Wat is vrijheid in Congo?

Freedom, dat is het lijfwoord van Christ, onze eerste interviewee. Tijdloos en tegelijk super actueel. We zitten immers al twee dagen zonder internet en sms-verkeer. Ook de tv en radio van de oppositie zijn uit de lucht gehaald. We krijgen dus maar mondjesmaat  en gebrekkig informatie.

Alles heeft natuurlijk te maken met een kieswet die het parlement het afgelopen weekend heeft gestemd, maar die door de oppositie niet wordt erkend. Morgen gaat de wet naar de senaat. We krijgen het advies die beslissing af te wachten, en ons nu niet te veel te verplaatsen.

De sfeer in de stad is te geladen. Bovendien zorgt het gebrek aan internet en sms dat je je moeilijk goed kunt informeren. Gelukkig woont Christ dicht bij de plaats waar we logeren, dus kunnen we er rustig heen.

Kunst via Skype

I am free, zegt Christ, als we naar zijn mening polsen. Als hij ooit moet sterven, dan is het maar zo. Christ gelooft dat je in zekere zin voorbestemd bent. De zaken die je overkomen, zijn door de natuur ‘gepland’. Eens je ervoor staat, moet je er creatief mee aan de slag.

De basis van je creativiteit is een soort collectief geheugen, dat in de loop van de geschiedenis vorm heeft gekregen. In het geval van de Congolezen maakt ook de koloniale periode daar deel van uit.

Maar Christ is 27. Hij kent het verleden, maar kijkt vooral vooruit. Als artiest – performer, schilder en graficus – wil hij de grenzen tussen jonge Congolezen en Belgen overschrijden.

Hij wil zijn netwerk almaar verder uitbreiden. Samen met de kunstenaars van zijn generatie werken in mondiale collectieven. Vandaag is hij al lid van Kapow in Gent en van Manifat in Parijs. ‘We creëren onze werken over Skype, we wisselen van mening via What’s App.’ Zo komt de kunst van de 21^e eeuw tot stand. Met uitzondering van vandaag. Want vandaag ligt alles ‘plat’.

Kuluna

Leon heeft de protesten gezien en gehoord.

’s Avonds ontvangen we Fidel. Gezien de onrustige situatie in de stad, heeft hij voorgesteld naar ons te komen. Leon heeft de protesten gezien en gehoord. Hij liep langs de weg waar brandende banden werden gegooid. Hij zag hoe Chinese winkeltjes werden leeggeroofd.

Hij kent ook een aantal van de daders. Een deel van hen zijn zogenaamde kuluna’s. Dat zijn vaak vroegere straatkinderen, maar ook gedesillusioneerde jongeren die geen werk vinden.

Ze hebben steeds hun messen op zak. Ze leven van gestolen zaken. Eerder dit jaar heeft de overheid een raid tegen hen georganiseerd. Soldaten liepen gewapend door de wijk en wie op een kuluna leek, kon maar beter niet verschijnen.

Na dat incident zijn een hoop van die jongeren naar nabije provincies (Bas-Congo en Equateur) gevlucht, andere trokken de fleuve over richting Brazzaville. Sommigen zijn toch in Kin gebleven. En een aantal van hen heeft gisteren mee geprotesteerd. ‘Mee’, want ze waren natuurlijk niet alleen. Ook sympathisanten van de oppositie en studenten manifesteerden. Voor onze portretreeks willen we een kuluna spreken. Maar in de huidige omstandigheden houden ze zich liever gedeisd. We zullen even de kat uit de boom moeten kijken.

We nemen afscheid van Fidel. We begeleiden hem tot aan de ingang van de Academie des Beaux Arts. Dat is de tweede thuis van Christ (zie vorige blog) en ook onze tijdelijke thuishaven. ‘Het is hier veel te rustig voor mij’, glimlacht Leon. Hij houdt van de drukte in de cités, met hun ambiance rechauffée. Hij heeft nood aan muziek, aan mensen die dansen, die door elkaar bewegen, lachen, praten. Wat hij dan van de artiesten hier vindt? ‘Kunstenaars zijn mensen die goed konden tekenen als kind. En aangezien ik daar geen krak in was, ben ik vandaag geen kunstenaar.’

Twee jongeren, Christ en Fidel, ongeveer even oud. Twee twintigers in Kinshasa-stad. Elk met een visie en met dromen. Benieuwd welke daarvan uit zullen komen.

De journalistieke reis van Goele en Katrijn werd mogelijk gemaakt door het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.