Afvalbergen maken Oost-Europeanen ziek

“Vooral op het platteland is sluikstorten een ernstig probleem”, zegt Lucian Ionescu van het Regionale Milieucentrum voor Centraal- en Oost-Europa (REC) in Boekarest. “Mensen zijn zich niet bewust van recyclage of afvalverwerking, een erfenis uit het communistische verleden. Sluikstorten leidt tot ernstige risico’s, maar ook sommige legale storten zijn gevaarlijk.”

Slecht rapport

Nieuwe cijfers van Eurostat, het Europese bureau voor statistiek, maken het probleem glashelder. Gemiddeld wordt in Europa 21 procent van het gemeentelijk afval gerecycleerd, maar de cijfers in Oost-Europa liggen daar ver onder. Bulgarije recycleerde de voorbije jaren vrijwel niets, Romenië 1 procent, Tsjechië 2 procent en Litouwen en Slovakije 3 procent.
In Bulgarije komt 100 procent van het afval op een stortplaats terecht, in Romenië 99 procent. Die afvalstorten zijn oud en slecht uitgerust en vervuilen de grond en het grondwater, zeggen milieuverenigingen.
In Bulgarije voeren omwonenden van het Suhodolstort in Sofia actie omdat ze zich zorgen maken over hun gezondheid. De stank maakt de omgeving van de site onleefbaar. Het rottende afval produceert ook veel methaan, een explosief gas dat ook een krachtig broeikasgas is.

Wetgeving

“De wetgeving hinkt achterop in Oost-Europa”, zegt Ivo Kropacek van Earth in Tsjechië. “Er is bijvoorbeeld te weinig nadruk op de verantwoordelijkheid van de degene die het afval produceert. Afvalproducenten als bedrijven moeten gedwongen worden hun afvalstromen beheersbaar te maken, bijvoorbeeld door recycleerbare materialen te gebruiken.”
Een ander probleem is dat organisch afval nauwelijks gescheiden wordt van ander afval, zegt Kropacek. In het Westen is die scheiding er wel, en de recyclagepercentages liggen daardoor veel hoger. De regeringen in Oost-Europa moeten meer doen om die scheiding erdoor te drukken, en er zijn sensibiliseringscampagnes nodig om het bewustzijn bij de huishoudens aan te zwengelen rond recyclage en thuiscompostering.
In veel gemeenten en regio’s is er bovendien een gebrek aan middelen voor afvalophaling en verwerking, vooral op het platteland. Volgens Cepta, een vereniging die opkomt voor duurzame ecologische praktijken in Slovakije, verliezen gemeenten vaak geld met ophaling voor recyclage, die tot vier keer duurder is. Cepta pleit voor overheidssubsidies om de lokale besturen aan te moedigen.

EU

Als lidstaten van de Europese Unie moeten de landen bepaalde standaarden halen die Europa oplegt. De Europese Commissie wil het percentage gerecycleerd afval omhoog trekken, maar verschillende Oost-Europese staten lopen nu al ver achter op de EU-normen. Zowel Bulgarije als Slovakije riskeren daarvoor een klacht van de Europese Commissie.
“Oost-Europese regeringen voeren aan dat ze hun economieën moeten laten groeien en dat ze geen wetgeving kunnen introduceren die die groei kan afremmen”, zegt Kropacek. “Maar economieën kunnen ook op een groene manier groeien. We hebben politici nodig die ons betere wetten geven.”