Amerikaans overheidscontroleorgaan bekritiseert Bush' hekel aan condooms

Tweederde van het geld dat de VS geven om wereldwijd de seksuele overdracht van HIV tegen te gaan, moet dienen om ongehuwden ertoe aan te zetten geen seks te hebben en gehuwden om trouw te zijn. Dat dicteert het Amerikaanse Congres. De eis is extreem controversieel onder gezondheidswerkers en aidsexperts, die zeggen dat condoomgebruik zijn effectiviteit bewezen heeft, terwijl die van programma’s ter bevordering van onthouding en trouw bijlange zo duidelijk niet is.

De critici krijgen nu versterking van de Amerikaanse Government Accountability Office (GAO). De voorwaarde in het Amerikaanse Noodplan tegen Aids maakt het moeilijk om tegemoet te komen aan lokale behoeften en leidde in sommige gevallen tot terugschroeven van andere preventieprogramma’s, zegt het controleorgaan. Het hield interviews met 15 landenteams die het Noodplan ter plaatse uitvoeren en publiceerde de resultaten in een 93-pagina tellend rapport.

Condooms

Alle teams op drie na zeggen dat de voorwaarde het hen moeilijk maakt te reageren op de plaatselijke epidemiologie en culturele en sociale normen, aldus het rapport. Teams zeggen ook dat de voorwaarden hun pogingen kunnen beperken om preventieprogramma’s uit te tekenen die geïntegreerd zijn in en inspelen op plaatselijke behoeften op vlak van preventie.

De meeste landenteams vonden de richtlijnen van het Amerikaanse Noodplan op vlak van preventie dubbelzinnig en verwarrend en het moeilijk maakten om advies over condoomgebruik te integreren in preventieprogramma’s over onthouding en trouw.

Volgens het rapport hadden sommige landenteams weliswaar uitzonderingen gevraagd en gekregen; Maar USAID, het Amerikaanse agentschap voor Ontwikkelingssamenwerking, eiste dan vervolgens dat andere landenteams het verschil goedmaakten door meer te besteden aan programma’s over onthouding en trouw. Die praktijk leidde volgens het rapport tot het terugschroeven van het geld voor programma’s over condooms en zelf programma’s voor niet-seksuele besmetting.

Politiek vooringenomen

Het Amerikaanse noodplan voorziet op vijf jaar tijd 15 miljard dollar voor aidsbestrijding in 20 landen in Afrika, de Cariben en Zuidoost-Azië. Bush kondigde het in januari 2003 aan. Het Amerikaanse Congres besliste dat een vijfde van het totale budget - momenteel 322 miljoen dollar - voor preventie dient. De helft daarvan gaat naar preventie van seksuele overdracht van HIV, de andere helft naar andere vormen van besmetting, waaronder overdracht van moeder naar kind of het gebruik van besmette naalden door druggebruikers.

De conclusies van het overheidscontroleorgaan werden onmiddellijk betwist door aanhangers van deze vorm van aidspreventie. Dit rapport is politiek vooringenomen en onvolledig, zegt Chris Smith, de Republikeinse voorzitter van het subcomité over Afrika, wereldwijde mensenrechten en internationale operaties in de Kamer. De belangrijkste vraag is of de strategie van het Noordplan die in het verleden succesvol is geweest nu nog steeds resultaten boekt. De GAO beantwoordt niet alleen die vraag niet; ze doet zelfs de moeite niet erop in te gaan.

Ideologie vóór effectiviteit

Critici van de nadruk op onthouding in aidspreventie zeggen juist dat de onpartijdige GAO hun bezorgdheid heeft bevestigd dat de regeringsstrategieën meer op ideologie dan op bewezen effectiviteit steunen. Ongelukkig genoeg illustreert dit rapport de bereidheid van de regering-Bush om van aidspreventie een politiek vehikel te maken in hun voortdurende inspanningen om extreem-rechts te paaien, zegt Democratisch parlementslid Barbara Lee.

De Europese Unie, VN-functionarissen, Afrika-experts, religieuze organisaties en anderen toonden zich al eerder uiterst bezorgd over dit beleid - heel terecht, zegt Paul Zeitz, directeur van de Global Aids Alliance, een Amerikaanse ngo. We verspelen honderden miljoenen dollars van Amerikaanse belastingbetalers en kostbare tijd. Die zouden we beter gebruiken om de verspreiding van dodelijke infecties tegen te gaan en miljarden dollars besparen aan behandeling achteraf, zegt Jodi Jacobson, directeur van CHANGE, een ngo uit Washington.

Lee en andere Democratische politici zeggen dat het GAO-rapport hun zal helpen om de wet over de financieringsvoorwaarden van het Aidsnoodplan te wijzigen. In 2003 boog de Senaat zich over een amendement dat de financieringsvoorwaarden versoepelde, maar dat werd toen nipt verworpen onder druk van toenmalig hoofd van het Amerikaanse aidsprogramma Randall Tobias. Tobias werd in januari het nieuwe hoofd van USAIDS. (ADR)