Amerikaans leger hoopt op tsunamidividend in Indonesië - analyse

Sinds begin januari verdeelt het Amerikaanse leger samen met het Indonesische leger hulpgoederen aan de slachtoffer in de provincie Atjeh. Tijdens een bezoek aan Indonesië zondag maakte onderminister voor Defensie Paul Wolfowitz duidelijk dat er wat hem betreft opnieuw samenwerking mogelijk is met het Indonesische leger.

Washington verbrak alle banden met het Indonesische leger toen dat in 1999 meewerkte aan een slachting onder de burgerbevolking van Oost-Timor. Ondanks meldingen van ernstige mensenrechtenschendingen door Indonesische soldaten in Atjeh, gaf Wolfowitz aan dat het Pentagon opnieuw zaken wil doen met het Indonesische leger. Als we een hervorming van het leger willen, dan moeten we onze positie mogelijk herzien.” Te beginnen met militaire opleidingen.

De nummer twee van het Pentagon, die in de jaren 80 ambassadeur was in Jakarta, stak de loftrompet af van ex-generaal Susilo Bambang Yudhoyono, de eerste democratisch verkozen president van Indonesië. Volgens het Pentagon willen Yudhoyono en zijn minister van Defensie Juwono Sudarsono het leger democratischer en transparanter maken. Het verbreken van het contact met de Indonesische officieren maakt het probleem alleen erger.

Het voorstel doet mensenrechtenactivisten de haren ten berge rijzen. Het Actienetwerk voor Oost-Timor (ETAN), dat zich al een decennium tegen een normalisering van de militaire banden verzet, wijst erop dat het Indonesische leger zich in de getroffen gebieden opnieuw van haar meest repressieve kant laat zien. Het leger heeft hulpverleners een verplichte escorte opgelegd als ze buiten de steden Banda Atjeh en Meulaboh willen werken, wat de hulpverlening sterk hindert.

Het Indonesische leger ontzegt volgens de internationale noodhulporganisaties voedsel en andere hulpgoederen aan mensen die ervan verdacht worden de Vrij Atjeh Beweging (GAM) te steunen. De GAM wil de mineraalrijke provincie afscheiden van de rest van Indonesië omdat de Atjeese rijkdom al decennia naar de centrale regering in Jakarta vloeit.

Het optreden van het Indonesische leger in Atjeh pleit niet voor een herstel van de militaire samenwerking, zegt ook Dan Lev, een Indonesië-expert van de Washington universiteit in Seattle. Yudhoyono, Sudarsono en de nieuwe legerchef, generaal Endriartono Sutarto, hebben nog bijzonder veel werk voor de boeg voor de hervorming van de Indonesische staatsbestel en het leger.

Lev vindt de timing van Wolfowitz’ voorstel ongepast en contraproductief. Het geeft aan de Indonesiërs het signaal dat de Amerikaanse hulp geen humanitaire reflex was maar een opportunistische politieke berekening. Gezien de achterdocht tegen de Amerikanen zou de regering-Bush beter er een tijdje het zwijgen toe doen.

Het land met de meeste moslims ter wereld is een belangrijke strategische partner in de Amerikaanse ‘oorlog tegen de terreur’. Tijdens zijn eerste ambtstermijn probeerde president George W. Bush de samenwerking met het Indonesische leger al te herstellen. Maar dat botste toen op verzet in het Amerikaanse parlement. In november verlengde het Congres een verbod om militaire opleidingen te geven aan het Indonesische leger. Het stelde als voorwaarde dat het Indonesische leger eerst hervormd moet worden en dat de mensenrechten in Atjeh beter gerespecteerd worden. (MM)