Van mensensmokkel naar mensenrechten: IAO bespreekt migratie

In zijn openingstoespraak voor de 103de Internationale Arbeidsconferentie stelde Guy Ryder vorig week kort zijn rapport voor over de migratie. “In al te veel gevallen gaat migratie samen met onaanvaardbare behandeling en misbruik van de meest kwetsbare vrouwen en mannen op onze arbeidsmarkten”, klaagde hij aan. Op dat rapport kon ieder deze week reageren tijdens het plenaire debat. Ik mocht dit doen voor de werknemersgroep.

  • Voor al te veel eindigt de reis in tragedie en dood.

Op de Internationale Arbeidsconferentie legt de directeur-generaal - Guy Ryder tegenwoordig - telkens een rapport voor, ter plenaire bespreking in de grote zaal van het Paleis van de Verenigde Naties. Met deze keer, eerder ongebruikelijk, een deelrapport over één specifiek thema, het migratievraagstuk:Fairmigration. Setting an ILO agenda (http://www.ilo.org/ilc/ILCSessions/103/reports/reports-to-the-conference/WCMS_242879/lang–en/index.htm). Dat de IAO dit jaar het voorzitterschap heeft van de Global Migration Group van de Verenigde Naties is daar niet vreemd aan (http://www.ilo.org/global/topics/labour-migration/WCMS_241411/lang–en/index.htm).

Van weldaden tot misdaden

Het rapport van de directeur-generaal is erg synthetisch, maar in zijn beknoptheid ook bijzonder verhelderend en uitdagend. Kort en krachtig dus. Ryder laat hier op de Conferentie trouwens geen gelegenheid voorbijgaan om de aandacht te vestigen op dit rapport en om de noodzaak te onderlijnen van een debat ten gronde over de groeiende migratiestromen, in almaar complexere patronen en steeds nieuwe vormen. Met zijn weldaden, maar ook zijn misdaden. En dus wil hij van de Conferentie de komende dagen ook horen wat zij willen dat de IAO er aan kan en moet doen.

232 miljoen arbeidsmigranten, wereldwijd

In elk geval discussiestof genoeg in dat rapport. Met een reeks opvallende vaststellingen. Niet altijd nieuw, maar globaal wel uitdagend.

1. De migratiestromen zijn toegenomen. Geen enkel land ontsnapt nog aan migratie, emigratie en/of transit. Het heeft er toe geleid dat vandaag al 231,5 miljoen arbeidsmigranten kunnen worden geteld, 3% van de werkenden in wereld, 57 miljoen meer dan in 2000. De aangroei van het aantal arbeidsmigranten in het eerste decennium van dit nieuwe millenium, was trouwens dubbel zo sterk als die in de jaren ‘90. En dat aantal arbeidsmigranten zal onvermijdelijk blijven toenemen. Omdat mensen hun leven willen verbeteren. Omdat vergrijzende samenlevingen migranten nodig hebben. En omwille van de vele conflicthaarden en repressieoorden. Met bovenop nog eens de klimaatvluchtelingen.

2. Die migratie wordt teveel voorgesteld als een massale trek van Zuid naar Noord, van arm naar rijk. De ontwikkelde landen huisvesten echter maar 51% van de arbeidsmigranten. En dat aandeel zal verder verminderen nu de migratie naar die landen de laatste jaren is vertraagd. In de periode 2000-2013 ging 57% van de migratiestromen van Zuid naar Zuid. Neem alleen al het Midden-Oosten, met een jaarlijkse toename van de immigratie met 6,9%, tegen nog geen 0,8% in de jaren ’90. Het zijn maar onderdelen van een ongezien complex migratiepatroon, stelt het rapport, met verwijzing naar die verhelderende cirkelgrafiek van Nikola Sander over de grote migratiestromen (http://www.global-migration.info/). En waaruit blijkt dat de grootste stromen gaan van Zuid-Azië naar West-Azië en van Latijns- naar Noord-Amerika. Met bovenop ook zeer belangrijke bewegingen binnen Afrika, Zuid-Oost-Azië, Zuid-Azië en Centraal-Afrika.

3. Bij arbeidsmigranten denk je spontaan aan mannen die hun geluk zoeken, resp. hun ongeluk ontvluchten. 48% zijn echter vrouwen. In Europa, de Amerika’s en de Oceanië zijn het zelfs in meerderheid vrouwen. In Azië anderzijds gaat het maar om 41,6% van de migratie. Migratie wordt ook vaak voorgesteld als een zaak van jongeren. Dat klopt, de meeste migraties gebeuren tussen de 20 en de 34 jaar. Al moet ook dat plaatje worden genuanceerd. Enerzijds is het aandeel arbeidsmigranten jonger dan 30 jaar, sterk gedaald, van 39% in 2009 naar 32% in 2013. En er zijn ook sterke verschillen tussen de regio’s. Arbeidsmigranten in de landen in ontwikkeling zijn merkelijk jonger dan arbeidsmigranten in de ontwikkelde landen: 70% van de arbeidsmigranten boven de 60 jaar leeft in de ontwikkelde landen.

4. Die migratiestromen hebben sowieso economische baten, zowel voor het land van herkomst als het land van tewerkstelling. Maar het blijft moeilijk de publieke opinie daarvan te overtuigen. Uit onderzoek blijkt dat de mensen het aantal migranten in hun land vaak overschatten. Ze denken dat migranten meer uit de sociale zekerheid halen dan ze er toe bijdragen, terwijl het eigenlijk andersom is. Zoals ze vaak ook de negatieve effecten overschatten van een versoepeld immigratiebeleid op hun lonen of tewerkstellingskansen. En dat alles versterkt door het politieke debat in veel landen, dat de negatieve houdingen ten aanzien van migratie eerder versterkt. Bovenop is er nog de verslechtering van de arbeidsmarkt, waarbij migranten – tegen alle feiten in -als deel van het probleem worden gezien. Het verklaart waarom het beleid in veel landen meer evolueert in de richting van verstrenging van de toegang, dan dat het in functie staat van de overduidelijke economische baten.

5. Tegelijk moeten we ook niet bij de erkenning van de economische baten in de val van overdreven simplificatie trappen, stelt het rapport, waarbij vrij verkeer van werknemers dan wordt voorgesteld als het natuurlijke corollarium van het vrij verkeer van goederen, diensten en kapitaal, om ongehinderd en onoverwogen arbeid te kunnen verplaatsen naar de locaties waar ze nuttigst kunnen worden ingezet. Nu, hoe dan ook zullen individuele landen de immigratiestromen blijven controleren, spijts de keerzijde van de problematiek van mensen zonder papieren (met 11 miljoen in de Verenigde S Maar wat in geen geval is dat dit nationale migratiebeleid afbreuk doet aan waarden van gelijkheid, diversiteit en non-discriminatie. Met een scherpe uithaal ook naar het oprukkende racisme en xenofobie dat dit debat vergiftigt.

6. Die mix van economische baten maar publieke en politieke aarzeling maakt dat het migratiebeleid in veel landen niet meer kan worden herleid tot een simpele keuze op een continuüm van open of gesloten deuren. In de plaats krijg je een variëteit van migratieschema’s, met uiteenlopende beperkingen qua duurtijd, kwalificatie of andere criteria. Met ook uiteenlopende beperkingen qua rechten op gezinshereniging of mobiliteit voor arbeidsmigranten.

7. Het rapport maakt zich in het bijzonder zorgen over de neiging in het beleid en de samenleving om arbeidsmigranten te zien als de gatenvullers, “die bereid zijn de jobs in te vullen die de eigen burgers niet meer willen uitoefenen”. En waarbij men niet schuwt die dan ook qua sociale en burgerrechten een tweederangsbehandeling te geven. Met dan de centrale zinsnede in het rapport: “De toekomst van arbeidsmigranten zou er niet mogen in bestaan, noch hoeft er in e bestaan, dat het een internationaal mobiele reserve van tweederangsarbeiders wordt. Het alternatief is een agenda voor rechtvaardige migratie voor allen.

Rigths-based approach

Om al die redenen, stelde Guy Ryder in het rapport, moet migratie hoog op de agenda van IAO staan. Waarbij hij alvast acht richtingen aangeeft voor verder debat.

1. Migratie moet een optie zijn, geen verplichting. En daarom eerst en vooral waardig werk in eigen land. Waaraan de arbeidsmigranten die al vertrokken kunnen helpen met het geld dat ze terugstorten, in totaal geraamd op 404 miljard jaarlijks, drie maal zoveel als de totale investering in ontwikkelingshulp. Op voorwaarde dat ze zekerheid krijgen over de benutting van het geld. En dat dit geld kan geörienteerd worden naar de nuttigste investeringen voor jobs en ontwikkeling. Waaraan ook arbeidsmigranten die terugkeren kunnen helpen, mede door de ervaring en vaardigheden die ze in het buitenland hebben verworven.

2. In het kader van de regionale integratieprocessen (zoals in Europa) kan het vrij verkeer van werknemers worden bevorderd, globaal of selectief, te faciliteren door overdraagbaarheid van sociale rechten en wederzijdse erkenning van kwalificaties.

3. De samenwerking tussen landen kan verbeterd worden door meer en betere bilaterale migratieakkoorden, gericht op een waardige behandeling van de migranten en recht doende aan de belangen van zowel het land van herkomst als het land van tewerkstelling.

4. Er moet meer gebeuren om de wanpraktijken van private rekruteringsbureaus aan banden te leggen en de slachtoffers van dergelijke praktijken te helpen, in lijn met de IAO-conventie 181 over private arbeidsbemiddeling en met het Fair RecrutementInitiativedat al eerder startte vanuit de IAO. “De erg intensieve betrokkenheid van private agentschappen in de rekrutering van werknemers voor tewerkstelling in andere landen, is al te frequent verbonden met ernstige misbruiken”, stelt het rapport. Scherpe taal.

5. Specifieke actie is nodig tegen de ergste vormen van misbruik van arbeidsmigranten, waarbij de grondrechten geweld wordt aangegaan. En dat niet enkel door de weinig afdoende bescherming tegen misbruiken, maar soms ook doordat de migratiestelsels soms zelf kaduuk zijn en misbruik in de hand werken.

6. De IAO omhelst al langer de rights-based approach (op rechten gebaseerde benadering) voor arbeidsmigranten. Maar er moet bekeken worden of de set van rechten niet worden gemoderniseerd of versterkt. En ook hoe ze beter kunnen worden gehandhaafd.

7. De IAO moet met zijn eigen benadering ook een actieve rol (blijven) spelen in het bredere multilaterale stelsel, in samenwerking met de andere internationale instellingen die werken op het migratievraagstuk.

8. En tot slot moet de IAO, in alles wat het doet, de tripartiete aanpak, dus samen met de werkgevers en de vakbonden, huldigen. En dat model ook promoten naar de andere actoren. Met ook veel aandacht voor verdere kennisopbouw.

Kortom, heel wat stof voor een rijk debat.

Mensensmokkel

Woensdag kon ik namens de werknemersgroep op de Conferentie beknopt ingaan op het rapport van de directeur-generaal. Met volgende elementen.

Voor al te veel eindigt de reis in tragedie en dood. Als probleem echter niet los te koppelen van het restrictieve immigratiebeleid: hoe strenger, hoe meer mensensmokkel. Al moeten we er ons ook voor hoeden emigratie te zien als oplossing voor de structurele problemen van een bepaald land: eerst werk in eigen land, waardig werk dan wel. Zoals het geld dat migranten terugsturen naar hun land van herkomst ook geen vervanging kan zijn voor ontwikkelingssteun.

Tegelijk moet gewerkt worden aan waardig werk voor migranten in het land van bestemming. Migranten mogen niet worden bekeken als een kant-en-klare reservepool voor jobs die de lokale werknemers niet langer wensen uit te oefenen. Dat vergt tegelijk ook optreden tegen de schendingen van mensenrechten van rekruteerders, bemiddelaars en tussenpersonen. Zelfregulering blijkt niet te werken. Kijk maar naar het vrijwillige certificatiestelsel dat de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en de internationale werkgeverskoepel (IOE) begin dit jaar lanceerden. In de plaats moeten er afdwingbare normen komen, gebaseerd op de conventies van de IAO en van de VN, met ook een verplicht licentiesysteem voor dat soort van tussenpersonen, inclusief toegankelijke klachtenprocedures voor migranten. In het verlengde van het hoogst belangrijke Fair RecrutementInitiativedat de IAO onlangs opstartte.

Rights-based

In elk migratiebeleid moeten de mensenrechten van de arbeidsmigranten centraal staan, met inbegrip van de vakbondsrechten. En wie spreekt van rechten, die spreekt ook van internationale verdragen. Met wel de vaststelling dat slechts 49 landen de IAO-conventie 97 inzake migratie voor tewerkstelling en 23 landen de IAO-conventie voor arbeidsmigranten hebben geratificeerd. Dat mag geen reden zijn om ze te heroverwegen. Dat moet vooral een aansporing zijn om op alle mogelijke manieren ratificatie te bevorderen. Samen met de VN-verdragen leggen zij de basis voor een migratiebeleid gebaseerd op rechten (“rights-basedmigration”), met voldoende aandacht voor de genderaspecten van de migratie, op basis van gelijkheid en non-discriminatie.

Global governance

Maar ook de global governance van migratie moet anders. Nu krijgt dat vorm via informele werken en raadplegingsprocessen, zonder monitoring, zonder echte inbreng van de sociale partners en zonder veel aandacht voor de internationale normen. Neem het meest gekende, het Global Forum on Migration and Development (GFMD). Meer aandacht voor economische ontwikkeling dan voor mensenrechten. Al te veel nadruk op veiligheid en grenscontrole. En een eenzijdige focus op circulaire migratie, met extreem negatieve gevolgen wat betreft sociale en economische rechten, het recht op een gezinsleven en bescherming tegen uitbuiting. De Bijzondere rapporteur inzake de mensenrechten van migranten is overigens diezelfde mening toegedaan. De IAO heeft om al die redenen dan ook een cruciale rol te vervullen in die globalgovernance., met inbreng ook op alle niveaus van de sociale partners. Een regelmatig tripartiet forum over arbeidsmigratie zou kunnen bijdragen tot een adequate tripartite globalgovernance

Zondebok

Ik sloot af met een oproep om samen het toenemende racisme en xenofobie aan te pakken. Vakbonden door migranten te rekruteren en te organiseren en door sensibilisering. Werkgevers door migranten gelijk te behandelen. En overheden door veel meer de positieve bijdrage van migranten aan onze economie, samenleving en cultuur in de verf te zetten, dan te vervallen in opruiende retoriek en in migranten een zondebok te zoeken.

Paus Franciscus: “globalisering van de onverschilligheid”

Eén iemand moet al niet meer overtuigd worden, de paus. In een opmerkelijke schriftelijke steunbetuiging van paus Franciscus aan deze Internationale Arbeidsconferentie (http://w2.vatican.va/content/francesco/en/messages/pont-messages/2014/documents/papa-francesco_20140522_messaggio-ilo.html), gaat hij heel scherp in wat hij noemt de massamigratie, ook de link makend met het debat over dwangarbeid op deze conferentie (zie http://www.mo.be/wereldblog/naar-een-iao-protocol-voor-21-miljoen-dwangarbeiders).

Ondanks hun hoop voor een betere toekomst, stoten zij (de arbeidsmigranten, red.) vaak op wantrouwen en uitsluiting. Om nog te zwijgen van de tragedies en rampen”, stelt de paus, een verwijzing ook naar de scheepsramp van Lampedusa, die 366 vluchtelingen doodde, door de paus toen al ook een schande genoemd. Waarbij Franciscus vervolgens ingaat op de migranten die dat overleven: “Na zoveel opofferingen mislukken deze mannen en vrouwen er dan nog in waardig werk te vinden en vallen ze als slachtoffer van een zekere “globalisering van de onverschilligheid”. Hun situatie stelt hen bloot aan bijkomende gevaren zoals de horror van de mensenhandel, dwangarbeid en slavernij. Het is onaanvaardbaar dat slavernij in onze wereld gemeengoed werd. Dit mag niet blijven duren! Mensenhandel is een gesel, een misdaad tegen de menselijkheid. Het wordt tijd dat we onze krachten verenigen en samenwerken om de slachtoffers te bevrijden en deze misdaad, die ons allen raakt, van individuele families tot wereldgemeenschap”.

Had de Internationale Arbeidsorganisatie maar meer van dat soort supporters.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Werknemersvoorzitter en vice-voorzitter van de IAO

    Luc Cortebeeck is werknemersvoorzitter en vice-voorzitter van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO/ILO), voorzitter van Wereldsolidariteit en adjunct-voorzitter van het Internationaal Vakverbo

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.