Sinds de Russische invasie in Oekraïne gaan Duitsers, Tsjechen en Slovaken in naam van de vrede regelmatig de straat op. Maar deze protesten blijken eerder pro-Russisch en anti-mainstream dan voor vrede.

Aangevuurd door extreemrechtse groeperingen en partijen klinkt de anti-Oekraïense retoriek in Polen steeds luider. Activisten, hulpverleners, journalisten en academici luiden de alarmbel: ‘We riskeren pas wakker te worden wanneer de haat uit de hand is gelopen.’

Vier maanden ver van huis en van hun familie doen een aantal Oekraïense vrouwen terugkeren naar huis. Ook al is de Russische invasie verre van voorbij en is hun veiligheid niet gegarandeerd. Maar de koffers blijven klaarstaan. ‘Wie weet wat een volgende dag met zich meebrengt?’

Ruim 1 miljoen vluchtelingen al verliet Oekraïne. MO*medewerker Arnaud De Decker zag aan de grens met Polen hoe sommigen te maken krijgen met racisme en discriminatie. ‘Mijn broer is ziek, hij kan niet meer bewegen en heeft hulp nodig, maar het kan niemand iets schelen. Kan jij ons helpen?’

Voor de Poolse Krzysztof en Barbara was de vluchtelingencrisis lang ver van hun bed. Tot ze een hongerige familie tegenkwamen tijdens een wandeling in het grensgebied met Belarus. Inmiddels hielpen ze al 200 mensen aan eten en onderdak. ‘De grenswachten zeggen dat wij meewerken aan mensensmokkel.’

De European Bank for Reconstruction and Development zegt haar investeringen in steenkool te hebben opgeschort. Toch probeerde een van haar klanten, de Poolse energiegigant PGE, dit jaar nog een kolenmijn te openen. Hoe geloofwaardig zijn dan de klimaatambities van de Europese ontwikkelingsbank?

De mensenrechten aan de Pools-Belarussische grens worden geschonden, stelt Amnesty International in een pas verschenen rapport. Er zou sprake zijn van illegale gedwongen terugkeer. MO*medewerker Ula Idzikowska trok pas naar de regio. ‘Als we durfden terug te komen, gingen ze ons vermoorden.’

Voor democratie en mensenrechten. Tegen de ultraconservatieve moraal, de Kerk en de ultranationalisten. Vier jaar van Pools burgerprotest kunnen zich bij de historische verkiezingen van deze zondag vertalen in politieke macht. MO*journalist Pieter Stockmans ontmoette de belangrijkste activisten in Polen, een EU-lidstaat die is afgegleden ...

De revival van de Pools-Oekraïense volksmuziek gaat over meer dan muziek. Ze belichaamt historische verzoening en verzet tegen alle ideologieën die deze naties uit elkaar hebben gerukt. Ontmoet de erfgenamen van het ooit multiculturele en kosmopolitische Polen, misschien wel de laatste Europeanen.

Gewone families vergroten de macht van populistische, nationalistische anti-immigratiepartijen in Europa. Dat wordt duidelijk in zuidoost-Polen, waar zwartwerk en emigratie overlevingsmechanismes zijn om te ontsnappen aan werkloosheid, lage lonen en onzekere arbeidsomstandigheden. Pieter Stockmans trok twee weken door “Polen B”.