Afghanistan: Kroniek van aangekondigde chaos

De basisstelling van het boek is dat er goede kansen waren in 2002-2003 om Afghanistan uit de vicieuze cirkels van geweld en oorlog te lichten en op weg te zetten naar echte sociale en economische ontwikkeling. Rashid zegt dat een overgroot deel van de bevolking blij was met de val van het taliban-regime en hoopte dat de internationale gemeenschap voor verandering zou zorgen -een stelling die bij zowat elk interview in Kaboel en Kandahar bevestigd werd.
De redenen waarom die hoopvolle mogelijkheden verspeeld werden en het land -en buurland Pakistan- in de wanhopige chaos van vandaag terechtgekomen zijn, zijn veelvuldig. In grote lijnen ziet Rashid twee clusters van verklaring.
Eén: de neoconservatieve ideologie van Rumsfeld, Wolfowitz, Cheney en andere cruciale beslissers in Washington. Die ideologie ging er van uit dat de VS de taak hadden om schurkenregimes uit de weg te ruimen, maar niet om de langdurige en kostelijke verantwoordelijkheid van natie-opbouw op te nemen.
Om de noodzakelijke orde in het “nieuwe” Afghanistan te verzekeren, deden ze een beroep op krijgsheren -waardoor de centrale staat niet in staat was te functioneren, de mensen vervreemd werden van Kaboel en de internationale gemeenschap én de Taliban een perfect propagandawapen in handen gespeeld kregen. De voornaamste reden waarom Afghanen in 1995 de komst van de Taliban verwelkomden, was immers om af te geraken van uitgerekend deze krijgsheren en hun brutale en egoïstische mores.
Twee: De obsessie van Washington met Irak. Rashid stelt, op basis van interviews en documenten, dat de VS de jacht op Al Qaeda kopstukken de facto opgaven in maart 2002. Toen werden Arabisch en Perzisch sprekende Special Operation Forces teruggetrokken uit Afghanistan om te trainen voor Irak en werden de spionagesatellieten geheroriënteerd van Afghanistan naar Irak. Gevolg: er werden géén bruikbare inlichtingen verzameld in de zuidelijke provincies Kandahar, Uruzgan, Helmand en Nimroz (waar de opstand nu het ergst is), en ook niet aan de andere kant van de grens in Quetta (waar de Taliban openlijk hun nieuwe hoofdkwartier vestigden).
Deze twee basisredenen worden versterkt en gecompliceerd door het feit dat de VS absoluut nood hadden aan generaal Musharraf in Pakistan om hun War on Terror verder te zetten. Musharraf op zijn beurt versterkte die afhankelijkheid door niét op te treden tegen de Taliban, al-Qaeda, Centraal-Aziatische militanten en de veertig Pakistaanse extremistische groepen die gemene zaak met hen maakten. De heropstanding van de taliban maakte hem nog onmisbaarder, en zag de Pakistaanse overheid in hen een instrument om de macht van de Noordelijke Alliantie in de nieuwe Afghaanse regering te beknotten -die NA wordt door Pakistan namelijk gezien als een veel te dichte bondgenoot van aartsvijand India.
Ahmed Rashid schuift echter niet àlle schuld van de chaos in de schoenen van de Verenigde Staten en hun bondgenoot Musharraf annex ISI. Ook de Afghaanse spelers in dit drama krijgen hun deel. Rashid hamert bijvoorbeeld op de verpletterende verantwoordelijkheid van de krijgsheren in de onderontwikkeling van hun land. Hij ntoont ook aan dat de internationale hulp niet of slecht gecoördineerd wordt en dat de Afghaanse overheid gebukt gaat onder een loden corruptie. (gg)
De dreiging van chaos door Ahmed Rashid is uitgegeven door Atlas. blzn. ISBN