Tussen vrijheid en geluk

Ash’ab yurid” of “het volk wil…”! Miljoenen mensen van de Golf tot de Atlantische oceaan roepen deze even eenvoudige als krachtige slogan uit volle borst. Zij hopen uit een donkere periode van onderdrukking en onrecht te klimmen. Toeval of niet, maar de slogan die de ‘Arabische lente’ naar Tunesië bracht, is een passage uit een gedicht van de beroemde Tunesiër Abu al-Qasim al-Shabbi. Nadat de Tunesiërs het juk van de dictatuur van zich af wierpen, raast de storm van de vrijheid door de hele regio.

Maar betekent meer vrijheid ook meteen meer geluk? En krijgt iedereen wel meer vrijheid? De weg naar vrijheid en geluk ligt immers bezaaid met obstakels… Wij willen deze obstakels, maar ook de dromen een menselijk gezicht geven.

De reis is ook onze zoektocht. Regelmatig zullen Majd en Pieter de dialoog met elkaar aangaan, het ‘oosten’ in dialoog met het ‘westen’. Ervaren wij alles op eenzelfde manier? Kunnen wij wel dezelfde reis maken? Is Majd als staatloze Palestijn even vrij in de eigen regio als Pieter, Europeaan in een vreemde regio? Op onze facebook pagina “Tussen vrijheid en geluk” zal je korte updates vinden van ontmoetingen, bezochte plaatsen, foto’s en video’s.  

Op zoek naar Geluk

Wij hopen een paar van de miljoenen sloppenwijkbewoners van Cairo aan het woord te laten. Vinden zij een stem om een basisrecht als veilige huisvesting af te dwingen?

We zullen vakbondsleiders volgen. Kunnen onafhankelijke vakbonden opkomen voor de rechten van werknemers? Wie zal de diep gewortelde netwerken van corruptie ontrafelen, zodat de rijkdommen van het land iedereen ten goede komen en niet enkel een kleine elite? Wie zal de ontvlambare woede ontmijnen van miljoenen afgestudeerde, maar werkloze jongeren die het beu zijn te wachten op kansen en die hun potentieel nu willen verzilveren?

Terwijl de grote massa vecht voor vrijheid, geluk en rechtvaardigheid in eigen land wagen anderen hun leven op vissersbootjes, op zoek naar vrijheid en geluk in Europa. We proberen beide zoektochten in kaart te brengen. Stellen duizenden Tunesiërs uit onderontwikkelde regio’s, jarenlang gediscrimineerd door de regering van Ben Ali, hun hoop in een nieuwe regering? Of blijven zij hun leven in de waagschaal gooien als zij voet zetten op vissersbootjes die op het botenkerkhof van Lampedusa terecht komen, of op de bodem van de Middellandse Zee?

Hoe lang zal de erfenis van economische onzekerheid, onderdrukkende en corrupte regimes, interne conflicten en buitenlandse inmenging nog nazinderen? Of zal de collectieve roep om vrijheid en geluk uiteindelijk zegevieren? De regio wordt niet enkel heen en weer geschud tussen vrijheid en geluk, maar ook tussen de hernieuwde hoop en politieke krachten die de revolutie willen kapen, tussen groepen die hun visie op verandering willen laten doorwegen, tussen religieuze partijen die het geloofselement benadrukken en seculiere partijen die scheiding moskee-staat nastreven, tussen conservatieve en progressieve krachten, tussen gevestigde belangen en de eis van fundamentele verandering.

Op zoek naar Vrijheid en Identiteit

Zullen ook de Koerden in Syrië en de Kopten in Egypte een nieuwe vrijheid kunnen opsnuiven? Vinden zij de vrijheid om de eigen identiteit te beleven en toch Syriër en Egyptenaar te blijven?

Komt er meer religieuze vrijheid om godsdienst te beleven, en tegelijk meer vrijheid om niet gelovig te zijn? Krijgt religie een plaats in het publieke leven, zodat gelovige mensen de kans krijgen om religieuze waarden te verdedigen in de politiek, zonder dat Islam wordt opgelegd aan niet-gelovige of andersgelovige mensen? Welke oplossingen bieden de islamistische partijen in Egypte en Tunesië voor de immense uitdagingen waar hun landen voor staan? En genieten zij het vertrouwen van veel Egyptenaren en Tunesiërs? Omdat de Islam deel is van de identiteit van miljoenen mensen, zal het antwoord op deze vragen de weg naar geluk bepalen. In welk model denken Arabieren zelf meer vrijheid en geluk te vinden? In moskeeën en kerken vragen we dat aan imams en priesters, op straat aan moslims, christenen, niet-gelovige mensen,…

Op weg naar Democratie en Gerechtigheid?

We proberen erbij te zijn als in Tunesië en Egypte geschiedenis wordt geschreven: de eerste vrije verkiezingen in decennia. Maar hoe vrij zullen die zijn? En wat doen verschillende partijen met de vrijheid om de eigen visie op verandering na te streven? Zullen nieuw verkozen regeringen eindelijk het volk vertegenwoordigen en dus ook verantwoording moeten afleggen aan dat volk? Zullen politici daardoor meer gaan werken voor de ontwikkeling van het hele land?

Slagen de samenlevingen er in vrouwen meer kansen te bieden en zo het volle potentieel van het land te realiseren? Of blijven vrouwen slachtoffer van verschillende gradaties van discriminatie?

Vinden de slachtoffers van decennialange onderdrukking en foltering gerechtigheid? Of blijft straffeloosheid als een schandvlek achter op het blazoen van een nieuw Egypte, een nieuw Tunesië, een nieuw Syrië? We zoeken een antwoord op die vraag bij ex-politieke gevangenen en familie van vermoorde betogers.

En Europa?

Het Europese palmares in de regio is niets om trots op te zijn. Europa fnuikte mee de vroege democratische experimenten in Egypte, Tunesië, Algerije, Palestina,…  als de uitkomst Europa niet uitkwam. Zo zetten we een halt op een democratisch ontwikkelingsproces. Staat Europa nu werkelijk aan de kant van de democratie? Jarenlang koos Europa stabiliteit en eigenbelang boven democratie voor de bevolkingen in de regio. Is dat voorgoed verleden tijd of trappen Europese beleidsmakers in dezelfde val?

Ons buitenlands beleid moet leren welke regimes op welke manier te steunen, want een nieuwe Arabische wereld lijkt te ontwaken. Meer dan ooit is er nood aan kennis over welk soort Arabische wereld de Europeaan in de toekomst zal tegemoet treden.

Zal Europa de landen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten de kans laten om voor eens en altijd de weg in te slaan naar een eigen democratiseringsproces? Naar een eigen visie op de verhouding tussen de staat, religie, en maatschappij? Kan Europa om met een meer onafhankelijke regio, ook met democratische beslissingen die Europa niet zinnen? De toekomst van de Arabische wereld en het Europees nabuurschapsbeleid staat op het spel.

Israël en Palestina

Last but not least, we proberen terug te keren naar Palestina… Maar daarover later meer!

Majd Khalifeh is een Palestijnse journalist. Hij woonde sinds zijn geboorte in de Verenigde Arabische Emiraten, Tunesië, Libië, Syrië, Jordanië, Koeweit en België. Hij schrijft voor Arabische nieuwssites en is freelance vertaler-tolk bij de VRT Nieuwsdienst en het programma “De Vloek van Osama”.

Pieter Stockmans is een Belgische journalist en activist bij Amnesty International Vlaanderen. Hij reist al 7 jaar naar Israël en Palestina om er mensenrechtenverdedigers en slachtoffers van mensenrechtenschendingen te ontmoeten. Hij publiceert regelmatig in MO* Magazine. 

Xander Stockmans is schilder en fotograaf. Hij zal de hoop en verwachtingen van vrijheid en geluk trachten vast te leggen in portretten, zowel foto’s als schilderijen. www.xanderstockmansart.be

Dit project komt tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos. Info: www.fondspascaldecroos.be