65.000 Duitsers sterven door fijn stof

De Duitse Groenen zijn vastbesloten om luchtvervuiling terug te dringen. Een ingevoerde maatregel is de zogenaamde “Umweltzone” of milieuzone. Zo mogen in verschillende Duitse steden enkel voertuigen die voldoen aan bepaalde emissienormen de binnenstad nog in. ‘Ondanks knelpunten moeten we de zones blijven uitbreiden om te voorkomen dat er nog meer slachtoffers vallen’, benadrukt de milieuminister van de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen Johannes Remmel.

‘De meeste bezoekers verwachten een met industrie bezaaide omgeving zonder groen, maar het werkelijke Ruhrgebied is toch anders’, toont Norbert Czerwinski, fractieleider van de Groenen in Düsseldorf. Vanuit de 240 meter hoge panoramatoren aanschouwen we de hele omgeving. Czerwinski wijst aan welke gebieden sinds februari 2008 zijn omgevormd in een milieuzone om de uitstoot van fijn stof te reduceren. Bestuurders moeten hun wagen laten controleren en op basis van hun uitstoot krijgen ze een rode, gele of groene sticker. Op termijn zullen enkel voertuigen met een groene sticker in de zone mogen rijden. Momenteel is er een overgangsfase van kracht, enkel transportmiddelen zonder of met een rode sticker zijn verboden. Terug op de grond wordt duidelijk dat theorie en praktijk nog niet overeenkomen. Ook voorbij het verkeersbord dat de milieuzone inleidt, rijden er auto’s zonder vignet. ‘Wat wil je, de gemeenteambtenaren controleren niet eens’, zegt Czerwinski verontwaardigd.

Niets doen is asociaal

Groen! wil ook in Vlaanderen lage emissiezones en trok daarom naar Düsseldorf en vroeg MO* mee. Nochtans verliep de invoering van de zones er niet van een leien dakje. Verschillende lobbygroepen zoals de autovereniging ADAC en lokale handelaars protesteerden hevig. De maatregel treft vooral de lagere sociale klasse, aangezien zij onvoldoende middelen hebben om in een nieuwe, propere wagen te investeren, luidde het. Minister Remmel weerlegt dit argument: ‘De sociaal lagere klasse is net het grootste slachtoffer van de vervuiling. Zij wonen aan “hotspots” (drukke wegen en kruispunten waar veel auto’s passeren en veel fijn stof is), omdat de woonprijzen daar het laagst zijn. Zij ademen het meest fijn stof in en zullen dus het snelst ziek worden. Mijn droom is dat er op huizen rond hotspots bordjes komen: “Hier wonen is schadelijk voor de gezondheid”.’

‘De bevolking mobiliseren was een moeilijke opgave’, geeft Dirk Jansen van de Duitse Bond voor Milieu en Natuurbescherming toe. ‘Veel mensen redeneren: we zien geen fijn stof, dus het zal wel geen probleem zijn.’ Toch kregen de voorstanders van milieuzones steun van twee rapporten die de media haalden. Deze onderzoeken toonden zeer duidelijk de nadelige gevolgen voor de gezondheid aan. In Duitsland sterven er volgens Jansen jaarlijks 65.000 personen door blootstelling aan fijn stof. ‘Ik kan mij als minister ook leukere taken voorstellen dan milieuzones invoeren, maar het zou asociaal zijn om niets te doen voor deze zwakste groep’, zegt Remmel.

Het drukke verkeer in de stad is gebleven.

Industrie

Het merendeel van de inwoners is niet tegen de zone, maar vraagt zich af waarom enkel automobilisten inspanningen moeten leveren, terwijl de industrie nog steeds de grootste vervuiler is. ‘Inderdaad een terechte opmerking’, erkent Jansen. ‘Het zou belachelijk zijn om allerlei maatregelen te nemen om de emissie van het verkeer te laten dalen terwijl de industrie maar blijft uitstoten.’ Toch mag de invloed van het verkeer niet worden onderschat. De uitstoot van het verkeer komt bovenop de hoge waarde van fijn stof afkomstig van industrie. Het verkeer stoot net de hoeveelheid fijn stof uit die ervoor zorgt dat de maximum toegestane waarde wordt overschreden.

De directe omgeving, zoals de industrie in het Ruhrgebied, speelt een rol bij de hoogte van de uitstoot, maar er bestaat ook een wisselwerking met verder gelegen gebieden. Vlaanderen wijst Duitsland en specifieker het Ruhrgebied aan als oorzaak van de grote hoeveelheid fijn stof dat België vervuilt. Maar de Duitse Grünen nuanceren dit verhaal door erop te wijzen dat Vlaanderen net zo goed een heleboel fijn stof naar Duitsland exporteert.

Vrijheid om snel te rijden

De invoering van milieuzones werpt zijn vruchten af. In 2009 zakte het aantal dagen dat de maximale grens voor fijn stof in Düsseldorf werd overschreden met negentien. Maar het drukke verkeer in de stad is gebleven. Enkel vervuilende wagens zijn geweerd, maar de Duitsers blijven gehecht aan hun -schone- wagen. Zo kwamen er meer dieselwagens met roetfilters wat leidt tot minder fijn stof, maar meer stikstofdioxide. Een ander plan van Remmel, een snelheidsbeperking van honderd kilometer per uur op bepaalde autowegen, vindt voorlopig niet veel bijval. Duitsers zien een snelheidsbeperking als een inbreuk op hun vrijheid.

Daarnaast willen de Groenen het lappendeken van verschillende milieuzones dat nu bestaat in Noordrijn-Westfalen tegen 2013 met elkaar verbinden en zo één grote milieuzone vormen. De minister geeft toe dat er nog heel wat inspanningen zullen moeten worden geleverd en dat milieuzones niet het enige middel zijn om een gezonde, ecologische stad te krijgen. Toch heeft Düsseldorf al veel veranderingen ondergaan waar ook de Belgische Groenen van dromen. Naast milieuzones zijn er fietsbruggen, is er een ondergrondse snelweg met bovenop een groene promenade en zijn daktuintjes zeer populair.