11 september brengt stakingsrecht aan het wankelen

Vakbondsleiders vrezen dat president George W. Bush zal profiteren van de
wind die hij nog in de zeilen heeft sinds 11 september om alle grote
stakingsacties voortaan te verbieden omdat ze de nationale veiligheid in
gevaar brengen. Tot hiertoe werd om die reden alleen het stakingsrecht van
brandweerlui of werknemers in andere levensbelangrijke sectoren beperkt.

De driejaarlijkse heronderhandeling van de collectieve arbeidsovereenkomst
(cao) voor havenarbeiders aan de Amerikaanse Westkust is altijd een heikele
zaak, maar toch is het al van 1971 geleden dat het nog tot een algemene
staking lang heel de Westkust kwam. Toen begon het containervervoer op te
komen, waardoor het aantal dokwerkers aan de Westkust terugliep van meer dan
100.000 tot het huidige aantal van 10.500. Vandaag staat de Amerikaanse
dokwerkers voor een nieuwe revolutie. Binnen enkele jaren zal het werk op de
kades grotendeels automatisch verlopen. Veel dokwerkers zullen hun baan
verliezen, en mensen met andere vaardigheden zullen in kantoorgebouwen op
computerschermen zitten te turen om het laden en lossen te sturen. De havens
van Rotterdam en Singapore zijn nu al sterk in die richting geëvolueerd.

En toch houdt een andere vraag de dokwerkers - en alle andere vakbondsmensen
in de VS - nog sterker bezig: is de regering-Bush van plan het stakingsrecht
in te perken tegen de achtergrond van de gestegen bekommernis om nationale
veiligheid? Minister van Binnenlandse Zaken Tom Ridge en zijn collega van
Arbeid Elaine Chao hebben de betrokken vakbond, de International Longshore
and Warehouse Union (ILWU), laten weten dat de regering grote stakingen in
elk geval wil vermijden.

Ze zouden te kennen hebben gegeven dat president Bush de Taft-Hartley Act
zal inroepen als er toch een staking in de havens uitbreekt. Die wet
verplicht dokwerkers die het werk neerleggen toch nog 80 dagen verder te
werken. De regering zou de dokwerkersvakbond ook kunnen onderbrengen in een
andere categorie waar strengere regels van kracht zijn. Als de ILWU voortaan
onder de Railway Labour Act zou vallen in plaats van onder de National
Labour Relations Act, zou de regering aangekondigde stakingen kunnen
verhinderen en zelf een cao kunnen opleggen. Bush heeft dat drukkingsmiddel
al gebruikt om een sociaal conflict te ontmijnen bij Northwest Airlines.

Nog een manier voor de regering om de dokwerkersvakbond op de knieën te
krijgen, is de structuur die de vakbond heeft opgezet om langs de hele
Westkust gemeenschappelijk te onderhandelen, uit te roepen als een illegaal
monopolie. Sinds 1934 wordt er één enkele cao gesloten voor alle arbeiders
aan de Westkust. De gemeenschappelijke structuur geeft de vakbond een enorme
slagkracht - ze kan immers alle havens van de Westkust in één klap lam
leggen.

Eventueel kan Bush ook beslissen stakende dokwerkers te vervangen door
personeel van de marine. De ILWU had eerder van de regering gehoord dat een
dergelijke verregaande maatregel alleen in oorlogstijd zou worden overwogen.
Maar sinds de aanslagen van 11 september bevindt Amerika zich volgens de
regering in een oorlog van onbeperkte duur.

De ILWU moet niet alleen opboksen tegen de regering maar ook tegen de
Pacific Maritime Association (PMA) die de rederijen verenigt. Die PMA lijkt
niet van plan arbeiders die overbodig zijn geworden te herscholen en in
dienst te nemen voor nieuwe, steeds technischere taken. De werkgevers hopen
op die manier meer niet-gesyndiceerde werknemers te kunnen aantrekken. Eind
de jaren 60 was de PMA wel tot een akkoord gekomen met de ILWU over de
technologische evolutie die toen plaatsvond. De ILWU accepteerde het
banenverlies dat daarmee gepaard ging, en de rederijen gingen akkoord met de
aanwerving van vakbondsleden voor de nieuwe functies die onstonen. Na dertig
jaar is er aan die overeenstemming nu een einde gekomen, en dat maakt de
kans groot dat het tot een havenstaking komt.