Amerika in olifantendrollen op canvas

Alle New Yorkers herkennen meteen het portret van hun voormalige burgemeester Rudolph Giuliani, een kopie van de voorpagina van Time waarin de politicus in 2001 tot man van het jaar werd uitgeroepen. De Chinese schilder Zhou Tiehai heeft de foto bewerkt zodat hij op een geïdealiseerd portret van een Grote Leider gaat lijken. Bezoekers komen aan de weet dat er in het kunstwerk twee olifantendrollen zitten verwerkt - een verwijzing naar de ophef die de autoritaire en streng katholieke Giuliani maakte toen er vier jaar geleden een schilderij van de Maagd Maria werd tentoongesteld waarbij ook olifantenmest zat verwerkt.

Curator Lawrence Rinder stelt dat de VS door hun enorme macht en rijkdom een bijna mythische dimensie hebben aangenomen in de geest van een groot deel van alle overige wereldbewoners. Daaraan zijn zowel diepgewortelde verlangens als existentiële angst verbonden. Maar de kunstenaars die voor de ‘The American Effect’ werden samengebracht, houden de VS-burgers in de eerste plaats een onbarmhartige spiegel voor.

De Chileen Cristobal Lehyt laat dia’s van het uitkijkplatform op Ground Zero zien met daarnaast beelden van een Chileense militaire school. Daarmee herinnert hij de Amerikanen eraan dat 11 september nog om een andere reden onthouden moet worden; in 1973 werd op die dag de Chileense regering omvergeworpen door coupplegers die de steun van de VS hadden.

De Filippijnse schilder Alfredo Esquillo Jr. is vertegenwoordigd met een olieverfschilderij dat op het eerste gezicht een moeder met een baby op haar knie laat zien. Maar de vingers van haar handen lopen uit op klauwen, en van dichtbij blijkt onder de kap van de vrouw het gezicht van de Amerikaanse president William McKinley schuil te gaan. Die annexeerde in 1901 de Filipijnen na een bloedige campagne die drie jaar duurde.

Een Pakistaans kunstwerk toont de dodelijk verwarring toen Amerikaanse troepen eind in 2001 zowel clusterbommen als noodhulp dropten boven Afghanistan. Een Iraaks kunstenaar laat een grote schaar zien die dreigend over een liefelijk landschap hangt - een metafoor voor de Amerikaanse almacht om waar ook ter wereld in te grijpen.

Hoop dat er ooit een einde zal komen aan de Amerikaanse suprematie is er ook. De Franse kunstenaar Gilles Barbier maakte levensgrote wassen beelden van de op papier onverwoestbare stripfiguren als Superman, Wonder Woman en de Ongelofelijke Hulk. Bij alle helden zijn sporen van een ongenadig verouderingsproces merkbaar; ze zitten in de zeteltjes van een tehuis en kijken suffend naar een zwartwit-tv.