Afscheid van allochtonen

In de dood zijn we allen gelijk, zegt de volkswijsheid. In rouwen en rituelen is dat zeker niet het geval. Ook in het hiernamaals vinden moslims geen “modus vivendi” met de Belgische maatschappij waarin ze geleefd hebben.
Tram twaalf kreunt en knarst met tegenzin door de Antwerpse Seefhoek. De stoepen zijn bevolkt door voornamelijk Turken maar ook door groepjes Afrikanen en Aziaten. De Sint-Amanduskerk, midden in de wijk, staat er met de dag onwenniger bij in het straatbeeld. In de schaduw van de toren leidt Titte Marchang een begrafenisonderneming die zijn overgrootvader -‘op vraag van de pastoor’- begon. Marchang begeleidt met geroutineerde compassie het verdriet en de stoffelijke resten van de overledenen tot aan het kerkhof. Maar met de overleden moslims van de wijk eindigt Marchangs taak niet op een dodenakker maar aan het vliegtuig naar Tanger of Istanbul. Allen worden ze in hun geboorteland of in de heimat van hun ouders en grootouders begraven. Voor Marchang betekent dat veel praktisch werk. Hij somt op: ‘Zorgen voor een overlijdensattest van de dokter en een bewijs van niet-besmettingsgevaar, het opbaren van de overledene in een zinken én een houten kist met daaroverheen een jutezak, de verzegeling door de politie, een toestemming vragen aan het consulaat en het boeken van de vlucht naar het land van herkomst.’ Voor de nabestaanden kost dit bovenop het verdriet ongeveer honderdduizend Belgische franken, al zijn vele moslims hiervoor verzekerd bij een bank of bij de Marokkaanse staat. Jaarlijks betaalt een gezin, ongeacht het aantal kinderen, hiervoor 2500 frank. ‘Voor wie niet verzekerd is, organiseren zij een omhaling en altijd wordt het nodige geld verzameld,’ aldus Marchang.

Perk P

Op deze gang van zaken voor moslimdoden zijn er haast geen uitzonderingen. Dat valt ook op bij een bezoek aan de beroemde begraafplaats Schoonselhof in Hoboken. Pierre De Herdt, hoofd van de personeelsdienst, troont mij mee naar het perk P waar moslims begraven worden. Net voorbij de ereperken voor kunstenaars en politici van de Sinjorenstad, wijzen een dertigtal graven de richting van Mekka aan. Maar ook hier kost de dood moslims veel geld. Waar andere Antwerpenaren gratis van tien jaar “eeuwige rust” genieten, betalen islamitische nabestaanden 30.320 frank voor een concessie van vijfentwintig jaar. ‘Gratis kan ook, maar dan moeten zij wel in de gewone lijn begraven worden’, merkt De Herdt droogjes op. Daar is evenwel geen denken aan voor wie zich aan de koran houdt: de doden moeten met het hoofd in de richting van Mekka wachten op de wederopstanding. De Antwerpse concessie geldt -als tegemoetkoming?- voor twee personen. Maar ook dat vloekt met de koranvoorschriften. Een graf deel je met niemand, zelfs niet met je man of vrouw.

Het perk P kwam er pas na heel wat politiek getouwtrek in de Antwerpse gemeenteraad. Het oudste graf van het perk, dat van een Indonesisch man, dateert van mei 1995. Verderop rust nog een Nigeriaan. En enkele jongere mannen met voor mij Turks ogende namen. Bewijzen deze weinige graven hoe pover het staat met de integratie, zoals mijn gids insinueert? ‘Neen’, zegt Antwerps gemeenteraadslid Fatima Bali, ‘voor ons geloof moet je de doden met rust laten. Cremeren en zelfs het uitvoeren van een autopsie is uit den boze. Maar het is ook ongehoord dat iemands graf na vijfentwintig jaar zou worden geruimd.’ Vandaar dat de Antwerpse concessieregeling voor moslims geen oplossing biedt. Van een eigen begraafplaats -zoals voor de Belgische en Nederlandse joden in het Nederlandse Putte- is voor moslims nog geen sprake. In Robbermont, nabij Luik, worden wel meer moslims -vaak doodgeboren of jonggestorven baby’s- voor 8000 frank begraven op een verwaarloosd stuk grond. En waar wil Fatima Bali begraven worden? ‘Het heeft niets met de geboortegrond of met integratie te maken, maar later wil ik bij mijn moeder liggen. In Marokko.’

Huilen is zonde

Van allochtone uitvaarten, een sterke trend in Nederland, is dus bij ons voorlopig niets te merken. De Belgische uitvaartondernemers organiseren voorlopig alleen de repatriëring van de overledenen. Maar ook vanuit allochtone hoek komen er nauwelijks pleidooien om hier begraven te worden. Verzekerings- en luchtvaartmaatschappijen nemen begrijpelijkerwijze niet het voortouw. De Antwerpse Unie van Moskeeën en Islamitische Verenigingen, UMIVA, probeert wel al enkele jaren een eigen, Belgische moslimbegraafplaats op de agenda te krijgen. De jongste maanden krijgt UMIVA wind in de rug doordat in Charleroi een islamitische begrafenisonderneming werd opgericht.

Belgische moslims vragen steeds meer om vereenvoudiging van de veelvuldige en soms ingewikkelde koranvoorschriften bij het overlijden, begraven en rouwen. Fatima Bali: ‘Wij hebben behoefte aan een nieuw draaiboek voor de rouwtijd. Verschillende rituelen zijn enkel denkbaar in Marokko. Een vriendin van mij belandde met een zenuwinzinking in de kliniek nadat haar man hier overleden was. Niet de dood van haar man was de oorzaak, maar de verplichtingen tegenover familie en vrienden nadien. Dagenlang weeklagen en voor iedereen eten klaarmaken, is te doen in een Berberdorp maar niet in België.’

Said Mdaouchi, coördinator van UMIVA, verduidelijkt dat het vooral de Belgische imams zijn die zelf op vereenvoudiging aansturen, maar dat zij daarbij veel tegenstand ondervinden van het volksgeloof. Mdaouchi: ‘Heel de aarde is van God, wáár je begraven wordt, doet er niet echt toe. Imams proberen mensen te overtuigen dat al die omslachtige tradities zelfs in de Marokkaanse bergen sterk teruglopen.’

Het zal wellicht nog de tijd van enkele concessies duren vooraleer er op en over de drempel van het hiernamaals iets ten gronde verandert. Niet alleen de praktische regelingen maar ook de gevoelens bij moslims zijn in dit Belgische ondermaanse nog te onbekend en kunnen dus rekenen op heel wat onbegrip en achterdocht. Begrafenisondernemer Titte Marchang verwondert zich erover dat rouwende moslims ‘niet zo emotioneel zijn’ en dat zij er bij dode kinderen ‘vlotter overheen komen’. Islamleraar Mohamed El Massoudi verbaast zich in gelijke mate over zoveel onbegrip: ‘Sterven is maar de overgang naar een ander leven. Hard huilen is niet alleen een zonde, het berokkent de gestorvene ook schade.’ Volgens de overlevering worden precies daarom vrouwen -echtgenoten of dochters van de overledene- geweerd bij de begrafenis. De dood is de wil van Allah. Bidden, lezen uit de koran en het geven van aalmoezen, zijn belangrijker dan tranen. Zo luiden de voorschriften. Alleen Allah hoeft het werkelijk gevoelde verdriet te kennen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.