"Afrika moet in de voetsporen van Maathai treden"

Maathai, die in 2004 als eerste Afrikaanse vrouw de Nobelprijs voor de Vrede kreeg, stierf op 25 september aan kanker. Ze was de oprichter van Green Belt Movement die herbebossing eerst in Kenia en daarna in veel andere Afrikaanse landen op de agenda zette.

De boomplantacties waarvoor Maathai zich sterk maakte moeten worden volgehouden “om de armsten der armsten te redden — zij zijn immers helemaal afhankelijk van het milieu en van natuurlijke hulpbronnen”, zegt Gaster Kawuubye Kiyingi, nationaal projectbeheerder van Tree Talk Plus. Dat is een netwerk dat de ontwikkeling en de duurzaamheid van de bosbouw in Oeganda probeert te bevorderen.

Bomen tegen armoede

Maathai zag in herbebossing niet alleen een manier om erosie en het verdwijnen van bosgebieden tegen te gaan, maar ook om de armoede te bestrijden. Als arme vrouwen geld krijgen om bomen te planten, kunnen ze later nog meer verdienen door brandhout te verkopen zonder dat daarvoor bossen moeten verdwijnen, was haar idee. Door de ontbossing stop te zetten, blijft ook de landbouw genoeg opleveren, doordat de waterhuishouding niet verstoord raakt en de teeltlaag niet wegspoelt.

Maathai deed veel meer dan alleen de herbebossing te bevorderen, zegt Kiyingi. Ze brak ook een lans voor kleinschalige economische activiteiten die mogelijk zijn als bossen duurzaam beheerd worden.

Sinds het ontstaan van de beweging in 1997 heeft de Green Belt Movement van Maathai zelf meer dan 30 miljoen bomen geplant in Afrika. Organisaties die haar voorbeeld volgden, hebben volgens de VN al meer dan 11 miljard bomen geplant.

Duurzame houtskool

Volgens Kiyingi moet Afrika verder werken in de geest van Maathai. “Afrika moet dringend de problemen aanpakken die zich stellen in verband met milieuwetgeving en het afdwingen ervan, milieubeheer en de handel in natuurlijke hulpbronnen. Ze vormen een kanker die het hart van ons leiderschap aantast, en dat is waar Maathai tegen streed.”

De massale productie van houtskool uit bomen die daar helemaal niet voor bedoeld zijn, legt bijvoorbeeld nog altijd een zware hypotheek op de Afrikaanse bossen. Daar kan maar verandering in komen als er duurzame houtskoolproductie op gang komt — of als meer Afrikanen op andere energiebronnen overstappen.

Daarnaast trad Maathai ook met succes op tegen machtige Afrikanen die vonden dat ze hun zin konden doen in beschermde gebieden. Zelfs de voormalige Keniaanse president Daniel arap Moi moest plannen voor een torengebouw in een park in Nairobi opbergen door een campagne van Maathai.

Meer onderzoek

Ook Jan Vandenabeele, de directeur van het Keniaanse herbebossingsbedrijf Better Globe Forestry Limited, denkt dat er nog altijd nood is aan burgerorganisaties die boomplantacties opzetten en die bomen ook duurzaam beheren. Als Afrika echt een groen continent wil worden, zullen er volgens hem ook meer investeringen nodig zijn in ecologisch onderzoek.

Volgens Vandenabeele is een land als Kenia wel goed op weg. “De nieuwe grondwet stelt heel duidelijk dat elk stuk landbouwgrond ten minste voor tien procent bebost moet zijn. Als dat uitgevoerd wordt, maken we droom van professor Maathai waar.”