Abu Ghraib: het verhaal achter de foto’s (interview)

Uit de talloze interviews met het personeel van Abu Ghraib blijkt zonder enige twijfel dat de wreedheden werden getolereerd tot op het hoogste politieke niveau in Washington. Toch is in het hele schandaal geen enkele officier met een hogere rang dan sergeant de gevangenis ingevlogen.
Morris, die in 2004 een Oscar won voor zijn documentaire “The Fog of War”, over de voormalige Amerikaanse Defensieminister Robert McNamara, sprak in Brussel met IPS-correspondent David Cronin.
IPS: Waarom een film over Abu Ghraib ?
Errol Morris: Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in foto’s. Deze foto’s zijn enkele van de meest bekeken foto’s in de geschiedenis. Het valt me altijd op dat de beelden uit hun context worden gerukt en als propagandamateriaal worden gebruikt. Deze film vertelt het verhaal achter de foto’s, en van de mensen die ze hebben gemaakt.
Was het moeilijk om de mensen te overhalen om met jou te spreken ?
Het was inderdaad niet gemakkelijk de mensen te strikken voor een interview. Sommigen gingen naar de gevangenis, anderen waren bang dat ze iets zouden zeggen dat tegen hen zou worden gebruikt. Janis Karpinki, de brigadegeneraal die de leiding had over Abu Ghraib, was eigenlijk nog de gemakkelijkste. Ze had net een boek gepubliceerd en toerde door het land om lezingen te geven.
Wat opvalt is hoe naïef veel geïnterviewden zijn. Denkt u dat ze slecht waren voorbereid om een gevangenis te runnen in oorlogsgebied ?
Dat is bijna een understatement. Het gaat hier eigenlijk om kinderen. Lynndie England (een van de soldaten die door de krijgsraad werd veroordeeld, nvdr) was nauwelijks 20 jaar oud. Eigenlijk was heel het leger onderbemand en slecht uitgerust. De mensen waren niet in staat de opdracht uit te voeren die hen was toevertrouwd.
U sprak lang met Sabrina Harman, de militaire ‘specialiste’ die veel foto’s nam en zelf ook op enkele foto’s staat. Foto’s die de mensen erg hebben geschokt zijn die waarop Harman staat te lachen met haar duimen in de lucht.
Dat klopt. Het is interessant dat de mensen verontwaardigder zijn over haar lach dan over de misbruiken.
Harman zegt dat ze de foto’s heeft genomen om de misbruiken te documenteren. Denkt u dat dat haar echte beweegreden was ?
De centrale vraag van de film is: “Kunnen we haar geloven ?” Ik geef je mijn mening voor wat ze waard is. We denken graag in categorieën van pure schurken en echte helden. In het ware leven kom je die zelden tegen. Soms lijkt Harman harteloos, een andere keer geeft ze een blijk van medeleven. Ze is complex en dat maakt haar interessant.
In het begin van de film argumenteert u overtuigend dat Donald Rumsfeld, de toenmalige minister van Defensie, op de hoogte was van de misbruiken. Maar toch zijn er geen interviews met mensen uit de regering-Bush. Waarom ?
Er zijn genoeg mensen met kritiek op de regering-Bush. Ik wilde een ander verhaal vertellen, dat minder politiek maar misschien ook meer politiek is. Het gaat over mensen. Ik wil de kijkers confronteren met de vraag wat ze zelf zouden hebben gedaan in zo’n omgeving. Niet gemakkelijk op daarop te antwoorden.
Neemt u een positie in in de Amerikaanse presidentsverkiezingen ?
Ik zou graag een rol spelen. Ik geef al zes maanden geld voor de campagne van (de Democratische kandidaat) Barack Obama. Het is belangrijk dat hij wint in november.
Bent u er ongerust over dat hij inzake buitenlandse politiek, als het over Iran of Israël gaat bijvoorbeeld, soms als een havik uit de hoek kan komen.
Ik probeer de dagelijkse campagnepraktijk zoveel mogelijk te negeren. Dat is eigenlijk een soort nachtmerrie. Ik denk dat ik genoeg weet over Obama. Iemand heeft me het boek aangeraden dat hij schreef over zijn vader, Dreams from My Father. Het is een uitzonderlijk boek.
Kan de schade die Abu Ghraib aan het Amerikaanse imago heeft aangericht, ooit worden hersteld ?
Deze beelden hebben ons zelfbeeld vernietigd. De mensen wilden geloven dat we er democratie gingen brengen, tot ze de foto’s zagen. Ik weet niet of het ooit nog wordt als vroeger. Maar als Obama president wordt, is dat een stap in de goede richting. Ik hoop dat hij ons kan weghalen uit Irak en het land teruggeven aan de Irakezen. Hoelang het duurt om de schade te herstellen ? Daar heeft iedereen het raden naar.