Goudzoekers op de hoogvlakte: wat verklaart lithiumkoorts in Argentinië?

Na jaren van streng protectionistisch beleid maakt Argentinië een neoliberale bocht: met een reeks pro-markthervormingen opent het land de deuren voor buitenlandse mijnbedrijven. Die worden aangetrokken door de zoektocht naar lithium, het witte goud dat hoge toppen scheert op de grondstoffenmarkt. President Macri wil van Argentinië de grootste lithiumproducent ter wereld maken tegen 2020. Een nieuw soort goudkoorts is losgebarsten. Maar waar komt de hype vandaan?

Emilia (CC by-nc-nd 2.0)

In de zoutvlakte Salinas Grandes ligt de grootste lithiummijn van Argentinië.

Lithium is licht, supergeleidend en betaalbaar. Dat maakt de grondstof erg geschikt voor consumentenelektronica, zoals de batterijen van smartphones en laptops. Wereldwijd stijgt de vraag naar lithium vooral door de opmars van elektrische auto’s. De krachtige lithium-ionbatterij in één elektrische auto bevat meer lithium dan tienduizend smartphones. De groeiende vraag naar lithium doet de prijs exploderen: in twee jaar tijd is lithium dubbel zo duur geworden.

Wereldwijde hype

Volgens grondstoffenspecialist Raf Custers kadert de lithiumkoorts in Argentinië in een wereldwijde hype over “het metaal van de toekomst”. ‘De laatste maanden zien we in de hele wereld nieuwe projecten opduiken om lithium te ontginnen’, geeft Custers aan. ‘Ook in Europa is de lithiumkoorts losgebarsten. Zo heeft het Australische bedrijf European Lithium mijnen geopend in de Oostenrijkse bergen.’ Recent kondigde een Britse start-up aan te beginnen met de zoektocht naar lithium in ondergrondse pekelbronnen in de Zuid-Engelse regio Cornwall. Ook in Finland, Tsjechië, Servië en Portugal worden projecten opgestart.

Eurico Zimbres ( CC by-sa 2.5)

Lithium is licht, supergeleidend en betaalbaar. Door de glimmende witgrijze kleur wordt de grondstof ‘het witte goud’ genoemd.

De verklaring voor de lithiumgekte ligt bij de drastisch toegenomen vraag naar het metaal. De voorbije jaren groeide de vraag naar de grondstof met 18 procent per jaar. Dat tempo lijkt voorlopig niet te vertragen. Custers: ‘De hype wordt gecreëerd door de auto-industrie. De Gigafactory die Tesla in de VS bouwde, de stijgende verkoop van elektrische auto’s, de aankondiging dat China voluit wil inzetten op elektrische voertuigen … De auto-industrie gebruikt die berichten om een enorme groei in de vraag naar lithium voor te spiegelen. Ze creëren een idee van schaarste, waardoor de mijnsector de lithiumproductie massaal opvoert.’

Het minst zeldzame metaal

Lithium is nochtans geen zeldzaam metaal: de wereldvoorraad wordt geschat op 102 miljoen ton. Ter vergelijking: in 2015 bedroeg de jaarproductie 171.000 ton. Ook als de vraag naar lithium explosief blijft stijgen, dreigt er dus geen direct lithiumtekort. De plotse lithiumkoorts komt er doordat de mijnsector de snel stijgende vraag naar lithium nauwelijks kan volgen. Mijnbedrijven gaan wereldwijd op zoek naar nieuwe ontginningsmogelijkheden om hun productiecapaciteit in snel tempo op te drijven. Argentinië speelt hier handig op in. Het land bezit enorme voorraden lithium die eenvoudig te ontginnen zijn.

Bedrijven zijn op zoek naar nieuwe ontginningsmogelijkheden om een snelle productie op te starten. Daarvoor kijken ze steeds vaker naar Argentinië.

Voor het ontginnen van lithium zijn er twee mogelijke methodes, afhankelijk van de vorm waarin lithium beschikbaar is. De helft van de wereldproductie wordt gewonnen uit hard gesteente: een complex en kapitaalintensief proces. Deze vorm van lithium is te vinden in Australië, maar ook in Europa en andere delen van de wereld. In de hooggelegen zoutvlaktes van Chili, Bolivië en Argentinië kan lithium echter uit het grondwater gedestilleerd worden, wat een stuk goedkoper is. Dit onherbergzame gebied wordt de lithiumdriehoek genoemd. Bijna 80 procent van de wereldvoorraad lithium is hier opgeslagen.

Dat maakt het gebied tot een aantrekkelijke regio voor mijnbedrijven. Marktvriendelijk Chili zet al decennia in op lithium en is de grootste producent in Latijns-Amerika. Maar bedrijven zijn op zoek naar nieuwe ontginningsmogelijkheden om een snelle productie op te starten. Daarvoor kijken ze steeds vaker naar Argentinië. Wereldleider SQM verplaatste een deel van zijn activiteiten naar het land, en meer dan 30 internationale mijnbedrijven tonen interesse om in Argentinië lithium te ontginnen.

Politieke strategie

Macri wil buitenlandse investeerders maar wat graag tonen dat Argentinië een veilige en stabiele omgeving is om aan mijnbouw te doen. Tot twee jaar geleden was dit ondenkbaar. Voormalig Argentijns president Cristina Fernández Kirchner voerde een strikt protectionistisch beleid. Hoge exporttaksen en importcontroles maakten het voor buitenlandse bedrijven moeilijk om voet aan de grond te krijgen, net als de wirwar van regels.

President Macri wil buitenlandse investeerders maar wat graag tonen dat Argentinië een stabiele omgeving is om aan mijnbouw te doen

Sinds president Mauricio Macri aan de macht is, komt daar verandering in. Zijn regering breekt met het “kirchnerismo” en implementeert een neoliberaal beleid dat erop gericht is de economie te stimuleren en investeringen aan te trekken. Macri wil buitenlandse investeerders maar wat graag tonen dat Argentinië een veilige en stabiele omgeving is om aan mijnbouw te doen. Voor hem is de hype over lithium het ideale propagandamiddel om zijn neoliberale beleid te verkopen aan de Argentijnse bevolking.

In juni bereikte Macri’s regering een nieuw akkoord met de provinciale besturen dat het voor buitenlandse investeerders veel eenvoudiger maakt om zich in het land te vestigen. De president maakt zich sterk dat mijnbouw een belangrijke motor voor de Argentijnse economie kan zijn. ‘Mijnbouw kan een van de fundamenten van jobcreatie zijn. We kunnen mijnbouw in Argentinië uitbouwen met zorg voor het leefmilieu.’

Tijdens de meest recente verkiezingen in augustus scoorde Macri’s alliantie Cambiemos beter dan verwacht. Dat geeft hem de nodige ruggensteun om zijn economische U-turn verder uit te voeren. Ondertussen staat de lithiumsector sterker dan ooit in Argentinië. Door het nieuwe politieke klimaat en de relatief eenvoudige ontginningsmethode lijkt het land de ideale regio voor mijnbedrijven. Dat trekt een aantal nieuwe spelers aan die hopen een graantje mee te pikken van de lithiumgekte.

Op dit moment domineren vier bedrijven de lithiummarkt: samen hebben ze 88 procent van de wereldproductie in handen. Raf Custers is dan ook kritisch over de overlevingskansen van de nieuwe mijnbedrijven die hun weg naar Argentinië vinden. ‘De kleine junior mijnbedrijven die nu hun kans wagen, hopen de deposits in kaart te brengen en de lease dan aan een grote speler te kunnen verkopen. Maar dat is een zeer risicovolle onderneming.’

Complex chemisch proces

Planet Labs ( CC by-sa 4.0)

De lithiummijn in Salar de Olaroz. Door vertragingen in het productieproces werd 3000 ton minder lithium geproduceerd dan verwacht.

Daar komt ook bij dat lithium ontginnen een langzaam proces is. In Argentinië wordt het metaal gewonnen door het water onder de zoutvlakten in grote bassins te laten verdampen. ‘Dat chemische proces is erg complex en moeilijk op gang te brengen’, geeft Custers aan. ‘In elk zoutmeer heeft de pekel een andere samenstelling. Om lithium van de andere mineralen in het water te kunnen scheiden, moet je de eerst de pekel analyseren. De juiste methode verschilt van meer tot meer.’

Veel projecten in Latijns-Amerika lopen dan ook vertraging op. Kleine mijnbedrijven hebben niet de expertise om op grote schaal te produceren en ze zijn niet kapitaalkrachtig genoeg om een productie op lange termijn vol te houden.

Dat lithium niet altijd snelle winst opbrengt, toont ook het verhaal van het Australische Orocobre. Dat bedrijf startte begin 2017 met de productie van lithium in Argentinië, met het doel tegen juni 15.000 ton lithium te produceren. Doordat kou en onweer het productieproces vertraagden, werd uiteindelijk maar 11.862 ton geproduceerd.

Niet meer dan een zeepbel?

‘Projecten als deze zijn nefast voor de lokale gemeenschap, die op traditionele wijze zout wint in de meren.’

Is de huidige lithiumhype dan niet gewoon een zeepbel die op lange termijn weinig kan betekenen voor de Argentijnse economie? Het is een vraag die ook de Argentijnse bevolking zich stelt. ‘Het bewustzijn over de effecten van mijnbouw is de laatste jaren enorm gegroeid bij de Zuid-Amerikaanse bevolking’, geeft Custers aan. ‘Ook wereldwijd zien we een enorme toename in conflicten over mijnbouw. Mijnbedrijven geven als argument dat de zoutvlaktes in een dunbevolkt gebied liggen, maar projecten als deze zijn nefast voor de lokale gemeenschap, die op traditionele wijze zout wint in de meren. Daarnaast is het niet duidelijk waar de afvalstromen die overblijven als het lithium gedistilleerd is naartoe gaan.’

President Macri heeft al sinds zijn aantreden als president te kampen met grootschalig protest tegen zijn neoliberale bewind. Recent veroorzaakte het verdwijnen van mensenrechtenactivist Santiago Maldonado een nieuwe golf van protestbewegingen. Het stelt de verhoudingen in de Argentijnse maatschappij op scherp, nu Macri zijn neo-extractivistisch beleid verderzet.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.