Blijft Museveni de sterke man van Oeganda?

Donderdag 18 februari trokken de Oegandezen naar de stembus en door logistieke problemen brengen ook vandaag nog mensen hun stem uit. Eerste resultaten suggereren dat zittend president Yoweri Museveni herkozen wordt. Maar of dat z’n beleid legitiem maakt, is een andere vraag.

  • Gabriel White (CC BY-SA 2.0) Affiches van Museveni tijdens de verkiezingen van 2011. Museveni is al president van Oeganda sinds 1986. Gabriel White (CC BY-SA 2.0)
  • © Reuters/James Akena Besigye tijdens een rally in Masaka, 28 januari 2016. © Reuters/James Akena
  • © Kristof Titeca Wachten om te stemmen, centrum Kampala, 2011. © Kristof Titeca

Op 18 en 19 februari vonden in het Oost-Afrikaanse land Oeganda presidents- en parlementsverkiezingen plaats. De finale resultaten worden ten vroegste zaterdagavond 20 februari verwacht.

Negen kandidaten namen deel aan de presidentsverkiezingen, maar eigenlijk doen slechts drie namen er echt toe. De huidige president Yoweri Museveni, eeuwig oppositiekandidaat Kizza Besigye en Amamana Mbazi, voormalig premier onder Museveni.

Museveni’s National Resistance Movement (NRM) is als regeringspartij nauw verweven met het staatsapparaat, en beschikt dan ook over veel meer middelen dan de oppositiekandidaten.

De wortel en stok van Museveni

De regeringspartij laat die troef niet onbenut. Studies over de verkiezingsuitgaven tonen bijvoorbeeld aan dat de NRM in november en december vorig jaar negen keer zoveel geld uitgaf aan de verkiezingen– ongeveer 32 miljoen euro - als alle oppositiepartijen samen. Geld wordt rondgestrooid, in cash of via soms erg obscure overheidsprogramma’s.

Op die manier laat het regime zijn spierballen rollen,. President Museveni heeft veelvuldig gesteld dat zonder hem de geldkraan wordt dichtgedraaid.

Werkloze jongeren zijn in de aanloop van de verkiezingen aangetrokken om de veiligheid te garanderen.

Het valt te bezien of die strategie echt werkt. Oppositiekandidaten roepen kiezers op om al dat lekkers niet af te slaan, maar niettemin voor de oppositie te stemmen, eens in het kieshokje.

Behalve financieel, wordt de oppositie echter nog op andere manieren geïntimideerd. Journalisten worden bedreigd. Ordediensten gaan zich te buiten aan geweld en arresteren willekeurig burgers. Ook politici worden aangepakt. Sinds de vorige stembusgang is oppositieleider Besigye veelvuldig brutaal gearresteerd en zat hij geruime tijd onder huisarrest. Ook nu ging hij kort de cel in.

Werkloze jongeren zijn in de aanloop van de verkiezingen aangetrokken, zogenaamd als crime preventers, om de veiligheid te garanderen. Maar niemand maakt zich illusies over hun nogal onduidelijk mandaat. Ze rijden vooral voor regeringspartij NRM en dienen als intimidatie-instrument.

Hoeft het te verwonderen dat in dergelijke context de meerderheid op Museveni stemt, ook al zei eerder 85 pct van de bevolking tegen een ongelimiteerde ambtstermijn te zijn? De kiezer wil vooral vrede. En Museveni was de man die dertig jaar geleden vrede bracht, na onder meer de uitspattingen van Idi Amin. Men is er ook van overtuigd dat hij bij een eventuele kiesnederlaag, de macht niet zonder slag of stoot zou afstaan.

Analyses van eerdere verkiezingen tonen aan dat een electorale overwinning van Museveni en de NRM niet noodzakelijk de legitimiteit van het regime weerspiegelt, maar eerder het ongelijke electorale speelveld, en de manier waarop het regime zichzelf als machtigste voorstelt.

Oegandese lente op komst?

Toch verbergt die continuïteit ernstige barsten in het bolwerk van Museveni. Het regime haalt zijn legitimiteit deels uit het feit dat het in 1986 vrede en ontwikkeling bracht, maar voor jongeren speelt dit argument niet meer.

Oeganda heeft de jongste bevolking ter wereld: liefst 78% van de bevolking is er jonger dan 30, en iets meer dan de helft jonger dan 15. Terzelfdertijd is er een torenhoge werkloosheid. Rapporten schatten de werkloosheid bij de min-dertigjarigen tussen 62 en 83% . Geschat wordt dat jaarlijks 40.000 jongeren afstuderen aan de universiteit, maar de licht stijgende economie kan jaarlijks slechts 8,000 jobs creëren.

De zogenaamde ‘walk-to-work’ protesten, die uitbraken na de verkiezingen in 2011 in reactie op stijgende voedselprijzen (en ten tijde van de Arabische lente), zonden een sterk signaal naar het regime over de volatiliteit van deze generatie, vooral onder de werkloze stedelijke jongeren.

© Reuters/James Akena

Besigye tijdens een rally in Masaka, 28 januari 2016.

Barsten in de macht

De toenemende concentratie van macht in zijn persoon, leidt ook tot toenemende spanningen en rond zijn opvolging wordt nu reeds gebakkeleid.

In 2013 stelde een belangrijk figuur binnen het regime, coördinator van de veiligheidsdiensten en Majoor Generaal Sejusa, dat een moordplot beraamd werd tegen hem en andere topmensen wegens hun kritiek op het zogenaamde ‘Muhoozi project’. Dit project dient om de zoon van Museveni, Brigadier Muhoozi Kainerugaba, klaar te stomen als opvolger van de President.

De veiligheidscoördinator Sejusa vluchtte naar Groot-Brittannië, kwam terug naar Oeganda, en werd eind januari van dit jaar gearresteerd en in de gevangenis gegooid.

De kwestie toont andermaal de onenigheid binnen het regime over de opvolgingskwestie aan, iets wat nog duidelijker werd toen ook Amama Mbazi naar de oppositie stapte. Die was een een sleutelfiguur binnen het regime en een bondgenoot van de president. Nadat hij binnenskamers verklaarde interesse te koesteren voor de presidentiële titel, werd hij met de nek aangekeken en moest node opkomen als oppositiekandidaat. Het was de eerste keer sinds vijftien jaar dat er na de ellenlange tweestrijd tussen Museveni en Besigye een oppositiekandidaat van formaat was opgestaan.

© Kristof Titeca

Wachten om te stemmen, centrum Kampala, 2011.

Too big to fail?

Het regime wordt echter gezien als een baken van stabiliteit in een anders instabiele regio.

Na het aan de macht komen van Museveni in 1986 was het land jarenlang een ‘donor darling’, onder meer door de indrukwekkende initiële ontwikkeling van het land.

Oeganda blijft een donor darling.

Waar de economische en politieke voorbeeldrol van Oeganda sinds eind jaren negentig weliswaar afneemt, geldt het land nog altijd als een geopolitieke sterkhouder. Museveni zond momenteel troepen naar Somalië, Zuid-Soedan en de Centraal-Afrikaanse Republiek, iets waar veel Europese lidstaten nooit toe bereid zouden zijn.

Oeganda blijft ook een donor darling, die behalve de heisa rond de homowet, weinig kritiek van Westerse mogendheden heeft te vrezen, ook al omdat landen als de VS het zien als een partner in de War on Terror.

Eerste resultaten

Intussen bevestigen de eerste resultaten bovenstaande tendensen: op het moment van dit schrijven zijn ongeveer een derde van de stemmen geteld, en haalt Museveni ongeveer 60% van de stemmen, terwijl Besigye op een dertigtal procent blijft hangen. Belangrijker is dat het regime massaal de stok bovenhaalt. Besigye is reeds tweemaal gearresteerd, en het hoofdkwartier van de oppositiepartij FDC is om onduidelijke reden bestookt met traangas en omsingeld door de politie.

Kristof Titeca is docent aan het Instituut voor Ontwikkelingsbeleid en -beheer (IOB) aan de Universiteit Antwerpen. Hij werkt rond het Grote Merengebied in Afrika en vooral in Congo en Oeganda, waar hij extensief veldonderzoek heeft gevoerd.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.