Amazone wordt kweekvijver instrumentenbouwers

“Het is echt een fantastisch project”, zegt Lage, die zijn contract als lesgever in september opnieuw gaat verlengen. In heel Brazilië zijn er scholen waar jongeren een kans krijgen om hun brood te verdienen met de bouw van instrumenten, maar alleen in de Oficina Escola de Lutheria da Amazônia (OELA) worden daarvoor exclusief tropische houtsoorten gebruikt, zoals breu branco (Tetragastris panamensis) of tauari (couatari guianensis).

Goed voor mens en boom

“Op die manier maken we soorten waardevol die niet interessant zijn voor de grote houthandel” legt directeur Rubens Gomes uit. Door de instrumentenbouw vermindert de druk op de meest kostbare houtsoorten en wordt het gemakkelijker om geld te verdienen met een duurzaam beheerd divers bosbestand. Dat is ook goed tegen de ontbossing, omdat met een kleine hoeveelheid hout producten met een hoge toegevoegde waarde worden gemaakt.

Gomes groeide op in het Amazonegebied en studeerde klassieke muziek op de contrabas. Hij leerde zelf instrumenten herstellen en uiteindelijk bouwen omdat hij niet genoeg geld had om nieuwe te kopen. Hij ontmoete Lage op een internationaal gitaarfestival in Havana en samen stampten de mannen in 1998 het project uit de grond.

De school bestaat intussen uit twee afdelingen. ‘Eenheid 1’ in Manaus biedt lessen aan in computerwetenschap, grafische vormgeving, muziek en milieustudies. Er is een filmclub en een internetcentrum, maar de hoofdactiviteit blijft een basisopleiding instrumentenbouw. Een zestigtal studenten volgt er de lessen gedurende één of twee jaar.

“Niet iedereen is gemaakt om instrumentenbouwer te worden”, zegt Gomes. “Slechts 20 tot 25 zullen het beroep ooit uitoefenen.” De besten gaan verder naar ‘Eenheid 2’, waar ze elf verschillende snaarinstrumenten leren maken: akoestische en elektrische gitaren, mandolines, banjo’s en cavaquinhos, een klein Braziliaans instrument dat lijkt op een ukulele. Lage wil daar binnenkort de tres aan toevoegen, een Cubaans gitaarachtig instrument met zes snaren.

Geduldwerk

De 17-jarige Taiene Quinto de Oliveira zit sinds enkele maanden in het tweede niveau, nadat ze het eerste niveau in anderhalf jaar met glans afwerkte. “Het moeilijkste was het leren van de namen van al de verschillende werktuigen die we gebruiken. Het is manueel werk dat veel geduld vraagt, vooral in de marqueterie, het maken van mozaïeken met gelijmde stukjes hout. Veel van haar vrienden hebben intussen afgehaakt en zijn wat anders gaan doen.

Taiene wil dit jaar ook haar middelbare school afmaken, want dat is een vereiste om aan de OELA af te studeren. “Een goede instrumentenbouwer weet wat van akoestiek, van chemie, van ecologie en van muziektheorie”, zegt Gomes.

De hogere afdeling produceert elke maand dertig à veertig instrumenten, voor een bedrag tussen 1000 en 2000 reaal (419 à 838 euro). De opbrengst gaat voor een deel naar de studenten en voor een deel naar de school, voor investeringen in machines en om minder afhankelijk te worden van externe hulp.

De school heeft zo haar eigen procedés ontwikkeld en machines omgebouwd ontwikkeld om nog sneller te kunnen werken en minder hout te verspillen. Een grote uitdaging is de vochtigheid, omdat een percentage van meer dan vijftig procent slecht is voor het hout. In elk atelier staan er toestellen om de luchtvochtigheid te regelen.

Gomes wil in de toekomst ook de lokale gemeenschappen in de bossen langs de rivieren bij het productieproces betrekken. Nu al heeft de school een boot die de oevers afschuimt om lessen te geven in bosbeheer en decoratieve houtbewerking. De dorpsbewoners die het hout leveren zouden voortaan misschien ook al enkele stappen in de bewerking van het hout kunnen uitvoeren.

Tenslotte zijn er misschien nog onbekende houtsoorten met goede muzikale kwaliteiten en die wetenschappelijk kunnen worden getest. De instrumentenbouw, zegt Gomes, is een activiteit die goed is voor de sociale inclusie en voor het milieu en als eindproduct muziek oplevert – “geluk, met andere woorden”.