Aantal daklozen in Frankrijk in tien jaar bijna verdubbeld

Saint-Germain-des-Prés maakte honderd jaar geleden al naam als een buurt waar artiesten, intellectuelen en schrijvers rondhingen, veelal in nog steeds beroemde brasseries als Les Deux Magots en Café de Flore. Maar net zo oud als deze twee cafés is een kleine bistro aan Rue Clément, aan de buitenkant niet meer dan rode gevel, een stoffig raam en een dichte deur.

Welkom bij La Soupe Populaire, Parijs’ oudste gaarkeuken. Hier wordt sinds 1894 dagelijks voor ruim honderd man een gratis middagmaal geserveerd. Om tien uur ’s ochtends is het restaurant nog gesloten, maar binnen zijn de vrijwilligers de tafels al aan het dekken. De inrichting is eenvoudig; twee lange tafels met stoelen vullen de kleine ruimte. Achterin bevindt zich een eenvoudige keuken, maar wel met twee gigantische marmieten waarin soep pruttelt. Aan het aanrecht besmeert de kokkin een mand vol stokbroden en croissants. “We hebben ze gekregen van de bakker om de hoek, ze zijn erg lekker…maar binnen een uur wel allemaal op!”

Meeste daklozen zijn man

Vrijwilliger Fanny Lavigne zag het aantal bezoekers van La Soupe Populaire zienderogen stijgen. “Wij hebben altijd veel gasten gekend, maar de laatste paar jaren zit het hier dagelijks nokvol. Nog opvallender is misschien hun nationaliteit; vroeger kwamen hier vooral Fransen, nu zijn het veelal jongemannen uit Oostbloklanden. Het is hoe dan ook zeker dat het aantal daklozen in Frankrijk is gestegen.”

Volgens Samuel Coppens, directeur jongerenprogramma’s bij het Leger des Heils, is het aantal daklozen zelfs dramatisch veel gestegen. “Volgens de laatste cijfers is het aantal mensen zonder huisvesting in de afgelopen tien jaar bijna verdubbeld, van 85.000 naar 150.000. Vooral de grote steden van Frankrijk, Marseille, Lyon en Parijs kennen een sterke groei”.

Volgens gegevens van statistiekbureau INSEE bevinden zich de meeste daklozen in de regio van Parijs, en zijn het veelal volwassen mannen.

Crisis oorzaak stijging

Coppens noemt de crisis een van de grootste oorzaken van deze toename. “Er is voor weinig mensen werk, en voor mensen met sociale problemen nu nog minder. In Frankrijk wordt steeds minder in daklozen geïnvesteerd, zowel financieel als in de praktijk. We kennen een heel groot coördinatieprobleem. Bovendien zijn er nu zo veel daklozen, dat wij moeilijk kunnen bijhouden wie wel en niet een dak boven zijn hoofd heeft”.

Onder de daklozen bevindt zich een significant aantal migranten, hoewel volgens Coppens daar geen exacte cijfers over bestaan. “En je hebt natuurlijk veel illegalen die naar Frankrijk komen, soms met hele families, zoals Roma.”

‘Politiek? Je m’en fous!’

Het is elf uur ’s ochtends, en inmiddels heeft zich een groepje van twintig mensen verzameld voor de nog dichte deur van de gaarkeuken. Veel van hen spreken inderdaad geen Frans en opvallend: het zijn allemaal mannen.

Pascal Chauberd laat de brievenbusopening klepperen. “Allô? Is daar iemand?”. Fanny Lavigne opent de deur en deelt bonnetjes uit aan een groepje wachtenden. Pascal, 50 jaar, is er sinds twee maanden vaste klant. “We kennen moeilijke tijden.” Verzucht hij. “Vroeger vond ik her en der wel een klusje, maar nu mag ik al blij zijn met een sollicitatiegesprek”. Pascal kent een paar mensen in Parijs bij wie hij af en toe kan overnachten, maar meestal is hij genoodzaakt buiten te slapen. “Volgende week heb ik een gesprek bij de RATP (de Franse spoorwegmaatschappij, red.), hopelijk brengt met dat het einde van deze merde”.

Serge Henry Bodoné staat met moeite op van het stoepje voor La Soupe. Hij wordt liever clochard dan dakloos genoemd. “Ik kom hier al sinds 1992, zó goed is hun soep hier”. zegt hij met een tandeloze grijns.

Hoewel een aantal van hen een krant bij zich heeft, leert een rondje vragen dat politiek weinig leeft. Veel van hen mogen of willen niet stemmen. Boujnah Camaïs uit Nanterre wordt zelfs boos wanneer het woord politiek valt. “De politiek bestaat niet voor ons soort mensen, je m’en fous”.

Chauberd zegt de vorige keer op Nicolas Sarkozy te hebben gestemd, maar “die fout maak ik nooit meer”. Ironisch genoeg was het Sarkozy die tijdens zijn verkiezingscampagne vijf jaar geleden beloofde ‘binnen twee jaar iedereen van de straat te halen’.

Een socialere toekomst?

“Het is juist alleen maar erger geworden.” zegt Fanny Lavigne. “Er is ze van alles beloofd, maar daar is niets van terecht gekomen. Af en toe horen wij van een nieuw project voor huisvesting, maar dat gaat dan uiteindelijk niet door of het wordt binnen een jaar weer opgeheven. Dat is jammer”.

Over twee dagen zijn de Franse presidentsverkiezingen. Alle peilingen wijzen de socialistische kandidaat François Hollande aan als winnaar. Dit betekent na vijf jaar rechtse politiek onder Nicolas Sarkozy’s bewind een flinke zwaai naar links. Maar betekent een socialistische president een sociale oplossing? Coppens twijfelt: “Het Leger des Heils verbindt zijn naam niet aan de politiek, wij proberen met alle partijen samen te werken. Wie denkt aan linkse politiek denkt aan betere oplossingen voor minderheden, maar wij hebben hoe dan ook last van de crisis. We moeten nog maar eens zien wat de tijd en Hollande ons zullen brengen.”

Saskia Houttuin is freelance journaliste.