Algemene staking in Ecuador

Een informant in Ecuador, die de gewoonte heeft lange epistels op te sturen over de situatie in dit Andesland, zendt ons op de vooravond van de nationale staking van 10 en 11 maart één enkel zinnetje: ‘Nu houden we toch even onze adem in.’ Heel het land ligt lam. De openbare scholen hebben al meer dan een maand hun deuren gesloten omdat de -onderbetaalde- onderwijzers in drie maanden geen loon hebben gezien. Inheemse organisaties blokkeren alle toegangswegen tot de steden, waardoor de voedselbevoorrading in de steden in het gedrang komt. Studenten leveren een veldslag met de politie. In ziekenhuizen schorten de gezondheidswerkers de actie enkel op voor noodgevallen. Piloten en reizigers geraken niet op de luchthaven omdat de taxichauffeurs de hoofdstad barricaderen uit protest tegen de forse verhoging van de benzineprijs . Alleen te voet en per fiets kunnen de Ecuadoranen zich nog bewegen. Onlangs werd bovendien het linkse parlementslid Jaime Hurtado vermoord. Zijn strijd tegen de corruptie en tegen de plannen om in de haven van Mant een Noord-Amerikaanse militaire basis te installeren, is daar wellicht niet vreemd aan. Alles wijst erop dat het om een staatsmisdaad gaat. Kort daarvoor werd ook de vakbondsleider Saul Cañar om het leven gebracht. Sommigen vrezen dat deze aanslagen deel uitmaken van een strategie om leiders van volksbewegingen uit te schakelen. Kortom, in het anders zo rustige Ecuador, is de spanning te snijden.

In de regen én de drup

Ecuador maakt de diepste economische crisis mee uit de geschiedenis van de republiek, erger dan in de jaren dertig. Het land staat aan de rand van het failliet. De ene bank na de andere gaat over kop. Nochtans is Ecuador potentieel een rijk land: het heeft landbouwproducten bij de vleet, exporteert petroleum, heeft één van de visrijkste kusten ter wereld, bezit goud- en zilvermijnen. Al die godgegeven weelde brengt echter geen soelaas. De deficitaire erfenis van vorige regeringen is zeker voor een groot deel verantwoordelijk voor het huidige debâcle. De bananenrepubliek kende bovendien reusachtige tegenslagen in 1998 toen het natuurfenomeen El Niño grote delen van de kust en plantages vernietigde. Voor datzelfde jaar had de regering gerekend op 16 dollar voor een vat petroleum, maar dat bleek uiteindelijk slechts de helft op te brengen. De bodem van de staatskas werd angstwekkend snel zichtbaar. De buitenlandse schuld liep op tot 16 miljard dollar, de inflatie was met 45% de hoogste van Latijns-Amerika en voor het eerst sinds jaren was de handelsbalans negatief.

Midden februari kreeg de Ecuadoraanse wisselmarkt dan een speculatiegolf over zich heen, waardoor de munt op één etmaal kelderde van 7.500 naar 18.000 sucre voor een dollar. Omdat de kleine spaarders vreesden dat de munt nog verder zou devaluaren, ontstonden ellenlange files aan de banken om het spaargeld massaal af te halen. Door liquiditeitsproblemen kwamen grote banken in ernstige ademnood en moest de regering van president Jamil Mahuad een groot deel van de monetaire reserve uitputten om een totale ineenstorting van de financiële sector tegen te gaan.

Onder druk van het IMF had de regering eerder dit jaar al structurele aanpassingsmaatregelen genomen, om de staatsuitgaven te verminderen en nieuwe inkomsten te innen. Voor een bevolking die al voor meer dan de helft onder de armoedegrens leeft, waren de extra belastingen en de prijsverhogingen van brandstoffen, telefoon, water en elektriciteit een zware klap. Alle prijzen gingen de hoogte in, terwijl de salarissen geblokkeerd blijven.

Vuur aan de lont

De syndicaten, inheemse organisaties en sociale bewegingen hadden opgeroepen tot een nationale staking op 10 en 11 maart. De regering wou deze mobilisatie doorbreken door de noodtoestand af te kondigen, grondwettelijke vrijheden in te trekken en het land praktisch onder militair bestuur te plaatsen. Wie op dat moment als toerist in Ecuador vertoefde, heeft niet veel van de ‘Parel van de Andes’ gezien. Na twee woelige dagen, waarbij de voorraad traangas van de ordetroepen zonder veel reserves werd aangesproken om ‘de rust te herstellen’, kondigde president Mahuad een TV-toespraak aan. Iedereen had een mildering van de maatregelen verwacht, maar Mahuad kondigde nieuwe belastingen aan, een verdubbeling van de benzineprijs, nog minder uitgaven voor onderwijs en gezondheidszorg. Dat was de vonk die het sociale buskruit defintief deed ontploffen. Nog meer radikale sociale agitatie zette heel het land een week lang in vuur en vlam. Doordat alle banken een week lang hun deuren moesten sluiten, liepen de economische verliezen in de miljoenen dollars. Indianen bleven de wegen in de Sierra blokkeren en weigerden hun producten naar de markt te brengen. Bananen, vis, bloemen en andere exportproducten lagen te rotten, de melkproductie werd in rivieren gestort. Door de voedselschaarste in de grootsteden ontstonden woekerprijzen. Arbeiders uit de petroleum- en elektriciteitssector dreigden ermee de olieproductie en stroomvoorziening af te snijden.

Zwakke positie

Inmiddels geeft iedereen een ander de schuld voor de sociale onrust. De politici van de regeringspartijen Democracia Popular (DP, partij van Mahuad) en Partido Social Cristiano (PSC, de conservatieve partij die de belangen behartigt van grootgrondbezitters, bankiers, industriëlen en exporteurs), vliegen elkaar in de haren. Binnen de DP ontstond een meer gematigde kern die zich wil distantiëren van het strak neoliberale beleid, zeker nu de centrumlinkse partijen oproepen tot een ruime dialoog tussen politici, economisch-financiële groepen, vakbonden en sociale bewegingen. Midden maart begint de DP gesprekken met de oppositie om na te gaan of er een nieuwe meerderheid gevormd kan worden. De PSC, de grootste partij, wordt buitenspel gezet en er ontstaat een merkwaardige alliantie van DP met centrumlinkse partijen (ID, Nuevo Pais Pachakutik, PSE) en de Conservatieve Partij. Door deze nipte, kwetsbare meerderheid, kunnen de asociale economische maatregelen teruggeschroefd worden en neemt de sociale spanning af.

Het blijft de vraag of de crisis daarmee bezworen is. De schuldenlast en het fiscale deficit blijven. De komende weken zal duidelijk worden of de nieuwe parlementaire meerderheid stand houdt, of zij erin zal slagen een rechtvaardige belastinghervorming door te voeren. Hoe zal de wisselkoers reageren, welk effect zullen de prijsverhogingen hebben op de levensstandaard van de man en vrouw in de straat. En bovenal, hoe zal het Internationaal Monetair Fonds reageren? Het IMF weet maar al te goed in welke zwakke positie Ecuador aan de komende onderhandelingen over een herschikking van de buitenlandse schuld begint. Want, zelfs als Ecuador geen nieuwe schulden meer maakt en er jaarlijks 200 miljoen dollar bijkomende staatsinkomsten zouden zijn, dan nog heeft Ecuador 150 jaar nodig om zijn schulden af te betalen.