Afrika wil link tussen besnijdenis en HIV blijven onderzoeken

De wetenschappelijke theorie voor het verband tussen aids en besnijdenis klinkt erg aannemelijk: bij besneden mannen zijn de witte bloedcellen (die fungeren als poort voor het hiv-virus) beschermd door een hoornlaag. Bovendien zou de binnenkant van de voorhuid veel meer weefsel met witte bloedcellen bevatten. Enkele plaatselijke onderzoeken over het verband tussen aids en besnijdenis leverden spectaculaire resultaten op. Besneden mannen hadden tot 50 procent minder kans om het HIV-virus op te lopen dan hun niet besneden collega’s.

Een veelbelovende hypothese - stel je voor dat aids gestuit kon worden door zoiets eenvoudigs als het verwijderen van de voorhuid. De praktijk wordt op vele plaatsen in de wereld immers al eeuwen toegepast.

Te mooi om waar te zijn, menen veel aids-specialisten. De eerste studie over het verband tussen aids en besnijdenis dateert al van tien jaar geleden, maar het is nog steeds niet duidelijk of dat verband sterk genoeg is om besnijdenis aan te bevelen als preventiemiddel tegen de overdracht van aids. De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) houdt zich ver van enige aanbeveling in die zin en laat de wetenschappers het onder mekaar uitvechten.

Het is allicht geen toeval dat het spoor erg druk wordt onderzocht door Afrikaanse wetenschappers; niet alleen is het zwarte continent het zwaarst getroffen, het is ook duidelijk dat de bestaande behandeling met aidsremmers voor veel arme landen voorlopig te duur en te ingewikkeld blijft om grote delen van de bevolking te bereiken.

De believers wijzen op het opmerkelijke verschil in infectiegraad tussen West- en Zuidelijk Afrika. Landen als Nigeria en Ghana, waar besnijdenis een gangbare praktijk is, hebben een lagere infectiegraad (respectievelijke vier en twee procent) dan bijvoorbeeld Namibië en Zimbabwe (20 en 26 procent), waar besnijdenis niet tot de cultuur behoort. Dat verschil is volgens sommige wetenschappers deels te verklaren door de culturele praktijk van de besnijdenis.

Volgens de non-believers is dat verschil uitsluitend te verklaren door andere factoren - en dat zijn er behoorlijk wat: het aanwezige risico, preventiegedrag, de mogelijkheid om je bloed te laten testen, seksuele mores, …. Het enige wat met zekerheid te zeggen valt, is dat vergelijken erg moeilijk is.

Shannon Hader, de directeur van het Centre for Disease Control and Prevention in Zimbabwe, vat de stand van het wetenschappelijke onderzoek als volgt samen: er zijn aanwijzingen dat besnijdenis het risico op besmetting vermindert, maar niet dat het de overdracht voorkomt. De beschikbare gegevens laten niet toe om te zeggen dat dit werkt als preventiemiddel. Daarom, zegt Hader, steunen wij geen beleidsaanbevelingen om besnijdenis te promoten als preventiemiddel. Het Rode Kruis van Zimbabwe neemt dezelfde afwachtende houding aan.

En wat als wetenschappelijk onderzoek aantoont dat besnijden voldoende helpt tegen aids? Het Harvard Aids-instituut voor HIV-onderzoek en Opvoeding in de Botswaanse stad Gaborone denkt dat het haalbaar is om besnijdenissen te promoten met campagnes. De instelling voerde onlangs een onderzoeksprogramma uit op negen locaties in Botswana dat de haalbaarheid van besnijdenissen onderzoekt. De conclusie: de meeste mensen waren bereid om kinderen en volwassenen te laten besnijden, op voorwaarde dat de ingreep gratis is en in een hospitaal gebeurt.