7000 keer meer toxisch dan DDT

De meeste experts zijn het er over eens dat de oorzaak moet gezocht worden in een mix van uitbreidende bijenziektes en -parasieten, de klimaatverandering, het gebruik van pesticiden en het verdwijnen van habitats en voedselbronnen voor de bijen. Over het relatief belang van al die factoren bestaat echter onenigheid –heel wat studies spreken elkaar hierover tegen.

Milieubewegingen spitsen de discussie toe op het gebruik van neonicotinoiden, een groep van insecticiden die op tien jaar tijd een kwart van de wereldmarkt heeft veroverd. Dat die producten schadelijk zijn voor honingbijen staat buiten kijf (Imidacloprid, het belangrijkste neonicotinoide is 7000 keer meer toxisch voor de bij dan DDT). Maar het belang van die toxiciteit als oorzaak van de “verdwijnziekte” wordt door enkele onderzoeken in twijfel getrokken. Als reactie wijzen de milieubewegingen erop dat nogal wat van die onderzoeken meegefinancierd zijn door Bayer en andere grote pesticideproducenten.

Een eenduidig wetenschappelijk verband tussen het gebruik van neonicotinoiden en de verhoogde bijensterfte is er niet, maar er zijn wel sterke aanwijzingen in die richting. Enkele landen met een grote imkertraditie (Frankrijk, Duitsland, Slovenië en Italië) hebben daarom het gebruik van die insecticiden al aan banden gelegd. Een verbod op Europese schaal is er niet, het voorzorgsprincipe dat de EU gebruikt voor het weren van transgene gewassen wordt voor pesticiden voorlopig niet gehanteerd. Voor de EU –en ook voor de VS– blijven de neonicotinoiden onschuldig tot het tegendeel bewezen is.

Frappant is dat de grote pesticideproducenten zich een bijenvriendelijk imago proberen aan te meten. De Zwitserse agroreus Syngenta startte in 2010 met een proefproject in België rond het inzaaien van bloemenrijke zomen rond landbouwpercelen. BASF lanceerde in hetzelfde jaar een samenwerking met de Canadese imkerproductenproducent NOD om een nieuw product voor het bestrijden van de varroamijt in Europa te promoten. Die parasiet is sinds de jaren zeventig aan een wereldwijde opmars bezig en wordt gezien als een belangrijke oorzaak van de verzwakking van bijenvolken.