Afrikaanse landen ruziën over Nijlwater

Volgende maand is er een nieuwe gespreksronde, in Alexandrië (Egypte). Eind mei weigerde Egypte een overeenkomst te tekenen, omdat die geen garantie zou bieden voor een eerlijke verdeling van het Nijlwater.
Onder de twee Nijlverdragen die in 1929 en 1959 werden getekend, heeft Egypte recht op het gebruik van 55,5 miljard kubieke meter Nijlwater per jaar. “Dit oude recht van Egypte werd in het verdrag alleen genoemd in een postscriptum”, zegt Hani Raslan, hoofd van het departement voor Soedan en Nijllanden van het Al-Ahram Centrum voor Politieke en Strategische Studies in Cairo. “Het stond niet in de hoofdtekst, wat voor Egypte reden was niet akkoord te gaan.”
“Wie aan de Nijl komt, komt in Egypte aan de nationale veiligheid”, zegt Ayman Shebaana, politiek wetenschapper aan de Universiteit van Cairo. “Toen Ethiopië in de jaren zeventig van plan was Nijlprojecten te beginnen die het Egyptische watergebruik zouden beïnvloeden, dreigde de toenmalige president Anwar Sadat met oorlog.”

Koloniale tijd

De landen stroomopwaarts klagen dat de oudere overeenkomsten dateren uit de tijd waarin ze onder koloniale overheersing van Europese machthebbers stonden. Bij de afspraken die destijds gemaakt werden, is volgens hen onvoldoende rekening gehouden met hun rechten. Egypte deel de rivier de Nijl met acht andere landen: Burundi, de Democratische Republiek Congo (CRC), Ethiopië, Kenia, Rwanda, Soedan, Tanzania en Oeganda.
“De overeenkomsten uit 1929 en 1959 werden getekend voordat die landen onafhankelijk werden. Zij willen graag dat het verdrag vernieuwd wordt”, zegt Raslan.
De Nijlstaten proberen al sinds 1997 een nieuw verdrag over het delen van het Nijlwater te bereiken. In 2007 werd een concept-raamwerkverdrag opgesteld. De slotovereenkomst laat nog steeds op zich wachten. Gesprekken in de Congolese hoofdstad Kinshasa liepen vorige maand vast op drie voor Egypte belangrijke punten: erkenning door alle partijen dat Egypte jaarlijks recht heeft op 55,5 miljard kubieke meter Nijlwater, dat er stroomopwaarts geen grote projecten worden uitgevoerd zonder toestemming van Egypte en dat aanpassingen van de huidige verdragen alleen doorgang vinden als ze unaniem worden goedgekeurd.
De andere landen verwerpen die voorwaarden. Zij beschuldigen Egypte van het handhaven van een oneerlijk monopolie op het Nijlwater dat dateert uit de koloniale tijd. De Nijl heeft volgens hen genoeg water om te voorzien in de behoeften van alle betrokken partijen.

Bevolkingsgroei

Raslan verdedigt de Egyptische eisen. Het land is vanouds afhankelijk van de rivier, zegt hij. “Egypte is het enige land dat voor de watervoorziening vrijwel volledig afhankelijk is van de Nijl. De landen stroomopwaarts hebben ook andere bronnen tot hun beschikking, inclusief overvloedige regenval. Congo heeft bijvoorbeeld de Congorivier, die meer dan twee keer zoveel water produceert als de Nijl.”
De Nijl is goed voor meer dan 95 procent van het huidige Egyptische waterverbruik, zegt Shebaana van de Universiteit van Cairo. “Sommige landen stroomopwaarts zijn maar voor 5 procent van de Nijl afhankelijk voor hun algehele watervoorziening.”
Dreigende watertekorten in de toekomst dragen bij aan de huiver van Egypte om de oude rechten uit handen te geven. Het waterverbruik per hoofd van de bevolking ligt in Egypte tussen 750 en 800 kubieke meter. Het internationale gemiddelde is 1.000 kubieke meter.
Egypte, dat momenteel tachtig miljoen inwoners telt, heeft te maken met een snelle bevolkingsgroei. Volgens officiële cijfers steeg het waterverbruik in Egypte tussen 1997 en 2000 van 64 miljard kubieke meter tot 72 miljoen kubieke meter. Die toename houdt direct verband met de bevolkingsgroei.
De Nijl stroomt vanuit de belangrijkste bron in het Grote Merengebied in Centraal-Afrika, meer dan 6.500 kilometer naar Egypte in het noorden. Daar mondt de rivier via de Nijldelta uit in de Middellandse Zee.