale protesten tegen SCAF, uiteindelijk 33 doden en 2000 gewonden
25/11 massale protesten
28/11 parlementsverkiezingen
7/12 Freedom&Justice Party (moslimbroeders) en Nour Party (salafisten) winnen 70% parlement, spanningen SCAF
17/12 rellen, 9 doden
1/4/2012 mislukking vorming representatieve grondwetgevende vergadering
1/5 vier uur-durend historisch televisiedebat tussen presidentskandidaten
23/5 presidentsverkiezingen eerste ronde
1/6 SCAF geeft net nu opdracht aan rechters van het Grondwettelijk Hof om parlement te ontbinden (technische reden) , SCAF krijgt opnieuw (grond)wetgevende macht
16/6 presidentsverkiezingen tweede ronde, nieuws:  Moebarak bijna dood na een beroerte
MORSI VANAF 1 JULI 2012
1/7 president Morsi: eerste keer in de geschiedenis van Egypte staatshoofd verkozen in relatief vrije verkiezingen, eerste keer islamistische president democratisch verkozen
8/7 president Morsi roept ontbonden parlement weer samen en verkiezingen binnen 60 dagen na goedkeuring van de grondwet, grondwetgevende vergadering gevormd
9/7 Grondwettelijk Hof vernietigt beslissing van Morsi: ontbinding parlement was definitief. SCAF eist verregaande bevoegdheden omwille van ‘politieke en grondwettelijke omstandigheden’ en ‘om de continuïteit van instituten’ te garanderen
10/7 parlement komt toch samen, maar beslist Hof van Cassatie om advies te vragen
11/7 Morsi kondigt dialoog met politieke partijen en gerecht aan over controverse over ontbonden parlement
14/7 Hof van Cassatie zegt dat het geen bevoegdheid heeft om uitspraak te doen
16/7 20.000 arbeiders uit de textielindustrie staken voor loonverhoging
19/7 Mosi beveelt vrijlating 572 gevangenen die SCAF opsloot in 2011
2/8 eerste regering president Morsi en eerste minister Kandil
12/8 president Morsi ontslaat Tantawi, leider van het leger, als minister van defensie. Morsi trekt grondwetswijzigingen door SCAF in die bevoegdheden van de president beperkte. Tantawi mag adviseur president blijven
23/8 president Morsi vernietigt de wet van Moebarak waarbij journalisten tijdelijk kunnen vastgehouden worden wegens ‘publicatie misdrijven’ en ‘belediging van de president’
11/9 protesten tegen anti-islamfilm, georganiseerd door salafisten
23/9 Grondwettelijk Hof aanvaardt leden partij Moebarak om deel te nemen aan parlementsverkiezingen
8/10 president Morsi verleent gratie aan gevangenen veroordeeld voor misdaden, maar wiens misdaden bedoeld ware nom de revolutie vooruit te helpen
10/12 vrijspraak gewapende bendes die demonstranten aanvielen tijdens revolutie, Morsi ontslaat rechter
12/10 rellen pro-Morsi en anti-Morsi betogers in Tahrir plein, twee demonstraties tegelijk op Tahrir (1: kritieken van liberalen en seculieren dat Morsi zijn beloften niet nakomt over de grondwet en het berechten van Moebarak-getrouwen; 2: protest van de moslimbroeders als steun voor Morsi)
18/11 liberale en seculiere partijen verlaten de grondwetgevende vergadering omdat die een te grote rol aan de islam zou geven, rellen in Cairo en protesten tegen gebrek aan berechting van verantwoordelijken voor doden van demonstranten
22/11 grondwettelijk decreet van president Morsi: processen tegen verantwoordelijken voor doden van demonstranten gaan opnieuw gebeuren, speciale rechtbank opgericht, maar geen berechting van lagere politieverantwoordelijken; wetten van de president kunnen niet vernietigd worden door een ander orgaan; geen rechtbank kan de grondwetgevende vergadering ontbinden; de president kan elke maatregel nemen die hij noodzakelijk acht om de revolutie te beschermen
23/11 massale protesten en rellen tussen pro-Morsi en anti-Morsi betogers naar aanleiding van zijn grondwettelijk decreet; kantoren moslimbroeders in brand gestoken
24/11 protesten van rechters tegen ‘aanval op de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht’
25/11 presidentieel adviseur neemt ontslag, lid van moslimbroeders doodgeslagen, moslimbroeders roepen op tot massale protesten
27/11 massale protesten tegen president Morsi, eis: trek grondwettelijk decreet in of neem ontslag
28/11 grondwetgevende vergadering neemt op een drafje een draft grondwet aan
1/12 president Morsi kondigt een referendum aan over de grondwet voor 15 december 2012
9/12 president Morsi trekt grondwettelijk decreet in, maar referendum gaat door

Pieter Stockmans 

Dit artikel is onderdeel van het project “Tussen vrijheid en geluk”.
Dit project komt tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos. Info: www.fondspascaldecroos.be

Volg ons op Twitter: @VRIJHEIDenGELUK https://twitter.com/VRIJHEIDenGELUK

Volg ons op en nodig ook je vrienden uit om mee te volgen!

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.