Mooov blogt: "The Wound", gevangen tussen passie en traditie

Vija en Xolani treffen elkaar elk jaar opnieuw als verzorgers bij ukwaluka, het initiatieritueel dat in de Zuid-Afrikaanse Xhosa gemeenschap de overgang van adolescentie naar man-zijn begeleidt. Dit eeuwenoude ritueel begint met de besnijdenis van de adolescente jongens van het dorp waarna ze zich samen met hun verzorgers een maand afzonderen om hun transformatie tot man te voltooien. Regisseur John Trengoves focus op mannelijkheid gaat zo ver dat hij nooit vrouwen in beeld brengt. De vrouwen die achterblijven worden enkel in het leven geroepen door mannenpraat over echtgenotes, zussen, dochters of liefjes. Wanneer de mannen terugkeren naar het dorp, zien we enkel een wazig beeld van de vrouwen die hen opwachten.

Door het verhaal in deze specifieke context van mannelijkheid en transformatie te plaatsen, bevraagt Trengove niet alleen wat het betekent om een man te zijn, maar toont hij ook de spanning tussen aan de ene kant traditie en samenhorigheid, en aan de andere kant moderniteit en individualiteit. Dit laatste uiterste wordt belichaamd door Kwanda (Niza Jay Ncoyini), een rijke jongen uit Johannesburg die gedwongen door zijn vader deelneemt aan het overgangsritueel. Kwanda is het volledig tegengestelde van Vija, met wie hij al snel botst. Vija internaliseerde de waarden en, in dit geval toxische, mannelijkheid van zijn leefwereld. Na zijn initiatie deed hij exact wat van hem verwacht werd: trouwen en kinderen krijgen. De passie die hij voelt voor Xelani kan hij enkel uiten in vluchtige uitbarstingen. Kwanda heeft daarentegen niet de intentie zich te conformeren. Dit uit zich visueel in zijn kledij – de blauwe sneakers die hij resoluut blijft dragen en, meer subtiel, de neusring die tegelijk aanleunt bij en zich afzet tegen de traditie. Xelani schippert tussen deze twee personages. In tegenstelling tot Vija omarmde hij niet de eenduidige invulling van mannelijkheid, maar anderzijds aanvaardt hij zichzelf en zijn anders-zijn niet zoals Kwanda dat wel doet. Zijn leven lijkt gepauzeerd; niet in staat om weg te trekken naar de stad, niet in staat om volledig deel uit te maken van zijn cultuur.

Deze drie standpunten op het spectrum van mannelijkheid en traditie schuren tegen elkaar aan en zorgen voor een continue stille dialoog. Trengove laat zijn personages woordeloos spreken via beweeglijke en claustrofobische close-ups van hun gezichten en lichamen. Door de ritmische, dynamische montage blijft de afwezigheid van een klassieke soundtrack bijna onopgemerkt. De gezangen rond het vuur, harde geluiden en verassende stiltes creëren meer sfeer dan in deze film met een muzikale score mogelijk lijkt.

In eerste instantie lijkt het perspectief van Kwanda het ideale platform voor Trengove om zijn politieke agenda door te duwen. Kwanda stelt openlijk het ritueel en de waarden van de Xhosa-gemeenschap in vraag met oneliners als “like Africa doesn’t know gay love?” en “what’s the purpose of a dick anyway?” Toch vermijdt Trengove een eenzijdig betoog door ook de schoonheid en intimiteit die het ritueel met zich meebrengt in beeld te brengen. Als geprivilegieerde witte Afrikaan wil hij behoedzaam proberen om te springen met een cultuur die niet de zijne is. Trengoves nauwe samenwerking met Xhosa co-schrijvers en acteurs die het ritueel zelf doormaakten, weerhield de gemeenschap er echter niet van om de film openlijk te bekritiseren. De film balanceert dan ook op de fijne lijn tussen een platform voor debat en culturele exploitatie, ondanks Trengoves inspanningen. De reacties zijn verdeeld, de twijfel blijft. Is het nodig om een geheim, sacraal ritueel bloot te leggen om traditie en homofobie in vraag te stellen? Of is de subtekst van de reacties net datgene wat het belang van de film onderstreept? 

Sofie Steenhaut