'Alle voorwaarden voor oorlog zijn vervuild'

KRUITVAT: Uganda (Kampala)
IN CONFLICT SINDS: 1986
STRIJDENDE PARTIJEN: regeringsleger UPDF, Lord Resistance Army (LRA), gewapende privé-milities en rebellenbewegingen
INZET: een meerpartijensysteem, gelijke behandeling van alle regio’s, strijd met rebellen.

‘Uganda zit met een probleem maar niemand durft erover te praten’, zegt onderzoeker Koen Vlassenroot van de Vakgroep Derde Wereld van de Universiteit Gent. Vlassenroot, die de explosieve situatie in Uganda op de voet volgt, stelt vast dat er algemene ontevredenheid heerst in alle sectoren van de Ugandese samenleving. ‘President Yoweri Museveni, die in 1986 aan de macht kwam, heeft wel gezorgd voor economische groei, maar die is niet overal vertaald in sociale vooruitgang.’ De meeste economische activiteiten in Uganda zijn geconcentreerd rond hoofdstad Kampala en in het zuidwesten. De andere regio’s zijn sociaal achtergesteld. ‘De oppositie schreeuwt om de invoering van het meerpartijensysteem, maar daar heeft Museveni geen oor naar. Bovendien pikt de Ugandese bevolking het niet langer dat de president er niet in slaagt de oorlog in het noorden op te lossen.’
Al meer dan tien jaar bestookt het Lord Resistance Army (LRA) van Joseph Kony Uganda vanuit buurland Soedan. Vlassenroot: ‘Het is een heel vuile oorlog. Het LRA zet kindsoldaten in, maar ook het Ugandese regeringsleger gaat regelmatig zijn boekje te buiten. Mensenrechtenschendingen zijn geen uitzondering.’ In de zomer van vorig jaar is Uganda gestart met de operatie Iron Fist: het regeringsleger kreeg de toestemming om op Soedanees grondgebied het LRA aan te vallen. ‘Maar er heerst corruptie onder de militairen, die via wapentrafiek munt slaan uit het conflict, en het ontbreekt hen aan inzet, zodat het regeringsleger er niet in slaagt het LRA te verslaan. Het geweld is alleen maar toegenomen.’
‘Verschillende signalen wijzen erop dat het regime zich in de hoek gedreven voelt.’, aldus Vlassenroot. ‘De inval op de redactie van de onafhankelijke krant The Monitor zegt bijvoorbeeld veel over de persvrijheid in Uganda. Een nieuwe wet, die is ingevoerd in het kader van de strijd tegen terrorisme, is het ideale middel om opposanten te intimideren of laten verdwijnen. Dat zijn tekens aan de wand. Na een steile opgang van de regering en een lange periode van stagnatie kondigt zich nu de val aan.’
Oppositiekandidaat Kizza Besigye, een voormalig guerrillaleider die nog zij aan zij met Museveni heeft gevochten, vertolkt de frustraties van een deel van de Ugandese bevolking. Na de presidentsverkiezingen van 2001 vluchtte hij uit veiligheidsoverwegingen naar Zuid-Afrika. Besigye, die in het noorden 86 procent van de stemmen haalde, zou nu vanuit het buitenland een aanval tegen de Ugandese regering voorbereiden. ‘De voorwaarden voor gewapende rebellie in Uganda zijn vervuld want onze rechten en vrijheden worden met geweld geschonden’, schreef Besigye eind vorig jaar in een opiniestuk in The Monitor. ‘Al betekent dit niet dat oorlog de enige oplossing is en dat er geen andere uitwegen meer zijn.’
Vlassenroot: ‘Rwanda steunt de Ugandese oppositiekrachten en in Congo worden milities bewapend. Als die Uganda binnenvallen en Besigye nog militairen van het regeringsleger kan mobiliseren, gaan de poppen aan het dansen.’