'Amal' Symbool van hoop voor honderden vrouwen

Het is drie uur ‘s middags en de zon brandt genadeloos op het gegroefde gezicht van Neza, de oudste medewerkster van de coöperatieve vereniging. De tachtigjarige Berbervrouw blijft niettemin onverstoorbaar de geroutineerde beweging herhalen die in deze streek van generatie op generatie wordt doorgegeven: het splijten van de harde schil van de argaanvrucht. De vrijgekomen pitten worden vervolgens geroosterd en fijngeperst en uit de brij filteren de vrouwen dan de kostbare argaanolie. Die zou unieke eigenschappen bezitten zoals het tegengaan van de veroudering van de huid.


Hoop
De coöperatieve vereniging Amal – Arabisch voor ‘hoop’ – in Tamanar heeft zijn naam niet gestolen. Het bedrijfje groeide op amper twee jaar tijd uit tot een belangrijke economische bedrijvigheid in de regio – naast het toerisme. Het winnen van argaanolie werd een winstgevende bezigheid. De Amal-coöperatie draaide het voorbije jaar een omzet van 90.000 euro, en dat in een streek waar vier op de vijf volwassenen werkloos is en drie vierden van de bevolking niet kan lezen of schrijven. Deze Marokkaanse successtory is des te merkwaardiger omdat de coöperatie volledig in handen is van lokale Berbervrouwen.
De argaanolie heeft voor de bevolking van Tamanar van oudsher een bijzondere waarde. Door het hoge vitamine E-gehalte heeft de olie een weldoend effect op de huid. Ook in de voeding zouden een paar druppeltjes argaanolie per dag volstaan om de cholesterolspiegel in evenwicht te houden. Verder staat de argaanolie wegens zijn fijne notenaroma bekend als een delicatesse voor de toebereiding van levensmiddelen, bijvoorbeeld voor sla en als bestanddeel van de zoete lekkernij amlou, een stroop uit amandelen, honing en argaanolie.


Boom als werelderfgoed
De productie en de verkoop van argaanolie is één van de weinige activiteiten die geld opbrengt in de droge delen van de Souss-regio in het zuidwesten van Marokko. Wegens het uiterst tijdrovende en moeizame productieproces – het winnen van één liter argaanolie neemt al gauw twintig uren in beslag – dreigde deze traditie, samen met de argaanbomen, voorgoed te verdwijnen. Dankzij de inspanningen van de jonge wetenschapster Zoubida Charrouf van de universiteit van Rabat kon dit eeuwenoude ambacht worden gered. Zij sloeg alarm toen als gevolg van overbegrazing steeds meer argaanbomen verdwenen. De blaadjes en de jonge stekjes van deze boomsoort, die een levensduur van 150 tot 200 jaar heeft, vormen namelijk een geliefkoosde lekkernij voor de geiten. Reeds een derde van het totale bestand aan argaanbomen ging in de voorbije eeuw door overbegrazing verloren. Een onheilspellende vaststelling, temeer omdat deze boom door zijn stevige wortels een onschatbaar wapen is in de strijd tegen de verwoestijning. Omdat de argaanboom uniek is – hij komt enkel voor in het zuiden van Marokko – zou het verdwijnen ervan jammer zijn voor de biodiversiteit op aarde. In 1999 nam de UNESCO, de VN-instelling voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur, het besluit de argaanboom als ‘werelderfgoed’ te erkennen.


Women power
De jonge, goedlachse Amina Edelcardi is voorzitster van de coöperatieve vereniging Amal. Vandaag werken een vijftigtal vrouwen in het hoofdgebouw, uit plaatsgebrek doet Amal ook een beroep op een honderdtal thuiswerkende vrouwen. Alle beslissingen nemen de vrouwen bij consensus tijdens vergaderingen waarbij iedereen haar zegje kan doen. Ze houden in het bijzonder rekening met de mening van oudere vrouwen, die beschikken immers over de meeste ervaring.
Amal is het resultaat van de wil en het doorzettingsvermogen van enkele tientallen vrouwen, women power in de ware zin van het woord. Zoubida Charrouf kwam een paar jaar geleden op het idee om de ontginning van de argaanboom in Marokko nieuw leven in te blazen. De jonge biologe had op dat moment al een paar jaar wetenschappelijk onderzoek verricht naar de effecten van argaanolie. Hierbij was ze tot de conclusie gekomen dat de olie de lokale gemeenschap geld kon opleveren als ze werd gebruikt als bestanddeel voor schoonheidsproducten die de huid tegen uitdroging en veroudering beschermen. Verder bevordert de olie de regeneratie van de huid en helpt ze littekens, bijvoorbeeld veroorzaakt door acné, sneller te genezen. In combinatie met een massagebeurt in een traditionele hammam kan de olie een zeer ontspannend effect hebben en zelfs pijn verlichten die onder meer door reuma wordt veroorzaakt.
Volgens Zoubida Charrouf heeft dit natuurproduct voldoende mogelijkheden om het als commercieel product op de markt te laten slagen. Bovendien zou de lokale economie van het Zuid-Marokkaanse platteland er een extra stimulans door krijgen. Charrouf geloofde dat het mogelijk moest zijn de Berbervrouwen een geregeld inkomen te bezorgen dankzij de argaanolie.


Respect
Ondertussen kunnen de vrouwen van Amal met hun maandloon van 600 dirham – omgerekend 58 euro – hun kinderen en soms zelfs een hele familie onderhouden. Vele vrouwen die voor de coöperatie werken, behoorden vroeger tot de armste inwoners van Tamanar. Vaak waren het weduwes of alleenstaande moeders, die na een echtscheiding door hun man in de steek waren gelaten. In Marokko laat de wetgeving mannen nog steeds toe om vrijwel zonder reden van hun vrouw te scheiden. Vaak nemen ze hun onderhoudsplicht tegenover hun kinderen niet waar. Inmiddels behoren de alleenstaande vrouwen van Tamanar, de vroegere paria’s van de dorpsgemeenschap, dankzij Amal tot de meest gerespecteerde vrouwen van de regio. In tegenstelling tot de aanvankelijke tegenkanting – vooral van mannelijke zijde – genieten de coöperatie en haar vrouwelijke medewerkers vandaag in heel de streek en zelfs tot buiten Marokko groot respect. Amal verkoopt haar producten onder meer in Duitsland, Frankrijk en Canada; en de medewerksters volgen cursussen in bedrijfsbeheer, boekhouding en marketingstrategieën. Zo willen ze in de toekomst speciale flesjes laten ontwerpen om een aantrekkelijke lijn schoonheidsproducten te lanceren. Zoubida Charrouf heeft inmiddels een aanvraag ingediend om de producten van Amal als appelation controlée, een kwaliteitslabel, te laten erkennen. Verder is het de bedoeling om de Amal-producten in de toekomst ook via het Internet te verkopen.


Nieuwe coöperaties
Het succesverhaal van de coöperatieve vereniging Amal heeft ondertussen ook ruime weerklank in andere delen van Marokko gekregen. Zo toont onder meer de Marokkaanse overheid sinds kort interesse in het project en wil ze zelfs geld voor het oprichten van nieuwe coöperaties ter beschikking stellen. Totnogtoe werd het project uitsluitend gefinancierd door buitenlandse NGO’s en ambassades. Het negatieve imago dat dit vrouwenproject lange tijd in Marokko had, lijkt voorgoed tot het verleden te behoren. Zelfs getrouwde vrouwen krijgen nu van hun man de toelating om voor de coöperatie te werken, of zoals Zoubida Charrouf het formuleert: “Eerst waren de mannen ertegen dat hun vrouw buitenshuis zou werken, nu komen ze bij ons om werk voor hun vrouw vragen”.


RECEPT

Salade met argaanolie
en geroosterde amandelen

Ingrediënten:
• 50 g amandelen
• een soeplepel argaanolie voor levensmiddelen (huile d’argane comestible)
• een halve krop sla
• drie soeplepels honing
• 100 g geitenkaas.

Verwijder de bittere schil van de amandelen door ze eventjes in kokend water te laten weken. Bak de gepelde amandelen daarna op een zacht vuur tot ze knapperig en goudgeel zijn.

Bak de geitenkaas.

Voeg de geitenkaas, de sla en de amandelen met de honing en de argaanolie samen.