Aanval op vrouwenrechten in Iran blijft uit

Ahmadinejad werd in augustus vorig jaar president van Iran. Vrouwenactivisten vreesden het ergste, maar die angst bleek voorbarig. “Tot nu toe is het meegevallen”, zegt de advocate Shadi Sadr van het Vrouwencentrum, een niet-gouvernementele organisatie.

Achteruitgang is er wel, maar die blijft beperkt. “De belangrijkste kwestie die zich tot nu toe aandiende was dat Ahmadinejad wil dat vrouwen zich meer met hun gezin gaan bezighouden, terwijl de vorige regering onder Mohammad Khatami juist maatschappelijke deelname door vrouwen wilde bevorderen.”

De regering heeft de naam van het ‘Centrum voor Vrouwenparticipatie’ veranderd in ‘Centrum voor Vrouwen- en Gezinszaken’. Leden van de organisatie van Sadr zeggen ook dat Mohammed Hossein Saffar Harandi, de Iraanse minister van Cultuur en Islamitische Begeleiding, de vrouwelijke werknemers op zijn ministerie heeft opgeroepen om uiterlijk om zes uur ‘s avonds naar huis te gaan om tijd aan hun gezin te besteden.

Rafat Bayat, een van de twaalf vrouwen in het door conservatieven gedomineerde parlement, ontkent dat de regering vrouwen wil ontmoedigen te werken. “In nieuwe overheidsprogramma’s ligt de nadruk op het ondersteunen van vrouwen die buitenshuis werken, zodat de kinderen daar niet onder lijden. Het gaat niet om plannen om de maatschappelijke participatie van vrouwen terug te dringen.”

Het leek er de afgelopen tijd zelfs op dat Ahmadinejad bepaalde restricties wil versoepelen. Nadat de politie van Teheran dit voorjaar aankondigde harder te zullen optreden tegen vrouwen die zich niet volgens de islamitische normen kleden, zei Ahmadinejad dat hij geen reden zag de druk op vrouwen op te voeren.

Later pleitte hij ervoor om vrouwen, voor het eerst sinds de Islamitische Revolutie in 1979, weer toe te laten bij voetbalwedstrijden van mannen. Sinds 1979 mochten alleen buitenlandse vrouwen en enkele vrouwelijke ambtenaren, journalisten en atleten voetbalwedstrijden van mannen bijwonen.

Vier grootayatollahs waren tegen het besluit van Ahmadinejad, maar hij kwam pas terug op zijn plan nadat de belangrijkste geestelijke leider daarop had aangedrongen. Sommige activisten vermoeden dat Ahmadinejads zetten politiek gemotiveerd zijn en dat hij steun van vrouwen wil veroveren in een tijd dat zijn land onder zware internationale druk staat vanwege het nucleaire programma.

Maar zelfs als de regering in de toekomst de vrouwenrechten zou willen inperken, dan wacht haar een moeilijke taak, zeggen ze, omdat vrouwen zich tegenwoordig meer bewust zijn van hun mogelijkheden en rechten. De afgelopen jaren nam het aandeel van Iraanse vrouwen in het maatschappelijke leven steeds verder toe. Van alle universiteitsstudenten is momenteel 65 procent vrouw. Er zitten ook vrouwen in het parlement en in lokale besturen.

Vrouwen hebben echter nog steeds minder rechten dan mannen, zegt Faride Gheirat. Ze wijst erop dat vrouwen zich niet kandidaat mogen stellen voor het premierschap en dat ze het beroep van rechter niet mogen uitoefenen. Vrouwen hebben ook geen volledige voogdij meer over hun kinderen na een scheiding en ze krijgen een veel kleiner deel van de erfenis dan mannen.

“De maatschappelijke deelname van vrouwen is nu veel hoger dan vlak na de revolutie van 1979, zegt Gheirat, advocaat en lid van het bestuur van de Orde van Advocaten. “Maar de wetten zijn sindsdien nauwelijks veranderd. Vrouwen mogen nog steeds het land niet verlaten zonder toestemming van hun man. Het familierecht is erg vrouwonvriendelijk. Het recht op echtscheiding ligt nog steeds bij mannen. We proberen vrouwen te helpen door ze erop te wijzen dat ze in hun huwelijksaktes kunnen vastleggen dat scheiding onder bepaalde omstandigheden is toegestaan.”

Gheirat gelooft dat de islam en mensenrechten goed te verenigen zijn. Hervorming van de wet en een verlichte benadering van de islam, kunnen Iran volgens haar op de goede weg helpen. Critici van de ze benadering stellen echter hervorming van binnenuit niet effectief is. Zij passeren liever de overheid en wetgevende organen door hun zaak via de media en openbare bijeenkomsten te bepleiten.

Sommige vrouwen, zoals Sorur Mohebi, proberen een rolmodel te zijn voor andere vrouwen. Mohebi runt ‘s ochtends een kinderdagverblijf en ‘s middags een fastfood-restaurant in Teheran. “Ik zwem bewust tegen de stroom in, omdat ik niet geloof dat er verschil is tussen werkende mannen en vrouwen”, zegt de 38-jarige. “Maar onze maatschappij is erg patriarchaal. Puur omdat mannen fysiek sterker zijn, wordt bij verder gelijke kwalificaties voor een man gekozen”, zegt ze.

Andere vrouwen, zoals Roya Mohseni, vinden dat de status van vrouwen sinds de Islamitische Revolutie sterk verbeterd is. De 34-jarige is manager in een fabriek in Qom, een heilige stad die 128 kilometer ten zuidoosten van Teheran ligt.

“Voor de revolutie stelden vrouwen hier niets voor. Ze werden gezien als gebruiksvoorwerpen”, zegt Mohseni, die van top tot teen in een zwarte chador is gehuld. “Kijk maar eens naar satellietkanalen op tv en naar pornografische zenders. En naar hoe vrouwen worden afgebeeld in reclames. In de Verenigde Staten en Europa praten ze over democratie en het verbeteren van de positie van de vrouw”, zegt ze. “Maar in feite doen ze dat niet. Ik zeg niet dat de situatie hier ideaal is voor vrouwen, maar we zijn nu beter af dan voor de revolutie.” (JS/PD)